Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 22
tatra hiṃsātmake bālo mahān vā srutanāsikaḥ||33||
kṣatajihvaḥ kvaṇedbāḍhamasukhī sāśrulocanaḥ||33||
durvarṇo hīnavacanaḥ pūtigandhiśca jāyate||34||
kṣāmo mūtrapurīṣaṃ svaṃ mṛdgāti na jugupsate||34||
hastau codyamya saṃrabdho hantyātmānaṃ tathā param||35||
tadvacca śastrakāṣṭhādyairagniṃ vā dīptamāviśet||35||
apsu majjetpatetkūpe kuryādanyacca tadvidham||36||
tṛḍdāhamohān pūyasya chardanaṃ ca pravartayet||36||
raktaṃ ca sarvamārgebhyo riṣṭotpattiṃ ca taṃ tyajet||37||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
tatra-teṣu graheṣu madhyāt, hiṃsātmake grahe sati bālo mahān vā puruṣaḥ srutanāsikādiguṇo jāyate| tathā kṣāmaḥ san idamidaṃ kuryāt| tadvidhaṃ-ātmahananādikaṃ, anyadapi kuryāt| tṛṭdāhamohāṃstathā chardanaṃ ca pūyasya pravartayet| tathā sarvasrotobhyo raktaṃ ca pravartayet, riṣṭotpattiṃ ca| taṃ bālaṃ nopakramet|