Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 22
—————————————-na tviṣṭo duṣṭapīnase||26||
madyapīte'balaśrotre kṛmidūṣitamūrddhani||27||
utkṛṣṭotkliṣṭadoṣe ca, hīnamātratayā hi saḥ||27||
1.20.65
duṣṭapīnasādau pratimarśaṃ niṣedhati-na tviṣṭa iti| abalaśrotreśabdaśravaṇāsamarthe| utkṛṣṭadoṣe utkliṣṭadoṣe ca, hiyasmāt, hīnamānatayā yuktaḥ sa doṣanirharaṇā samarthatvādeteṣu na yojya ityarthaḥ|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
dṛṣṭapīnase tu na prayojyaḥ| duṣṭapīnaso-nāsārogeṣu (hṛ.
u. a. 19|9) vakṣyamāṇaḥ| tathā madyapīte, tathā'balaśroteruddhaśravaṇamārge, tathā kṛmibhirdūṣito mūrddhā yasya tasmin kṛmipīḍitaśirasi, tathotkṛṣṭo-vṛddhiṃ gataḥ, tathotkliṣṭaḥ-pracalo, doṣo yasya tasmiṃśca, pratimarśo na yojyaḥ| kena prakāreṇa (kāraṇena) na yojyaḥ? ityāha-hīnetyādi| hi-yasmāt, eṣāṃ saḥ-pratimarśaḥ, hīnamātratayā,-hīnā mātrā yasya sa hīnamātraḥ, tasya bhāvo hīnamātratā, tayā| ya (a) smādasau na yujyate| eṣāṃ hyudīrṇadoṣatvāt tāvatā doṣotkleśa eva bhavati na śamaḥ| §4839