Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 9
yuñjyāttaṃ mukhavāyunā||8||
ṣaḍaṅguladvimukhayā nāḍyā bheṣajagarbhayā||8||
sa hi bhūritaraṃ doṣaṃ cūrṇatvādapakarṣati||9||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
taṃ-cūrṇaṃ, mukhavāyunā-phūtkārākhyena, yuñjyāt-praveśayet| katham? nāḍyā, kāraṇabhūtayā| kimbhūtayā? ṣaḍaṅguladvimukhayā,ṣaḍaṅgulāni yasyāḥ sā ṣaḍaṅgulā, dve mukhe yasyāḥ sā dvimukhā, ṣaḍaṅgulā cāsau dvimukhā ca ṣaḍaṅguladvimukhā, tayā| tathāvidhayā, tathā bheṣajagarbhayātrikaṭukādicūrṇabharitayā| sa hi-cūrṇo, bhūritaraṃ-bahutaraṃ, doṣaṃ cūrṇatvādapakarṣati, na tathā kalkakvāthādayaḥ| tasmādvirecanākhyo'yamityarthaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
pradhamanasya vidhimāha-yuñjyāditi| pradhamanasya bahudoṣaharatve yuktimāha-sa hīti| cūrṇaṃ hi bahudravagrāhitvāt bahudoṣāpakarṣaṇam|