Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 8
marśaśca pratimarśaśca dvidhā sneho'tra mātrayā||7||
kalkādyairavapīḍastu sa tīkṣṇairmūrddharecanaḥ||7||
dhmānaṃ virecanaścūrṇo——————————————||8||§4764
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
marśādīn pañca nasyabhedānāha-marśaścheti| marśapratimarśausnehasya vahutvālpatvakṛtau bhedau| avapīḍaśirovirecanaukalkādinasyasya mṛdutvatīkṣṇatvakṛtau bhedau| virecanacūrṇakṛtaṃ nasyaṃ dhmānam-pradhamanākhyam| iti pañca|
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
atra-eṣu nasyabhedeṣu madhye, marśākhyaḥ pratimarśākhyaśceti sneho dvidhā-bhedadvayena bhavati| katham? mātrayā,-mātrābhedena, na tu vastubhedena| kalkādyairityādi| turavadhāraṇe bhinnakramaḥ| kalkādyairevāvapīḍaḥ, na snehenāpi| sa cāvapīḍaḥ, tīkṣṇaiḥ-śuṇṭhyādibhiḥ kalkakvātharasādyaiḥ, na mṛdubhiḥ| mūrddharecanaḥśirovirecanākhyaṃ nāmāntaramasya| atīkṣṇaistu śamanasaṃjñametadvirecanaṃ nasyam| punaḥ prakārāntaramāhadhmānamityādi| cūrṇo-marīcādibhiḥ kṛto, nāsayā praṇīyamāno virecano-bahirdoṣanirasano, dhmānaṃ-pradhmānākhyaṃ nasyaṃ syāt|