Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 6
—————————vṛddhastu kurute'nilaḥ||5||
kārśyakārṣṇyoṣṇakāmatvakampānāhaśakṛdgrahān||6||
balanidrendriyabhraṃśapralāpabhramadīnatāḥ||6||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
vṛddhaḥ punarvāyuḥ kārśyādīn karoti| balādīnāṃ bhraṃśena sambandhaḥ| balasya prāṇopaghāto bhraṃśaḥ| nidrāyāstu nāśo bhraṃśaḥ|
Commentary: Hemādri’s Āyurvedarasāyana
atha vaiṣamyajñānam| tattu pañcadhā| vakṣyati-hi (hṛ. ni. a. 1/2)- "nidānaṃ pūrvarūpāṇirūpāṇyupaśayastathā| samprāptiśceti vijñānaṃ rogāṇāṃ pañcadhā smṛtam||" iti| tatrādau rūpam, tasyāntaraṅgatvāt| pūrvarūpaṃ tu rūpamevāvyaktam| vakṣyati hi (hṛ. ni. a. 5 1/6)- "liṅgamavyaktamalpatvāvdyādhīnāṃ tadyathāyatham| tadeva vyaktatāṃ yātaṃ rūpamityabhidhīyate||" iti| vaiṣamyaṃ ca dvidhā,-vṛddhikṣayabhedāt| tatrādau vṛddhilakṣaṇam| tatra vāyorāḥ-vṛddha iti| kārśyaṃkṛśatvam| kārṣṇyaṃ-kṛṣṇavarṇatvam| uṣṇakāmatvaṃuṣṇābhilāṣaḥ| kampo-vepathuḥ| ānāhaḥ-baddhodaratā| śakṛdgrahaḥ-purīṣarodhaḥ| balādīnāṃ bhraṃśo-nāśaḥ| pralāpaḥ-asambaddhapralāpaḥ| bhramaḥ-cakrarūḍhasyeva| dīnatā-mlānatvam|