Ashtanga-hridaya-samhita [sanskrit]
273,418 words | ISBN-10: 8121800226 | ISBN-13: 9788121800226
The Sanskrit edition of the Ashtanga-hridaya-samhita, including the commentaries Sarvangasundara and Ayurvedarasayana. The Astangahrdaya-samhita deals with the eight-fold divisions of Ayurveda: (l) Medicine, (2) The science of the special diseases of the supra-clavicular parts of the body (viz. eye, ear, nose, mouth, throat etc.), (3) Surgery, (4) Toxicology, (5) Psycho-therapy, (6) Pediatrics, (7) Rejuvenation and (8) Virilification. Original titles: Vāgbhaṭa Aṣṭāṅgahṛdayasaṃhitā (वाग्भट अष्टाङ्गहृदयसंहिता), Aruṇadatta Sarvāṅgasundarā (अरुणदत्त सर्वाङ्गसुन्दरा), Hemādri Āyurvedarasāyana (हेमाद्रि आयुर्वेदरसायन).
Section 25
pittaṃ kṛṣṇe'thava dṛṣṭau śukraṃ todāśrurāgavat||22||
chitvā tvacaṃ janayati tena syātkṛṣṇamaṇḍalam||23||
pakvajambūnibhaṃ kiñcinnimnaṃ ca kṣataśukrakam||23||
tatkṛcchrasādhyaṃ, yāpyaṃ tu dvitīyapaṭalavyadhāt||24||
tatra todādibāhulyaṃ sūcīviddhābhakṛṣṇatā||24||
tṛtīyapaṭalacchedādasādhyaṃ nicitaṃ vraṇaiḥ||25||
Commentary: Aruṇadatta’s Sarvāṅgasundarā
pittaṃ kartṛ kṛṣṇabhāge dṛṣṭau vā śukraṃ janayati| kimbhūtam? todāśrurāgayuktam| kiṃ kṛtvā? tvacaṃprathamaṃ paṭalaṃ chittvā, tena kṛṣṇamaṇḍalaṃ pakvajambūsadṛśaṃ nimraṃ ca kṣataśukrakaṃ syāt| tacca kṛcchrasādhyam| dvitīyapaṭalavyadhāttu yāpyaṃ syāt| tatra-dvītīyapaṭalavyadhe, todādīnāṃ bāhulyaṃ tathā sūcīviddhopamakṛṣṇamaṇḍalatvaṃ ca| todādibhūyastvena sevanīviddhopamakṛṣṇamaṇḍalatayā ca dvitīyapaṭalavyadho'numīyata ityarthaḥ| tṛtīyapaṭalacchedāt vraṇairnicitamasādhyaṃ kṣataśukrakam| evaṃ kṣataśukrakaṃ tridhā'bhidhāya śuddhaśukramācaṣṭe|