Essay name: Notices of Sanskrit Manuscripts
Author: Rajendralala Mitra
These pages represent a detailed description of Sanskrit manuscripts housed in various libraries and collections around the world. Each notice typically includes the physical characteristics, provenance, script, and sometimes even summaries of the content of the Sanskrit manuscripts. The collection helps preserve and make accessible the vast heritage of Indian literary and philosophical traditions contained within these manuscripts.
Volume 5 (1879)
321 (of 391)
External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)
Download the PDF file of the original publication
End. 303 ब्रह्माण्डादिव देवलोक तटिनीते। यप्रवाहस्ततः
स श्रीमानपिपाल इत्युद्भवत् सत्त्वखभावः शुचिः ।
येनाहर्निशमेव शेवमनसा विष्णोः पदं युञ्चता
निर्व्याज प्रणिपातकेलिभिरुमाकान्तोऽपि सन्तोषितः ॥
एष श्रीसाममिश्रं द्विजकुलजल घेरिन्द्रमिन्दुप्रकाशे-
राकौमारं यशेोभिर्द्ध बलि लगगनोपान्त मे कान्तशान्तम् ।
नित्यं षटकनिष्ठं गुणनिलयमुपादाय दायादबन्धः
श्रीमान् दानैकशीलः कलयति विमलां पतिं शूद्र पूर्ध्वम् ॥
अथ शूद्राणां नित्याचारः । तत्र रात्रिशेषदण्डद्वये प्रतिबुद्धा रात्रिवासः परित्यज्य
इत्यादि ।
का पुनः कश्चित कलत्रसम्बन्धः सर्व्वत्रानधिकारश्चेति ।
[brahmāṇḍādiva devaloka taṭinīte| yapravāhastataḥ
sa śrīmānapipāla ityudbhavat sattvakhabhāvaḥ śuciḥ |
yenāharniśameva śevamanasā viṣṇoḥ padaṃ yuñcatā
nirvyāja praṇipātakelibhirumākānto'pi santoṣitaḥ ||
eṣa śrīsāmamiśraṃ dvijakulajala gherindraminduprakāśe-
rākaumāraṃ yaśeोbhirddha bali lagaganopānta me kāntaśāntam |
nityaṃ ṣaṭakaniṣṭhaṃ guṇanilayamupādāya dāyādabandhaḥ
śrīmān dānaikaśīlaḥ kalayati vimalāṃ patiṃ śūdra pūrdhvam ||
atha śūdrāṇāṃ nityācāraḥ | tatra rātriśeṣadaṇḍadvaye pratibuddhā rātrivāsaḥ parityajya
ityādi |
kā punaḥ kaścita kalatrasambandhaḥ sarvvatrānadhikāraśceti |
] Colophon. इत्यपिपालकारितायां शूद्रपद्धती शूद्राशौचप्रकरणं सम्पूर्ण । स०१४४२ ।
विषयः ।
शाके युग्मसरोजसम्भवमुखाम्भोराशिचन्द्रान्विते
पौषे मासि दिने भनेरवितिथौ शुल्लेतरे यत्नतः ।
गौडे प्रौढ़विदग्धवर्गमुकुटश्रीनीलकण्ठाज्ञया-
लेखीत्पालकतां स्मृतिं नरहरिः शूद्रक्रियादीपिकाम् ॥
ग्रन्थेऽस्मिन् शूद्राणामेव कृत्यादिनिरूपणं । तत्र प्रातःकृत्य विधिकथनं । मूत्रपुरी-
षाद्युत्सर्गस्थानादिकथनं । शौचविधिः । याचमनविधिः । श्रसच्छूद्रस्य विशे-
षकथनादिकं । तत्र तत्र निषिद्धानि । आचमनपात्र निरूपणं । दन्तधावनविधिः
तत्र विहितचादिनिरूपणं । प्रतिषिद्ध दिनकथनञ्च । प्रातः स्नानविधिः । तर्पण-
कर्त्तव्यता । तत्र कात्यायनोक्त तर्पण प्रयोगकथनञ्च । सामान्यतो देवपूजाविधिः ।
तत्र स्वानीयद्रव्यनिरूपणमुखेन श्रभ्यङ्गादिकथनं । पञ्चामृत – पञ्चगव्यादिकथनं ।
स्वर्य्यपूजाविधिः । विष्णुपूजाविधिः । शिवपूजाविधिः । दुर्गापूजाविधिः । जपा-
दिविधिकथनं । वैश्वदेवविधानकीर्त्तनं । अत्र प्रयोगकथनञ्च । नित्यश्राद्धविधिः ।
अतिथिसत्कारविधिः । भोजनविधिः । यत्र सर्व्वत्र प्रयोगकथनं ज्ञेयं । भोजन-
पात्रादिनिरूपणं । भोजने निषिद्धानि । भोजनोत्तर कर्मनिरूपणं । भोज्याभोज्य-
निरूपणं । पेयदुग्धनिरूपणं भक्ष्याभक्ष्य पशुपतिमत्स्यादिनिरूपणं । पशुमार-
णादिविधानकथनं । सच्छूद्रैर्मद्यं न पेयमितिकथनं । शयनविधिः । उपगमन-
विधिः । श्राद्धकालकथनादिकं । अमावस्यानिर्णयः । कृष्णपचापरपचादिनि-
रूपणं । युगाद्यामन्वन्तरादिनिरूपणं । काम्यश्राद्धादिकालनिरूपणं । एकोद्दिष्टस-
पिण्डनादिकालकथनं । श्राद्धवेला । प्रातःकाला दिलचणं । श्राद्धे निषिद्धकाल-
[ityapipālakāritāyāṃ śūdrapaddhatī śūdrāśaucaprakaraṇaṃ sampūrṇa | sa01442 |
viṣayaḥ |
śāke yugmasarojasambhavamukhāmbhorāśicandrānvite
pauṣe māsi dine bhaneravitithau śulletare yatnataḥ |
gauḍe prauḍha़vidagdhavargamukuṭaśrīnīlakaṇṭhājñayā-
lekhītpālakatāṃ smṛtiṃ narahariḥ śūdrakriyādīpikām ||
granthe'smin śūdrāṇāmeva kṛtyādinirūpaṇaṃ | tatra prātaḥkṛtya vidhikathanaṃ | mūtrapurī-
ṣādyutsargasthānādikathanaṃ | śaucavidhiḥ | yācamanavidhiḥ | śrasacchūdrasya viśe-
ṣakathanādikaṃ | tatra tatra niṣiddhāni | ācamanapātra nirūpaṇaṃ | dantadhāvanavidhiḥ
tatra vihitacādinirūpaṇaṃ | pratiṣiddha dinakathanañca | prātaḥ snānavidhiḥ | tarpaṇa-
karttavyatā | tatra kātyāyanokta tarpaṇa prayogakathanañca | sāmānyato devapūjāvidhiḥ |
tatra svānīyadravyanirūpaṇamukhena śrabhyaṅgādikathanaṃ | pañcāmṛta – pañcagavyādikathanaṃ |
svaryyapūjāvidhiḥ | viṣṇupūjāvidhiḥ | śivapūjāvidhiḥ | durgāpūjāvidhiḥ | japā-
dividhikathanaṃ | vaiśvadevavidhānakīrttanaṃ | atra prayogakathanañca | nityaśrāddhavidhiḥ |
atithisatkāravidhiḥ | bhojanavidhiḥ | yatra sarvvatra prayogakathanaṃ jñeyaṃ | bhojana-
pātrādinirūpaṇaṃ | bhojane niṣiddhāni | bhojanottara karmanirūpaṇaṃ | bhojyābhojya-
nirūpaṇaṃ | peyadugdhanirūpaṇaṃ bhakṣyābhakṣya paśupatimatsyādinirūpaṇaṃ | paśumāra-
ṇādividhānakathanaṃ | sacchūdrairmadyaṃ na peyamitikathanaṃ | śayanavidhiḥ | upagamana-
vidhiḥ | śrāddhakālakathanādikaṃ | amāvasyānirṇayaḥ | kṛṣṇapacāparapacādini-
rūpaṇaṃ | yugādyāmanvantarādinirūpaṇaṃ | kāmyaśrāddhādikālanirūpaṇaṃ | ekoddiṣṭasa-
piṇḍanādikālakathanaṃ | śrāddhavelā | prātaḥkālā dilacaṇaṃ | śrāddhe niṣiddhakāla-
]
