Volume 3 (1874)

विषयः । [viṣayaḥ | ] 159 सैौन्दर्य्यपक्षपातः । तत्त्वेन सीतामनुसन्धाय रावणस्य उन्मादः। हेमप्रभया समं
सीतायाः समागतराजदर्शनं । तत्र नरकासुरपाण्यराजादीनां प्रशस्तिवर्णनो-
न्मुखायां सत्यां प्रतिहार्य्यां तत्त्वबुद्ध्या तद्वधार्थं रावणेन गृहीते चन्द्रहासे
प्रहस्तकर्टकं तन्निवारणं । पुनः, चेदिपति- सिंहलेश्वर-मथुरानाथावन्तिनाथ-
क्रथकैशिकाधिपति-काञ्चीपुरेश्वर-लाटेश्वरप्रभृतीनां प्रशस्तिवर्णनं । धनुर्भङ्गे
राजकुलस्य अकृतार्थता तसङ्काय दशमुखस्य उत्थानेच्छा रामेण कृतेऽपि
धनुर्भङ्गे प्रथमतो नाटकधिया तस्य अविश्वासः । जनकेन समर्पितायां जानक्यां
रामचन्द्रकरं तस्य च पुनः संरम्भः । सन्ध्यावर्णनं । इति विलचलङ्केश्वरो नाम
तृतीयोऽङ्कः ।
.
रामचन्द्रं प्रति श्रुतभार्गवसमरसंरम्भेण शक्रेण दशरथः सत्कृत्य सुरले|कात् तत्र
प्रहित इति उपाध्यायवटुसंवादेन सूचितं । पुरन्दरस्यन्दनस्य चतुर्दिशं मत्त-
वारणीयफलकेषु परशुरामचित्रं लिखितमस्तीति वाचमाकर्ण्य मातलेः,
दामिन्या सह हरकृतास्त्रोपदेश- रेणुका शिरश्छेदनादिभार्गवचरित्रचित्रं पश्यतो
दशरथस्य विमानादु विदेहराजमन्दिरावतरणं । सीतां प्रति जनकसत्ता-
नन्दयोः सुनयोपदेशः । जनकदशरथयोरन्योन्यमाप्यायनं । भार्गवसमीपे
रामस्य विनयः । भार्गवनिग्रहाय जनकस्य धनुर्ग्रहणं । विश्वामित्रस्य तन्निवा-
रणं। राममुद्दिश्य भार्गवस्य वैष्णवधनुरर्पणं । स्तक्ष्मणकर्टकं तत्र ज्यारोपणं |
उर्मिलादिभिः सह लक्ष्मणादीनां विवाहः । इति भार्गवभङ्गो नाम
चतुर्थोऽङ्कः ।
माल्यवतो मिथिलानिवासिना स्पर्शेन प्रहितस्य लेख्यस्य वाचनं विरचिता
सीताप्रतिकृतिः रावणोपच्छन्दार्थं यन्त्रकारेण विशारदनामकेनेति मायामय-
वचनमाकर्ण्य, मयापि सीताधात्रेयिका कारिता सिन्टूरिका नाम, किञ्च, तत्-
प्रदर्शनेन दशाननः प्रलोभनीयश्च त्वयेति तत्प्रति माल्यवत आदेशः । सीता-
सन्दर्शनाभिलाषिणो रावणस्य मायामयवाक्यस्मरणात् सीतानयनाय प्रहस्तं प्रति
समःदेशः। सीतां पश्यतः तस्य पूर्व्वरागः । तत्र सिन्दूरिकायाः सीतापूर्व्वराग-
वर्णनञ्च | सीतां प्रति तस्य स्वागतप्रश्नः । सीताया अनुरागव्यञ्जनं । तत्कर-
स्पर्शेन सारिकाधिष्ठितं सीताप्रतिकृतियन्त्रमिति रावणस्य निश्चयः । तस्य
चित्तविनादनार्थ [saiौndaryyapakṣapātaḥ | tattvena sītāmanusandhāya rāvaṇasya unmādaḥ| hemaprabhayā samaṃ
sītāyāḥ samāgatarājadarśanaṃ | tatra narakāsurapāṇyarājādīnāṃ praśastivarṇano-
nmukhāyāṃ satyāṃ pratihāryyāṃ tattvabuddhyā tadvadhārthaṃ rāvaṇena gṛhīte candrahāse
prahastakarṭakaṃ tannivāraṇaṃ | punaḥ, cedipati- siṃhaleśvara-mathurānāthāvantinātha-
krathakaiśikādhipati-kāñcīpureśvara-lāṭeśvaraprabhṛtīnāṃ praśastivarṇanaṃ | dhanurbhaṅge
rājakulasya akṛtārthatā tasaṅkāya daśamukhasya utthānecchā rāmeṇa kṛte'pi
dhanurbhaṅge prathamato nāṭakadhiyā tasya aviśvāsaḥ | janakena samarpitāyāṃ jānakyāṃ
rāmacandrakaraṃ tasya ca punaḥ saṃrambhaḥ | sandhyāvarṇanaṃ | iti vilacalaṅkeśvaro nāma
tṛtīyo'ṅkaḥ |
.
rāmacandraṃ prati śrutabhārgavasamarasaṃrambheṇa śakreṇa daśarathaḥ satkṛtya surale|kāt tatra
prahita iti upādhyāyavaṭusaṃvādena sūcitaṃ | purandarasyandanasya caturdiśaṃ matta-
vāraṇīyaphalakeṣu paraśurāmacitraṃ likhitamastīti vācamākarṇya mātaleḥ,
dāminyā saha harakṛtāstropadeśa- reṇukā śiraśchedanādibhārgavacaritracitraṃ paśyato
daśarathasya vimānādu videharājamandirāvataraṇaṃ | sītāṃ prati janakasattā-
nandayoḥ sunayopadeśaḥ | janakadaśarathayoranyonyamāpyāyanaṃ | bhārgavasamīpe
rāmasya vinayaḥ | bhārgavanigrahāya janakasya dhanurgrahaṇaṃ | viśvāmitrasya tannivā-
raṇaṃ| rāmamuddiśya bhārgavasya vaiṣṇavadhanurarpaṇaṃ | stakṣmaṇakarṭakaṃ tatra jyāropaṇaṃ |
urmilādibhiḥ saha lakṣmaṇādīnāṃ vivāhaḥ | iti bhārgavabhaṅgo nāma
caturtho'ṅkaḥ |
mālyavato mithilānivāsinā sparśena prahitasya lekhyasya vācanaṃ viracitā
sītāpratikṛtiḥ rāvaṇopacchandārthaṃ yantrakāreṇa viśāradanāmakeneti māyāmaya-
vacanamākarṇya, mayāpi sītādhātreyikā kāritā sinṭūrikā nāma, kiñca, tat-
pradarśanena daśānanaḥ pralobhanīyaśca tvayeti tatprati mālyavata ādeśaḥ | sītā-
sandarśanābhilāṣiṇo rāvaṇasya māyāmayavākyasmaraṇāt sītānayanāya prahastaṃ prati
samaḥdeśaḥ| sītāṃ paśyataḥ tasya pūrvvarāgaḥ | tatra sindūrikāyāḥ sītāpūrvvarāga-
varṇanañca | sītāṃ prati tasya svāgatapraśnaḥ | sītāyā anurāgavyañjanaṃ | tatkara-
sparśena sārikādhiṣṭhitaṃ sītāpratikṛtiyantramiti rāvaṇasya niścayaḥ | tasya
cittavinādanārtha] ' लीलोद्यानप्रवेशः । ऋतूनां वर्णनं । तत्र तस्य वैधुर्य्य-
वर्णनञ्च । रावणकृतमदनोपालम्भः । मन्दरकामिनी-हिमगिरिसुन्दरीप्रभ्ट-
तीनां तत्सेवनार्थमागतानां [līlodyānapraveśaḥ | ṛtūnāṃ varṇanaṃ | tatra tasya vaidhuryya-
varṇanañca | rāvaṇakṛtamadanopālambhaḥ | mandarakāminī-himagirisundarīprabhṭa-
tīnāṃ tatsevanārthamāgatānāṃ ] 'पर्व्वतकलत्राङ्गसङ्गा नितरां तापायेति [parvvatakalatrāṅgasaṅgā nitarāṃ tāpāyeti] ' तामां
विसर्द्धनं । रभामेनकादीनामप्सरसां ताम्रपर्णीमुरलाप्रम्टतीनां नदीनाञ्च
[tāmāṃ
visarddhanaṃ | rabhāmenakādīnāmapsarasāṃ tāmraparṇīmuralāpramṭatīnāṃ nadīnāñca
]