Essay name: Notices of Sanskrit Manuscripts

Author: Rajendralala Mitra

These pages represent a detailed description of Sanskrit manuscripts housed in various libraries and collections around the world. Each notice typically includes the physical characteristics, provenance, script, and sometimes even summaries of the content of the Sanskrit manuscripts. The collection helps preserve and make accessible the vast heritage of Indian literary and philosophical traditions contained within these manuscripts.

Volume 9 (1888)

Page:

327 (of 409)


External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)


Download the PDF file of the original publication


Warning! Page nr. 327 has not been proofread.

287
Chhandogyopanishad. An Upanishad of the Kauthuma
S'ákhá of the Sáma-veda. Several times printed, and translated into
English, severally by Rájá Rájendralála Mitra and Dr. Max Müller.
Beginning. श्रीमहागणपतये नमः । ॐ मित्येदक्षरमुद्गीथमुपासीतोमिति ह्युद्गायति
तस्योपव्याख्यानं तेषां भूतानां पृथिवी रसः पृथिव्या स्यापो रसोऽपामोषधयो रस श्रोषधीनां पुरुषो
रसः पुरुषस्य वाग्रसो वाच ऋग्रस ऋचः साम रसः साम्न उद्गौथो रसः स एष रसानां रसतमः
परमः परार्थ्येऽष्टमोऽयमुद्गीथः कतमा कतमत् कतमत् कतमत् साम कतमः कतम उद्गीथ इति
विसृष्टं भवति ।
[śrīmahāgaṇapataye namaḥ | oṃ mityedakṣaramudgīthamupāsītomiti hyudgāyati
tasyopavyākhyānaṃ teṣāṃ bhūtānāṃ pṛthivī rasaḥ pṛthivyā syāpo raso'pāmoṣadhayo rasa śroṣadhīnāṃ puruṣo
rasaḥ puruṣasya vāgraso vāca ṛgrasa ṛcaḥ sāma rasaḥ sāmna udgautho rasaḥ sa eṣa rasānāṃ rasatamaḥ
paramaḥ parārthye'ṣṭamo'yamudgīthaḥ katamā katamat katamat katamat sāma katamaḥ katama udgītha iti
visṛṣṭaṃ bhavati |
]
End.
नद्वै तदुद्ब्रह्मा प्रजायत य उवाच प्रजापतिर्मनवे मनुः प्रजाभ्य श्राचार्य्य -
कुलाद्वेदमधौत्य यथाविधानं गुरोः कमीतिशेषेणाभिसमादृत्य कुटुम्बे शुचौ देशे स्वाध्यायमधीयानो
धार्मिकान् विदधदात्मनि सर्व्वेन्द्रियाणि सम्प्रतिष्ठाप्याहिंसन् सर्व्वभूतान्यत्र तीर्थेभ्यः स खल्वेवं
वर्त्तयन् यावदायुषं ब्रह्मलोकमभिसम्पद्यते न च पुनरावर्त्तते ॥
[nadvai tadudbrahmā prajāyata ya uvāca prajāpatirmanave manuḥ prajābhya śrācāryya -
kulādvedamadhautya yathāvidhānaṃ guroḥ kamītiśeṣeṇābhisamādṛtya kuṭumbe śucau deśe svādhyāyamadhīyāno
dhārmikān vidadhadātmani sarvvendriyāṇi sampratiṣṭhāpyāhiṃsan sarvvabhūtānyatra tīrthebhyaḥ sa khalvevaṃ
varttayan yāvadāyuṣaṃ brahmalokamabhisampadyate na ca punarāvarttate ||
]
Colophon. इति कौथुमशाखायां छान्दोग्योपनिषत्यमासोऽष्टमः प्रपाठकः ।
विषयः ।
प्रणवोपासना प्रतौकोपासना अर्चिरादिमार्गनिरूपणं शाण्डिल्य विद्यादिकथनञ्च ।
[iti kauthumaśākhāyāṃ chāndogyopaniṣatyamāso'ṣṭamaḥ prapāṭhakaḥ |
viṣayaḥ |
praṇavopāsanā prataukopāsanā arcirādimārganirūpaṇaṃ śāṇḍilya vidyādikathanañca |
]
No. 3216. छान्दोग्योपनिषद्भाष्यं ।
[chāndogyopaniṣadbhāṣyaṃ |
]
Substance, country-made paper,
11×4 inches. Folia, 115. Lines, 12 on page. Extent, 4,560 slokas.
Character, Nágara. Date, ?
Place of deposit, Calcutta, Government of
India. Appearance, fresh. Prose. Generally correct.
Chhandogyopanishad-bháshya. A commentary on the work
noticed in the next preceding No. By Sankara Achárya.
Beginning. श्रीगणेशाय नमः | ॐ नमो ब्रह्मादिभ्यो ब्रह्मविद्यासम्प्रदायकर्तृभ्यः ।
ॐ मित्येतदक्षरमित्याद्यष्टाध्यायौ च्छान्दोग्योपनिषत्तस्याः संचेपतोऽर्थजिज्ञासुभ्य ऋजुविवरणमल्पग्रन्य-
मिदमारभ्यते । तत्र सम्बन्धः समस्तं कर्म्माधिगतं प्राणादिदेवताविज्ञानसहितमर्चिरादिमार्गेण ब्रह्म-
प्रतिपत्तिकारणं केवलञ्च धूमादिमार्गेण चन्द्रलोकप्रतिपत्तिकारणं । स्वभावप्रतिपन्नानाञ्च मार्गद्दय-
परिभ्रष्टानां कष्टाघोगतिरुक्ता न चोभयोर्मार्गयोरन्यतरस्मिन्नपि मार्गे वात्यन्तिको पुरुषार्थसिद्धि-
रित्यतः कर्म्मनिरपेक्षमद्वैतात्मविज्ञानं संसारगतिचय हेतूपमर्थेन वक्तव्यमित्युपनिषदारभ्यते ।
[śrīgaṇeśāya namaḥ | oṃ namo brahmādibhyo brahmavidyāsampradāyakartṛbhyaḥ |
oṃ mityetadakṣaramityādyaṣṭādhyāyau cchāndogyopaniṣattasyāḥ saṃcepato'rthajijñāsubhya ṛjuvivaraṇamalpagranya-
midamārabhyate | tatra sambandhaḥ samastaṃ karmmādhigataṃ prāṇādidevatāvijñānasahitamarcirādimārgeṇa brahma-
pratipattikāraṇaṃ kevalañca dhūmādimārgeṇa candralokapratipattikāraṇaṃ | svabhāvapratipannānāñca mārgaddaya-
paribhraṣṭānāṃ kaṣṭāghogatiruktā na cobhayormārgayoranyatarasminnapi mārge vātyantiko puruṣārthasiddhi-
rityataḥ karmmanirapekṣamadvaitātmavijñānaṃ saṃsāragaticaya hetūpamarthena vaktavyamityupaniṣadārabhyate |
]
End.
पुनरावृत्तेः प्राप्तायाः प्रतिषेधादचिरादिना मार्गेण कार्य्यत्रक्ष्मलोकमभिसम्पद्य
यावद्व्रक्ष्मलोकस्थितिस्तावत्तत्रैव तिष्ठति प्राक् ततो नावर्त्तते इत्यर्थे द्विरभ्यास उपनिषद्विद्यापरि-
समासार्थः ।
[punarāvṛtteḥ prāptāyāḥ pratiṣedhādacirādinā mārgeṇa kāryyatrakṣmalokamabhisampadya
yāvadvrakṣmalokasthitistāvattatraiva tiṣṭhati prāk tato nāvarttate ityarthe dvirabhyāsa upaniṣadvidyāpari-
samāsārthaḥ |
]

Like what you read? Consider supporting this website: