Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CCIII
śrīvālmīkiruvāca |
itthaṃ vicāraparayormunirāghavayostayoḥ |
bhāskaraḥ śravaṇāyeva vyomamadhyamupāyayau || 1 ||
[Analyze grammar]
tīkṣṇatāmājagāmāśu sarvadikkamathātapaḥ |
padārthaughavikāsārthaṃ rāmasyeva mahāmatiḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
utphullahṛdayāmbhojasphārākāratayā tadā |
līlāpadmākarā rejustatrasthāḥ pārthivā iva || 3 ||
[Analyze grammar]
jālaṃ muktākalāpānantaramākrāntabhāskaram |
nanarteva taradvyoma vijñānaśravaṇādiva || 4 ||
[Analyze grammar]
pusphuruḥ padmarāgeṣu lagnārkataruṇatviṣaḥ |
bhāso vyomataloḍḍīnā dhiyo jñānakalā iva || 5 ||
[Analyze grammar]
evaṃ nirvṛtimāyāte rāme svakulakairave |
munīndravadanālokātsavikāsamiva sthite || 5 ||
[Analyze grammar]
ravāvaurvopatra vyoma mahābdhernābhitāṃ gate |
tejaḥpuñjalasajjvāle samagrarasapāyini || 7 ||
[Analyze grammar]
nabhonīlotpale nīle galadrajasi rājati |
gharmāṃśukarṇikākānte sphuratkiraṇakesare || 8 ||
[Analyze grammar]
avataṃse jagallakṣmyāstrilokīkarṇakuṇḍale |
antarlīnasphurattārāratnarājivirājite || 9 ||
[Analyze grammar]
digvadhūbhirbṛhacchṛṅgapāṇibhirmukureṣviva |
dhṛteṣu tāpabhinneṣu mahābhreṣu nirambuṣu || 10 ||
[Analyze grammar]
sūryakāntavarotthena vahnineva samedhite |
dviguṇaṃ prajvalatyarkaśūnye gaganadhāmani || 11 ||
[Analyze grammar]
vinedurmeduroddāmamukhamārutapūritāḥ |
madhyāhnaśaṅkhāḥ kalpāntavātapūrṇā ivārṇavāḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
prāleyaśrīrivābjeṣu gharmaśrīrvadaneṣviva |
cakāra padamākīrṇaśuddhamuktāphalopamā || 13 ||
[Analyze grammar]
gṛhabhittiparāvṛttā sattvasaṃrambhamāṃsalā |
śabdaśrīḥ pūrayāmāsa karṇamarṇa ivārṇavam || 14 ||
[Analyze grammar]
purandhrībhirnidāghaughaśāntaye samudīritā |
ullalāsa navā pāṇḍukarpūrajaladāvaliḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
sa rājā sahasāmantaḥ sabhūpaḥ saparicchadaḥ |
savasiṣṭhaḥ samuttasthau saharāmaḥ sa saṃsadaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
rājāno rājaputrāśca mantriṇo munayastathā |
anyonyaṃ pūjitā jagmurmuditāḥ svaṃ niveśanam || 17 ||
[Analyze grammar]
antaḥpuragṛhāgreṣu tālavṛntānilāhṛtaiḥ |
karpūradhūlibhirabhūnnavaivāmbudamālikā || 18 ||
[Analyze grammar]
atha madhyāhnatūryāṇāṃ rave sphūrjati bhittiṣu |
uvāca vacanaṃ vākyakovido munināyakaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
sarvameva śrutaṃ śrāvyaṃ jñeyaṃ jñātamaśeṣataḥ |
tvayā rāghava bho nāsti jñātavyamaparaṃ varam || 20 ||
[Analyze grammar]
yathā mayopadiṣṭo'si yathā paśyasi śāstrataḥ |
yathānubhavasi śreṣṭhamekavākyaṃ tathā kuru || 21 ||
[Analyze grammar]
uttiṣṭha tāvatkāryāya vayaṃ snātuṃ mahāmate |
madhyāhnasamayo'smākamayamaṅgātivartate || 22 ||
[Analyze grammar]
aparaṃ yattvayā bhadra svākāṅkṣāvinivṛttaye |
praṣṭavyaṃ tacchubhaṃ prātaḥ praṣṭavyaṃ bhavatā punaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
śrīvālmīkiruvāca |
ityukte munināthena rājā daśarathaḥ svayam |
pūjayāmāsa tānsabhyānsarvānsādhūnsaparyayā || 24 ||
[Analyze grammar]
saha rāmeṇa dharmātmā muniviprānnṛpāṃśca saḥ |
vasiṣṭhādyupadiṣṭena krameṇa vyomagāṃstathā || 25 ||
[Analyze grammar]
maṇimuktāgaṇārthena divyena kusumena ca |
maṇiratnapradānena muktāhārārpaṇena ca || 26 ||
[Analyze grammar]
praṇayena praṇāmena pradānenārthaśālinā |
vastrāsanānnapānena kanakena tathā bhuvā || 27 ||
[Analyze grammar]
dhūpena gandhamālyābhyāṃ yathoditamaninditaḥ |
pūrvānsaṃpūjayāmāsa sarvāneva mahīpatiḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
athottasthau sabhāmadhyātsabhayā saha mānadaḥ |
savasiṣṭhādidevarṣiḥ sāyamindurivāmbarāt || 29 ||
[Analyze grammar]
sasabhotthānasamayaḥ sasaṃrambho vyarājata |
jānudaghnasuronmuktapuṣpasaṃjātakardamaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
saṃghaṭṭāghaṭṭakeyūraratnacūrṇāruṇāvaniḥ |
chinnahārasphuranmuktātārājitaniśāmbaraḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
devarṣimuniviprendrapārthivaspandasaṃkulaḥ |
vyagrabhṛtyāṅganāhastakeśacañcalacāmaraḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
jñānaprameyīkaraṇaspandamāno na dāruṇaḥ |
śiraḥkaratrinayanajihveṣveva virājitaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
parasparamathāpṛcchya pūjitāḥ peśaloktayaḥ |
rājāno munayaścaiva sarve daśarathādayaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
svāśramānsādhavo jagmustuṣṭasnigdhāśayā mithaḥ |
lokasaptakavāstavyā devāḥ śakrapurādiva || 35 ||
[Analyze grammar]
anyonyaṃ praṇayātsarve pūjayitvā yathākramam |
tadvisṛṣṭāḥ svamāgatya gṛhaṃ cakrurdinakriyām || 36 ||
[Analyze grammar]
atha sarve vasiṣṭhādyāstathā daśarathādayaḥ |
cakrurdivasakāryāṇi rājāno munayastathā || 37 ||
[Analyze grammar]
yathāprāptaṃ kriyāṃ teṣu kṛtavatsvatha daivasīm |
krameṇākāśapathiko bhāskaro'stamupāyayau || 38 ||
[Analyze grammar]
tayaiva kathayā teṣāṃ rāmasya ca mahāmateḥ |
prabodhavaśataḥ śīghraṃ sā vyatīyāya śarvarī || 39 ||
[Analyze grammar]
utsāritatamaḥpāṃsutārākusumanirbharam |
bhuvanaṃ bhavanīkurvannājagāma divākaraḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
karavīrakusumbhābhaiḥ karairaruṇayan diśaḥ |
viveśa gaganāmbhodhimatha bāladivākaraḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
rājāno rājaputrāśca mantriṇo munayastathā |
vasiṣṭhādyāḥ samājagmuḥ punardāśarathīṃ sabhām || 42 ||
[Analyze grammar]
yathākramaṃ yathāsaṃsthaṃ yathādeśaṃ yathāsanam |
sā viveśa sabhā tatra dhiṣṇyaśrīrambare yathā || 43 ||
[Analyze grammar]
tato daśarathādyeṣu sumantrādiṣu cāpyalam |
vasiṣṭhaṃ saṃpraśaṃsatsu munimāsanasaṃsthitam || 44 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhasya pituścāgre rājīvadalalocanaḥ |
uvāca rāghavo dhīmānmṛduvarṇamidaṃ vacaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
bhagavansarvadharmajña sarvajñānamahārṇava |
sarvasaṃdehaparaśo paraśokabhayāpaha || 46 ||
[Analyze grammar]
śrotavyamaparaṃ kiṃ me vidyate vedyameva vā |
śrotavyaṃ vidyate yadvā tatsarvaṃ vaktumarhasi || 47 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
rāma saṃprāptabuddhistvaṃ śrotavyaṃ te na vidyate |
kṛtakṛtyā tavaiṣā dhīḥ prāptaprāpyā sthitātmani || 48 ||
[Analyze grammar]
tvameva tāvatkathaya pravicārya dhiyātmanā |
kīdṛśo'dya bhavānantaḥ kiṃ śeṣaṃ śrāvyamasti te || 49 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
brahmannevamahaṃ manye yathāhaṃ kṛtakṛtyadhīḥ |
nirvāṇosmi praśāntosmi nākāṅkṣā mama vidyate || 50 ||
[Analyze grammar]
vaktavyamuktaṃ bhavatā jñātaṃ jñeyaṃ mayākhilam |
tava viśrāntimāyātu kṛtakṛtyā sarasvatī || 51 ||
[Analyze grammar]
adhigatamadhigamyaṃ jñeyamāptu mayedaṃ vigatamakhilamaikyaṃ dvaitamastaṃ prayātam |
parigalitamaśeṣaṃ dṛśyabhedāvabhānaṃ nanu nipuṇamapāstāśeṣasaṃsāritāsthā || 52 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CCIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!