Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CLXXXII
vṛddhatāpasa uvāca |
tasminneva kadambe'sminvarṣāṇi svecchayā daśa |
sthitvā gaurī jagāmātha haravāmārdhamandiram || 1 ||
[Analyze grammar]
tatsparśāmṛtasikto'yaṃ kadambataruputrakaḥ |
utsaṅga iva cāsīno na yātyeva purāṇatām || 2 ||
[Analyze grammar]
tato gauryā prayātāyāṃ tadvanaṃ tādṛśaṃ mahat |
sāmānyavanatāṃ yātaṃ janavṛndopajīvitam || 3 ||
[Analyze grammar]
mālavo nāma deśo'sti tatrāhaṃ pṛthivīpatiḥ |
kadācittyaktarājyaśrīrmunīnāmāśramānbhraman || 4 ||
[Analyze grammar]
imaṃ deśamanuprāpta iha cāśramavāsimiḥ |
pūjito'sya kadambasya dhyānaniṣṭhastale sthitaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
kenacittvatha kālena bhrātṛbhiḥ saptabhiḥ saha |
bhavānabhyāgataḥ pūrvaṃ taporthamimamāśramam || 6 ||
[Analyze grammar]
tapasvino'ṣṭāviha te tathā nāma tadā'vasan |
yathā tapasvino'nye te teṣāṃ mānyāstapasvinaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
kālenānantaramasāvekaḥ śrīparvataṃ gataḥ |
svāminaṃ kārtikeyaṃ ca dvitīyastapase gataḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
vārāṇasīṃ tṛtīyastu caturtho'gāddhimācalam |
ihaiva te pare dhīrāścatvāro'nye paraṃ tapan || 9 ||
[Analyze grammar]
sarveṣāmeva caiteṣāṃ pratyekaṃ tvetadīpsitam |
yathā samastadvīpāyā bhuvo'syāḥ syāṃ mahīpatiḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
atha saṃpāditaṃ teṣāṃ sarveṣāmetadīpsitam |
tapastuṣṭābhiriṣṭābhirdevatābhirvararvaraiḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
tapataste tato yātā bhrātaraḥ sadanaṃ nijam |
bhūmau dharmayugaṃ bhuktvā vedhā brahmapurīmiva || 12 ||
[Analyze grammar]
tairbhavadbhrātṛbhirbhavya varadānavidhau tadā |
idaṃ varodyatā yatnātprārthitāḥ sveṣṭadevatāḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
devyasmākamime sarve saptadvīpeśvarasthitau |
satyāḥ prakṛtayaḥ santu sarva āśramavāsinaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tamiṣṭadevatāsārthamurarīkṛtya sādaram |
teṣāmastvevamityuktvā jagāmāntarddhimīśvarī || 15 ||
[Analyze grammar]
te tataḥ sadanaṃ yātāsteṣāmāśramavāsinaḥ |
sarva eva gatāḥ paścādeka evāsmi no gataḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ kevalamekānte dhyānaikagatamānasaḥ |
vāgīśvarīkadambasya tale tiṣṭhāmi śailavat || 17 ||
[Analyze grammar]
atha kāle vahatyasminnṛtusaṃvatsarātmani |
idaṃ sarvaṃ vanaṃ chinnaṃ janaiḥ paryantavāsibhiḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
idaṃ kadambamamlānaṃ janatāḥ pūjayantyalam |
vāgīśvarīgṛhamiti māṃ caivaikasamādhigam || 19 ||
[Analyze grammar]
athainaṃ deśamāyātau bhavantau dīrghatāpasau |
etattatkathitaṃ sarvaṃ dhyānadṛṣṭaṃ mayākhilam || 20 ||
[Analyze grammar]
tasmādutthāya he sādhū gacchataṃ gṛhamāgatau |
tatra te bhrātaraḥ sarve saṃgatā dārabandhubhiḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
aṣṭānāṃ bhavatāṃ bhavyaṃ sadane sve bhaviṣyati |
mahātmanāṃ brahmaloke vasūnāmiva saṃgamaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
ityukte tena sa mayā pṛṣṭaḥ paramatāpasaḥ |
saṃdehādidamāścaryamāryāstadvarṇayāmyaham || 23 ||
[Analyze grammar]
ekaiva saptadvīpāsti bhagavanbhūriyaṃ kila |
tulyakālaṃ bhavantyaṣṭau saptadvīpeśvarāḥ katham || 24 ||
[Analyze grammar]
kadambatāpasa uvāca |
asamañjasametāvadeva no yāvaducyate |
idamanyadasaṃbaddhataraṃ saṃśrūyatāṃ mama || 25 ||
[Analyze grammar]
ete'ṣṭau bhrātarastatra tāpasā dehasaṃkṣaye |
saptadvīpeśvarāḥ sarve bhaviṣyanti gṛhodare || 26 ||
[Analyze grammar]
aṣṭau hyete mahīpīṭheṣveteṣveteṣu sadmasu |
saptadvīpeśvarā bhūpā bhaviṣyantīha me śṛṇu || 27 ||
[Analyze grammar]
astyeteṣāṃ kilāṣṭānāṃ bhāryāṣṭakamaninditam |
digantarāṇāṃ niyataṃ tārāṣṭakamivojjvalam || 28 ||
[Analyze grammar]
tadbhāryāṣṭakameteṣu yāteṣu tapase ciram |
babhūva duḥkhitaṃ strīṇāṃ yadviyogo'hiduḥsahaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
duḥkhitāḥ pratyaye teṣāṃ cakrustā dāruṇaṃ tapaḥ |
śatacāndrāyaṇaṃ tāsāṃ tuṣṭābhūttena pārvatī || 30 ||
[Analyze grammar]
adṛśyovāca sā tāsāṃ vaco'ntaḥpuramandire |
devī saparyāvasare pratyekaṃ pṛthagīśvarī || 31 ||
[Analyze grammar]
devyuvāca |
bhartrarthamatha cātmārthe gṛhyatāṃ bālike varaḥ |
ciraṃ kliṣṭāsi tapasā nidāgheneva mañjarī || 32 ||
[Analyze grammar]
ityākarṇya vaco devyā dattapuṣpā ciraṃṭikā |
svavāsanānusāreṇa kurvāṇaiveśvarīstavam || 33 ||
[Analyze grammar]
ānandamantharovāca vacanaṃ mṛdubhāṣiṇī |
ākāśasaṃsthitāṃ devīṃ mayūrīvābhramālikām || 34 ||
[Analyze grammar]
ciraṃṭikovāca |
devi devādhidevena yathā te prema śaṃbhunā |
bhartrā mama tathā prema sa bhartāstu mamāmaraḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
devyuvāca |
āsṛṣṭerniyaterdārḍhyādamaratvaṃ na labhyate |
tapodānairato'nyaṃ tvaṃ varaṃ varaya suvrate || 36 ||
[Analyze grammar]
ciraṃṭikovāca |
alabhyametanme devi tanmadbharturgṛhāntarāt |
mṛtasya mā viniryātu jīvo bāhyamapi kṣaṇāt || 37 ||
[Analyze grammar]
dehapātaśca me bharturyadā syādātmamandire |
tadetadastviti varo dīyatāmambike mama || 38 ||
[Analyze grammar]
devyuvāca |
evamastu sute tvaṃ ca patyau lokāntarāsthite |
bhaviṣyasi priyā bhāryā dehānte nātra saṃśayaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā virarāmāsau gauryā gīrgaganodare |
meghamālādhvaniriva niravadyasamudyatā || 40 ||
[Analyze grammar]
devyāṃ gatāyāṃ bhartārastāsāṃ kālena kenacit |
te kakubbhyaḥ samājagmuḥ sarve prāptamahāvarāḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
adyāyamapi saṃyātu bhāryāyā nikaṭaṃ patiḥ |
bhrātṝṇāṃ bāndhavānāṃ ca bhavatvanyonyasaṃgamaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
idamanyadatheteṣāmasamañjasamākulam |
śṛṇu kiṃvṛttamāścaryamāryakāryoparodhakam || 43 ||
[Analyze grammar]
tapyatāṃ tapa eteṣāṃ pitarau tau vadhūyutau |
tīrthamunyāśramaśreṇīṃ draṣṭuṃ duḥkhānvitau gatau || 44 ||
[Analyze grammar]
śarīranairapekṣyeṇa putrāṇāṃ hitakāmyayā |
gantuṃ kalāpagrāmaṃ taṃ yatnavantau babhūvatuḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
tau prayātau munigrāma mārge dadṛśatuḥ sitam |
puruṣaṃ kapilaṃ hrasvaṃ bhasmāṅgaṃ cordhvamūrdhajam || 46 ||
[Analyze grammar]
dhūlīlavamanādṛtya taṃ jaratpānthaśaṅkayā |
yadā tau jagmatustena sa uvācānvitaḥ krudhā || 47 ||
[Analyze grammar]
savadhūka mahāmūrkha tīrthārthī dārasaṃyutaḥ |
māṃ durvāsasamullaṅghya gacchasyavihitānatiḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
vadhūnāṃ te sutānāṃ ca gacchatastapasārjitāḥ |
viparītā bhaviṣyanti labdhā api mahāvarāḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
ityuktavantaṃ taṃ yāvatsadāro'tha vadhūyutaḥ |
sanmānaṃ kurute tāvanmunirantardhimāyayo || 50 ||
[Analyze grammar]
atha tau pitarau teṣāṃ savadhūkau suduḥkhitau |
kṛśībhūtau dīnamukhau nirāśau gṛhamāgatau || 51 ||
[Analyze grammar]
ato vadāmyahaṃ teṣāṃ naikaṃ nāmāsamañjasam |
asamañjasalakṣāṇi gaṇḍe sphoṭāḥ sphuṭā iva || 52 ||
[Analyze grammar]
cidvyomasaṃkalpamahāpure'sminnitthaṃ vicitrāṇyasamañjasāni |
niḥśūnyarūpe'pi hi saṃbhavanti dṛśye yathā vyomani dṛśyajṛmbhāḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CLXXXII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!