Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CXLVIII
vyādha uvāca |
evaṃ cettanmuniśreṣṭha satyatāsatyatā katham |
sthitaḥ svapnadṛśā caiṣa sumahānsaṃśayo mama || 1 ||
[Analyze grammar]
muniruvāca |
deśakālakriyādravyairyā saṃvinniścitoditā |
kākatālīyavadbhāti sā satyasvapnanāmikā || 2 ||
[Analyze grammar]
maṇimantrauṣadhidravyaiḥ kvacidavyabhicāriṇī |
kvacitsavyabhicārā citsatyasvapnābhidhā smṛtā || 3 ||
[Analyze grammar]
satyasvapnasthitirlokeṣvīdṛgrūpā yadā sthitā |
tadaiṣā kākatālīyanyāyādanyā na labhyate || 4 ||
[Analyze grammar]
yaṃ yaṃ niścayamādatte saṃvitsvadṛḍhaniścayā |
tathā tathā bhavatyeṣā phalayuktasvabhāvataḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
tameva niścayaṃ tvasyā anyaḥ pratinihanti cet |
tatrāsau niścayaḥ prauḍhaḥ sa kathaṃ lakṣyabhāgbhavet || 6 ||
[Analyze grammar]
na bahirnāntare santi padārthāḥ kecana kvacit |
saṃvidekā jagadrūpairyathecchati tathā sthitā || 7 ||
[Analyze grammar]
svapno'yaṃ satya ityantarniścayena tathoditā |
tathaivāśu bhavatyeṣā saṃśayātsaṃśayaṃ vrajet || 8 ||
[Analyze grammar]
anyato'pi phalaṃ prāptaṃ svapnasatyatvakalpanāt |
svapnena sūcitamidaṃ phalamityeva vettyayam || 9 ||
[Analyze grammar]
sarva eva nijayā jagattraye saṃvidātiśayitā dṛḍhā api |
kālato vyabhicaranti deśato yatnataśca cirato'cireṇa vā || 10 ||
[Analyze grammar]
sargādāveva cidvyoma bhānamapratighaṃ jagat |
vastusattāṃ cidevāto yatheṣṭaṃ tanute tanuḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
cinmātraṃ varjayitvaikaṃ brahmānyatsarvadākhilam |
viddhi satyamasatyaṃ ca niyatāniyataṃ sthitam || 12 ||
[Analyze grammar]
yasmādbrahmaiva sarvātma sadekameva netarat |
tasmātkiṃ nāma tatsatyaṃ kimasatyaṃ ca vā bhavet || 13 ||
[Analyze grammar]
ataḥ svapnaḥ kvacitsatyaḥ kvaciccāsatya eva vā |
abuddhānāṃ prabuddhānāṃ nāsadrūpo na sanmayaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
saṃvidbhrāntiriyaṃ bhāti jagannāmnī svarūpiṇī |
svayaṃ ca bhrāntirasmītivādinī kātra niścitā || 15 ||
[Analyze grammar]
citireva cirāyedaṃ cittaṃ cimacimāyate |
yadātmanyeva salilaṃ dravavattadidaṃ jagat || 16 ||
[Analyze grammar]
yathā svapnaṃ samālokya suṣuptamanubhūyate |
tathā jāgratsamālokya nidrā samanubhūyate || 17 ||
[Analyze grammar]
atastvaṃ jāgradevedaṃ svapnaṃ viddhi mahāmate |
svapnaṃ ca viddhi jāgrattvamekametadajaṃ dvayam || 18 ||
[Analyze grammar]
vyomaivācetyacinmātrabhānamekamidaṃ tatam |
jāgratsvapnasuṣuptyākhyāḥ paryāyaracanā iha || 19 ||
[Analyze grammar]
neha nāmāsti niyatirna cāniyatirasti ca |
niyatyaniyatī brūhi kīdṛśe svapnasaṃvidi || 20 ||
[Analyze grammar]
yāvadbhānaṃ kila svapne tāvatsaiva niyantraṇā |
sa eva saṃvidbhānasya kuryānniyamanaṃ muniḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
svacchandaṃ vātalekhāyāḥ sphurantyāḥ saṃvidastathā |
akāraṇakamevāṅga niyatiḥ keva kīdṛśī || 22 ||
[Analyze grammar]
athākārādi yannāma kalpyate kāraṇaṃ vidaḥ |
tadakāraṇakaṃ sargaḥ syādananyanna vai citeḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
etāvatyeva niyatiratra yannāma yadyathā |
yāvatprasphuritaṃ bhānaṃ tattathā na tadanyathā || 24 ||
[Analyze grammar]
kadācitsatyatā svapne kadāciccāpyasatyatā |
abhāvānniyatereva kākatālīyameva tat || 25 ||
[Analyze grammar]
yatsvenaivātmanā bhāti maṇimantrauṣadhātmanā |
yannāma niyataṃ tattu jāgratyapi hi dṛśyate || 26 ||
[Analyze grammar]
jāgratsvapnaśca cidbhānamātramevānyatātra kā |
jāgrati svapnanagare vedanātsadṛśātmakam || 27 ||
[Analyze grammar]
jāgranna saṃbhavatyeva yajjāgraditi śabditam |
svapna eva jagadrūpaṃ nirnidrasyaiva cātmanaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
svapno vā nāma nāstyeva yaḥ svapna iva śabditaḥ |
suptāsuptaikarūpasya brahmaṇo bodharūpatā || 29 ||
[Analyze grammar]
jāgratsvapnādayo vaite na kecana kadācana |
dṛśyaṃ paśyati sattāśu mṛtibhrānteranantaram || 30 ||
[Analyze grammar]
yathānavarataṃ kālamanantaṃ sīkarormayaḥ |
ta evānyavadabhrāśāvadananyāḥ sphurantyalam || 31 ||
[Analyze grammar]
tathānanye pare sargāḥ sphurantyasphuritā api |
śilākośāntalekhāvajjāgratsvāpādi tatra kim || 32 ||
[Analyze grammar]
jāgratsvapnasuṣuptaturyakavapuḥ sākāratāvarjitaṃ sarvākāramapi vyatītakalanaṃ sargaṃ śarīraṃ dadhat |
vyāptaṃ cidvapuṣā tathāpi suṣiraṃ śūnyena dṛśyātmanā cinmātraṃ khamidaṃ manāgapi nabhomātrānna bhinnaṃ punaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
sākāśānilavahnivāridharaṇīlokāntarāmbhodharaṃ sargādāvapi kāraṇānanubhavāccittātmakaṃ kevalam |
nāmnā varjitameva bodhavapuṣā saṃyuktamevāntataḥ śuddhaṃ vedanamātrameva sakalaṃ dṛśyaṃ na vastvantaram || 34 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CXLVIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!