Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XXIII
śrīvasiṣṭha uvāca |
virāgavāsanāpāstasamastabhavavāsanaḥ |
utthāya gaccha prakṛterasyā maṅkirivāṅkitaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
maṅkirnāmābhavatpūrvaṃ brāhmaṇaḥ saṃśitavrataḥ |
sa kathaṃ śrṛṇu nirvāṇamāptavānmadvibodhitaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ kadācidākāśakośādavanimāgataḥ |
bhavatpitāmahārthena kenāpyupanimantritaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
viharanbhūtalaṃ gacchaṃstvatpitāmahapattanam |
prāpto'smi kāmapyādīrghāmaraṇyānīṃ mahātapām || 4 ||
[Analyze grammar]
pāṃsupratardanahatāṃ prakacattaptasaikatām |
adṛṣṭāpāraparyantāṃ kvacidrāma kilāṅkitām || 5 ||
[Analyze grammar]
akṣubdhasvānilālokajalabhūśāntiśālinīm |
tatāṃ śūnyāṃ mahārambhāṃ brahmasattāmivāmalām || 6 ||
[Analyze grammar]
avidyāmiva saṃmohamṛgatṛṣṇāṃ gatāṃ bhramāt |
jaḍatāmātatāṃ śūnyāṃ diṅmohamihikākulām || 7 ||
[Analyze grammar]
atha tasyāmaraṇyānyāṃ yāvatpraviharāmyaham |
tāvatpaśyāmi purato vadantaṃ pathikaṃ śramāt || 8 ||
[Analyze grammar]
pāntha uvāca |
aho nu parikhedāya prauḍhaprāyātapo raviḥ |
paritāpāya pāpo'yaṃ durjaneneva saṃgamaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
sugalantīva marmāṇi sphuratīvāgnirātape |
saṃkucatpallavāpīḍāstāpyante vanarājayaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
tattāvadevamagrasthaṃ grāmakaṃ praviśāmyaham |
śramamatrāpanīyāśu vahāmyadhvānamāśugaḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya so'grasthaṃ kirātagrāmakaṃ yadā |
praveṣṭumicchati tadā mayā proktamidaṃ vacaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
aparijñātanīrāgamārga mitra śubhākṛte |
marumārgamahāraṇyapāntha svāgatamastu te || 13 ||
[Analyze grammar]
ciraṃ manuṣyadeśe'sminnirjanagrāmamadhvani |
adharādhvaga viśrātiṃ viśrāntopi na lapsyase || 14 ||
[Analyze grammar]
grāme viśramaṇaṃ naiva vartate pāmarāspade |
tṛḍvai lavaṇapānena bhūya evābhivardhate || 15 ||
[Analyze grammar]
ete grāmaikaśaraṇāḥ pallavāḥ spandabhīravaḥ |
ayathāpathasaṃcārā hariṇā iva jantavaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
na sphuranti vicāreṣu prajvalantyanubhūtiṣu |
na trasyanti durācārādaśmayantramayā iva || 17 ||
[Analyze grammar]
kāmārtharāgasadveṣapariniṣṭhitapauruṣāḥ |
karmaṇyāpātamadhure ramante dagdhabuddhayaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
ābhijātyātatodārā śītalā rasaśālinī |
neha viśvasiti prakṣā meghamālā marāviva || 19 ||
[Analyze grammar]
varamandhaguhāhitvaṃ śilāntaḥkīṭatā varam |
varaṃ marau paṅgumṛgo na grāmyajanasaṃgamaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
nimeṣāsvādamadhurāḥ kṣaṇāntaravirāgiṇaḥ |
māraṇaikāntaniratā grāmyā viṣakaṇā iva || 21 ||
[Analyze grammar]
vānti bhasmakaṇākīrṇā jīrṇāḥ saṃśīrṇasadmasu |
tṛṇaparṇavanavyagrā grāmyādhārmikavāyavaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
evamuktena tenāhamidamuktastato'nagha |
madvākyena samāśvāsya snātenevāmṛtāmbhasā || 23 ||
[Analyze grammar]
pāntha uvāca |
bhagavanko'si pūrṇātmā mahātmā kathamātmavān |
paśyasyanākulo lokaṃ grāmayātrāmivādhvagaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tvayā pītamamṛtaṃ kiṃ tvaṃ samrāḍvirāḍatha |
sarvārtharikto'pi ciraṃ saṃpūrṇa iva rājase || 25 ||
[Analyze grammar]
śūnyo'siparipūrṇo'si ghūrṇo'sīva sthiro'si ca |
na sarvamapi sarvaṃ ca na kiṃcitkiṃcideva ca || 26 ||
[Analyze grammar]
upaśāntaṃ ca kāntaṃ ca dīptamapratighāti ca |
nivṛttaṃ corjitaṃ tādṛgrūpaṃ kimiti te mune || 27 ||
[Analyze grammar]
bhūsaṃstho'pi samastānāṃ lokānāmuparīva khe |
saṃsthito'si nirāstho'si ghanāstho'sīva lakṣyase || 28 ||
[Analyze grammar]
prasṛtaṃ na padārtheṣu na padārthātmanā'sti vai |
tavendoriva śuddhasya mano'mṛtamayaṃ sthitam || 29 ||
[Analyze grammar]
kalāvānakalaṅko'ntaḥśītalo bhāsvaraḥ samaḥ |
rasāyanabharāpūrṇaḥ pūrṇenduriva rājase || 30 ||
[Analyze grammar]
tvadicchāyāṃ tu sadasadbhāvaṃ paśyāmi te citi |
saṃsāramaṇḍalamidaṃ sthitaṃ phalamivāṅkure || 31 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ tāvadayaṃ vipra śāṇḍilyakulasaṃbhavaḥ |
maṅkirnāma mahābhāga tīrthayātrāprasaṅgataḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
gatvā sudūramadhvānaṃ dṛṣṭvā tīrthāni saṃprati |
cirakālena sadanamātmīyaṃ gantumudyataḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
na ca me gantumudyogo viraktamanaso gṛham |
dṛṣṭvā taḍitsakāśāni bhūtāni bhuvanodare || 34 ||
[Analyze grammar]
bhagavansatyamātmānaṃ kathayehānukampayā |
gambhīrāṇi prasannāni sādhucetaḥsarāṃsi hi || 35 ||
[Analyze grammar]
darśanādeva mitratvaṃ kurvatāṃ mahatāṃ puraḥ |
kamalānīva bhūtāni vikasantyāśvasanti ca || 36 ||
[Analyze grammar]
mamedaṃ ca mano mohātsaṃsārabhramasaṃbhavam |
manye hātuṃ na samarthaṃ sa tvaṃ bodhānukampitaiḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
vasiṣṭho'smi mahābuddhe munirasmi nabhogṛhaḥ |
kenāpyarthena rājarṣerimaṃ mārgamupasthitaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
māgā viṣādaṃ panthānamāgato'si manīṣiṇām |
prāyaḥ prāptosi saṃsārasāgarasya paraṃ taṭam || 39 ||
[Analyze grammar]
vairāgyavibhavodārā matiruktirapīdṛśī |
ākṛtiḥ śāntarūpā ca na bhavatyamahātmanaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
maṇirmadhurakāṣeṇa yathaiti vimalātmatām |
tathā kaṣāyapākena cittameti vivekitām || 41 ||
[Analyze grammar]
kiṃ jñātumicchasi kathaṃ saṃsāraṃ hātumicchasi |
upadiṣṭamahaṃ manye saṃpādayati karmabhiḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
vimalavāsana uttamamānasaḥ pariviviktamatirjanatejasā |
padamaśokamalaṃ khalu yujyate janititīrṣumateridamucyate || 43 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XXIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!