Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter VI
vidyādhara uvāca |
yadudāramanāyāsaṃ kṣayātiśayavarjitam |
padaṃ pāvanamādyantarahitaṃ tadvadāśu me || 1 ||
[Analyze grammar]
etāvantamahaṃ kālaṃ supta āsaṃ jaḍātmakaḥ |
idānīṃ saṃprabuddho'smi prasādādātmano mune || 2 ||
[Analyze grammar]
mano mahāmayottaptaṃ kṣubdhamajñānavṛttiṣu |
māmuddhara durantehaṃ mohādahamiti sthitāt || 3 ||
[Analyze grammar]
śrīmatyapi patantyāśu śātanāḥ kātarādayaḥ |
guṇavatyugrapatre'pi tuhinānīva paṅkaje || 4 ||
[Analyze grammar]
jāyante ca mriyante ca kevalaṃ jīrṇajantavaḥ |
na dharmāya na mokṣāya maśakā iva paṅkaje || 5 ||
[Analyze grammar]
bhāvaistaireva taireva tucchālambhaviḍambanaiḥ |
cireṇa parikhinnāḥ smo vipralambhāḥ punaḥ punaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
nānto'styasya na ca sthairyāvasthā'viśrāntamānasam |
bhramato bhogabhaṅgeṣu marubhūmiṣvivādhvanaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
āpātamadhurārambhā bhaṅgurā bhavahetavaḥ |
acireṇa vikāriṇyo bhīṣaṇā bhogabhūmayaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
mānāvamānaparayā durahaṃkārakāntayā |
na rame vāmayā tāta hatavidyādharaśriyā || 9 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭāścaitrarathodyānabhuvaḥ kusumakomalāḥ |
kalpavṛkṣalatādattasamastavibhavaśriyaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
vihṛtaṃ merukuñjeṣu vidyādharapureṣu ca |
vimānavaramālāsu vātaskandhasthalīṣu ca || 11 ||
[Analyze grammar]
viśrāntaṃ surasenāsu kāntābhujalatāsu ca |
hārihāravilāsāsu lokapālapurīṣu ca || 12 ||
[Analyze grammar]
na kiṃciducitaṃ sādhu sarvamādhiviṣoṣmaṇā |
dagdhaṃ bhasmāyate tāta vijñātamadhunā mayā || 13 ||
[Analyze grammar]
rūpālokanalolena vanitānanagṛdhnunā |
sāvabhāsena doṣāya duḥkhaṃ nītosmi cakṣuṣā || 14 ||
[Analyze grammar]
idaṃ guṇāvahaṃ nedamiti muktvā vikalpanam |
rūpamātrānusāritvādavastunyapi dhāvati || 15 ||
[Analyze grammar]
tāvadāyāti viratiṃ na vaśaṃ yāvadāpadām |
nānābandhaparaṃ cetaḥ parānarthehitonmukham || 16 ||
[Analyze grammar]
ghrāṇametadanarthāya dhāvaccaivāmitaḥ sphuṭam |
na nivārayituṃ tāta śaknomīha hayaṃ yathā || 17 ||
[Analyze grammar]
gandhodakapraṇālena mukhaśvāsānupātinā |
vairiṇevātidoṣeṇa ghrāṇenāsmi niyojitaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
ciraṃ rasanayā cāhamanayā nayahīnayā |
gajagomāyugupteṣu duḥkhādriṣvalamāhataḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
niroddhuṃ na ca śaknomi sparśalampaṭatāṃ tvacaḥ |
grīṣmakālasamiddhasya tāpamaṃśumato yathā || 20 ||
[Analyze grammar]
śubhaśavdarasārthinyo muneḥ śravaṇaśaktayaḥ |
māṃ yojayanti viṣame tṛṇecchā hariṇaṃ yathā || 21 ||
[Analyze grammar]
praṇatāḥ priyakāriṇyaḥ prahvabhṛtyasamīritāḥ |
vādyageyaravonmiśrāḥ śubhaśabdaśriyaḥ śrutāḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
śriyaḥ striyo diśaścaiva taṭāścāmbhodhibhūbhṛtām |
dṛṣṭā vibhavahāriṇyaḥ prakvaṇanmaṇibhūṣaṇāḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
ciramāsvāditāḥ svādu camatkāramanoramāḥ |
prahvakāntājanānītāḥ ṣaḍrasā guṇaśālinaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
kauśeyakāminīhārakusumāstaraṇānilāḥ |
nirvighnamabhitaḥ spṛṣṭā bhṛśamābhogabhūmiṣu || 25 ||
[Analyze grammar]
vadhūmukhauṣadhīpuṣpasamālambhanabhūmayaḥ |
anubhūtā mune gandhā mandānilasamīritāḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
śrutaṃ spṛṣṭaṃ tathā dṛṣṭaṃ bhuktaṃ ghrātaṃ punaḥ punaḥ |
saṃśuṣkavirasaṃ bhūyaḥ kiṃ bhajāmi vadāśu me || 27 ||
[Analyze grammar]
bhuktvā varṣasahasrāṇi durbhogapaṭalīmimām |
ābrahmastambaparyantaṃ na tṛptirupajāyate || 28 ||
[Analyze grammar]
sāmrājyaṃ suciraṃ kṛtvā tathā bhuktvā vadhūgaṇam |
bhaṃktvā parabalānyuccaiḥ kimapūrvamavāpyate || 29 ||
[Analyze grammar]
yeṣāṃ vināśanaṃ nāsīdyairbhuktaṃ bhuvanatrayam |
te'pi te'pyacireṇaiva samaṃ bhasmapadaṃ gatāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
prāptena yena no bhūyaḥ prāptavyamavaśiṣyate |
tatprāptau yatnamātiṣṭhetkaṣṭayāpi hi ceṣṭayā || 31 ||
[Analyze grammar]
yena kāntāściraṃ bhuktā bhogāstasyeha jantubhiḥ |
dṛṣṭo na kasyacinmūrdhni tarurvyomaplavaśca vā || 32 ||
[Analyze grammar]
ciramāsu durantāsu viṣayāraṇyarājiṣu |
indriyairvipralabdho'smi dhūrtabālairivārbhakaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
adya tvete parijñātā mayā svaviṣayārayaḥ |
kaṣṭā indriyanāmāno vañcayitvā tu māṃ punaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
saṃsārajaṅgale śūnye dagdhaṃ naramṛgaṃ śaṭhāḥ |
āśvāsyāśvāsya nighnanti viṣayendriyalubdhakāḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
viṣamāśīviṣairebhirviṣayendriyapannagaiḥ |
yena dagdhā na dṛṣṭāste dvitrā eva jagatyapi || 36 ||
[Analyze grammar]
bhogabhīmebhavalitāṃ tṛṣṇātaralavāgurām |
lobhograkaravālāḍhyāṃ kopakuntakulāṅkitām || 37 ||
[Analyze grammar]
dvandvajālarathavyāptāmahaṃkārānupālitām |
ceṣṭāturaṃgamākīrṇāṃ kāmakolāhalākulām || 38 ||
[Analyze grammar]
śarīrasīmāntagatāṃ durindriyapatākinīm |
ye jetumutthitāstāta ta eveha hi sadbhaṭāḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
susādhyaḥ karaṭodbhedo mattairāvaṇadantinaḥ |
notpathapratipannānāṃ svendriyāṇāṃ vinigrahaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
pauruṣasya mahattvasya sattvasya mahataḥ śriyaḥ |
indriyākramaṇaṃ sādho sīmānto mahatāmapi || 41 ||
[Analyze grammar]
tāvaduttamatāmeti pumānapi divaukasām |
kṛpaṇairindriyairyāvattṛṇavannāpakṛṣyate || 42 ||
[Analyze grammar]
jitendriyā mahāsattvā ye ta eva narā bhuvi |
śeṣānahamimānmanye māṃsayantragaṇāṃścalān || 43 ||
[Analyze grammar]
manaḥsenāpateḥ senāmimāmindriyapañcakam |
jetuṃ cedasti me yatno jayāmi tadalaṃ mune || 44 ||
[Analyze grammar]
indriyottamarogāṇāṃ bhogāśāvarjanādṛte |
nauṣadhāni na tīrthāni na ca mantrāśca śāntaye || 45 ||
[Analyze grammar]
nīto'smi paramaṃ khedamabhidhāvadbhirindriyaiḥ |
eka eva mahāraṇye taskaraiḥ pathiko yathā || 46 ||
[Analyze grammar]
paṅkavantyaprasannāni mahādaurbhāgyavanti ca |
gandhiśaivalatucchāni palvalānīndriyāṇi ca || 47 ||
[Analyze grammar]
duratikramaṇīyāni nīhāragahanāni ca |
janitātaṅkajālāni jaṅgalānīndriyāṇi ca || 48 ||
[Analyze grammar]
paṅkajāni sarandhrāṇi sudurlakṣyaguṇāni ca |
granthimanti jaḍāṅgāni mṛṇālānīndriyāṇi ca || 49 ||
[Analyze grammar]
rūkṣāṇi ratnalubdhāni kallolavalitāni ca |
durgrahagrāhaghorāṇi kṣārāmbūnīndriyāṇi ca || 50 ||
[Analyze grammar]
bāndhavodvegadāyīni dehāntarakarāṇi ca |
karuṇākrandakārīṇi maraṇānīndriyāṇi ca || 51 ||
[Analyze grammar]
avivekiṣvamitrāṇi mitrāṇi ca vivekiṣu |
gahanānantaśūnyāni kānanānīndriyāṇi ca || 52 ||
[Analyze grammar]
ghanāsphoṭānyasārāṇi malināni jaḍāni ca |
vidyutprakāśānyetāni bhīmābhrāṇīndriyāṇi ca || 53 ||
[Analyze grammar]
kṣudraprāṇigṛhītāni varjitāni kṛtātmabhiḥ |
rajastamobhibhūtāni svendriyāṇyavaṭāni ca || 54 ||
[Analyze grammar]
pātanaikāntadakṣāṇi doṣāśīviṣavanti ca |
rūkṣakaṇṭakalakṣāṇi śvabhrāgrāṇīndriyāṇi ca || 55 ||
[Analyze grammar]
ātmaṃbharīṇyanāryāṇi sāhasaikaratāni ca |
andhakāravihārīṇi rakṣāṃsi svendriyāṇi ca || 56 ||
[Analyze grammar]
antaḥśūnyānyasārāṇi vakrāṇi granthimanti ca |
dahanaikārthayogyāni durdārūṇīndriyāṇi ca || 57 ||
[Analyze grammar]
ghanamohaprabandhīni duṣkūpagahanāni ca |
mahāvakaratucchāni kupurāṇīndriyāṇi ca || 58 ||
[Analyze grammar]
ananteṣu padārtheṣu kāraṇāni ghaṭādiṣu |
saṃbhramāṇi sapaṅkāni cakrakāṇīndriyāṇi ca || 59 ||
[Analyze grammar]
āpannimagnamimamevamakiṃcanaṃ tvaṃ māmuddharoddharaṇaśīla dayodayena |
ye nāma kecana jagatsu jayanti santastatsaṃgamaṃ paramaśokaharaṃ vadanti || 60 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter VI
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!