Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter IV
śrīvasiṣṭha uvāca |
sāhaṃtādijagacchāntau bodhe saṃvitkalātmani |
saṃśāntadīpasaṃkāśastyāgaḥ siddhyati nānyathā || 1 ||
[Analyze grammar]
na tyāgaḥ karmasaṃtyāgo bodhastyāga iti smṛtaḥ |
ajagatpratibhaikātmā yo'nahaṃtādiravyayaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ sohamidaṃ tanma iti niḥsnehadīpavat |
śānte paramanirvāṇe prabodhātmeti śiṣyate || 3 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ sohamidaṃ tanme śāntamityeva yasya no |
na jñānaṃ tasya no śāntirna tyāgo na ca nirvṛtiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
mamedamayamevāhamityetāvati yaḥ kṣayaḥ |
bodhātmā śivamāśāntaṃ tasmādanyanna vidyate || 5 ||
[Analyze grammar]
ahamaṃśe vidā kṣīṇe sarvameva kṣayaṃ gatam |
na kiṃcicca kvacitkṣīṇaṃ nirvāṇaikaghanaṃ sthitam || 6 ||
[Analyze grammar]
ahavidanahaṃvittvādeva śāmyatyavighnataḥ |
etāvanmātrasādhyeyaṃ kimiveyaṃ kadarthanā || 7 ||
[Analyze grammar]
ahaṃnāhamiti bhrāntirna ca cittvādṛte'sti sā |
cittvaṃ cākāśaviśadamataḥ kvaiṣā bhramasthitiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
na bhramo bhramaṇaṃ naiva na bhrāntirbhrāmako'sti vā |
anālokanamevedamālokānnedamasti te || 9 ||
[Analyze grammar]
viddhi cinmātramevedamasadrūpopamaṃ tatam |
tenālaṃ maunamāssvaivaṃ sarvaṃ nirvāṇamātrakam || 10 ||
[Analyze grammar]
yenaivāśu nimeṣeṇa tvahamityeva cetati |
tenaiva nāhamityeva cetitvāśu na śocyate || 11 ||
[Analyze grammar]
ahaṃbhāvaṃ nabhorthena nirvācyārūḍhabāṇavat |
ajasramāśu vā'kṣīṇaṃ tiṣṭhāvaṣṭabdhatatpadaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
sanabhorthāmahantāṃ tvaṃ cetannevamanāratam |
sarvabhāvairanārūḍho bhava tīrṇabhavārṇavaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
svabhāvamātravijaye svayaṃ yasya na vīratā |
tasyottamapadaprāptau paśorbrūhi kathaiva kā || 14 ||
[Analyze grammar]
ṣaḍvargo nirjitaḥ pūrvaṃ yenottamavidā svataḥ |
bhājanaṃ sa mahārthānāṃ netaro naragardabhaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
yasya svāntarmanovṛttirjīyamānā jitāthavā |
viṣayaḥ sa vivekānāṃ sa pumāniti kathyate || 16 ||
[Analyze grammar]
artho dṛṣadivāmbhodhau yo ya āpatati tvayi |
tasmādeva palāyasva nāhamityeva bhāvayan || 17 ||
[Analyze grammar]
nāhamasmīti buddhvāpi sopapattikamapyalam |
jānāno jñaptimātraṃ ca kimajña iva muhyasi || 18 ||
[Analyze grammar]
na jñeyamarthato'stīha hemnīva kaṭakāditā |
bhrāntimātrādṛte sā ca śāmyatyasmaraṇena te || 19 ||
[Analyze grammar]
yo yo bhāva udetyantastvayi spanda ivānile |
nāhamasmīti cidvṛttyā tamanādhāratāṃ naya || 20 ||
[Analyze grammar]
lobho lajjā mado moho yenādāviti no jitāḥ |
nirarthakamanarthe'sminsa kimarthaṃ pravartate || 21 ||
[Analyze grammar]
ahantvaṃ pavane spanda iva yattvayi saṃsthitam |
paramātmani tannānyadetatspanda ivānile || 22 ||
[Analyze grammar]
asargasaṃvidā sargaḥ pare'sto'tivirājate |
saṃniveśaviśeṣeṇa durartho'pi hi śobhate || 23 ||
[Analyze grammar]
paramātmā tu nodeti nāstaṃ yāti kadācana |
na cāsmādanyadastīti ko bhāvo'bhāva eva vā || 24 ||
[Analyze grammar]
paraṃ pare pūrṇaṃ pūrṇe śāntaṃ śānte śivaṃ śive |
ityevamātraṃ vitataṃ nāhaṃ na ca jaganna dhīḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
anirvāṇe vinirvāṇaṃ śāntaṃ śānte śive śivam |
nirvāṇamapyanirvāṇaṃ sanabhorthaṃ na vāpi tat || 26 ||
[Analyze grammar]
śastrāghātāḥ prasahyante sahyante vyādhivedanāḥ |
nāhamityevamātrasya sahane kā kadarthanā || 27 ||
[Analyze grammar]
jagatpadārthasārthānāmahamityakṣayo'ṅkuraḥ |
tasminnirmūlatāṃ yāte jagannirmūlatāṃ gatam || 28 ||
[Analyze grammar]
bāṣpeṇevāhamarthena niḥsāreṇāpi sāravat |
vyāmalaḥ paramādarśastacchāntau saṃprasīdati || 29 ||
[Analyze grammar]
ahamarthaḥ pare vāyau spandastatpraśame tu tat |
anirdeśyamanābhāsamanantamajamavyayam || 30 ||
[Analyze grammar]
ahamarthaḥ puro dravyapratibimbapradaściti |
tacchāntau sā nirābhāsamanantamajamavyayam || 31 ||
[Analyze grammar]
ahamarthāmbude kṣīṇe paramārthaśarannabhaḥ |
parayānantayā lakṣmyā svacchayācchaṃ virājate || 32 ||
[Analyze grammar]
ahamarthamalonmuktamavyaktaṃ tāmramaṅga cet |
tatparaṃ paramābhāsaṃ saṃpannaṃ hema kāntimat || 33 ||
[Analyze grammar]
yathā nirabhidhārthaśrīrbhajatyavyapadeśyatām |
tathānahantāhanteyaṃ brahmatvamadhigacchati || 34 ||
[Analyze grammar]
astyahantve sthitaṃ brahma sanāmeva padārthavat |
śāntavatsadivābhāsaṃ tadvatsa vyapadeśavān || 35 ||
[Analyze grammar]
ahamartho jagadbījaṃ yadi dagdhamabhāvanāt |
tadahantvaṃ jagadbandha ityādeḥ kalanaiva kā || 36 ||
[Analyze grammar]
sadbrahma śivamātmeti pare nāmakalaṅkitā |
udetyahantā kumbhatvādiva mṛddhātuvismṛtiḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
ahamarthādiyaṃ bījātsattā bimbalatotthitā |
yasyāṃ jagantyanantāni phalānyāyānti yāntica || 38 ||
[Analyze grammar]
sādryabdhyurvīnadī seyaṃ rūpālokaiṣaṇādikā |
ahamarthasya maricabījasyāntaścamatkṛtiḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
dyauḥ kṣamā vāyurākāśaṃ parvatāḥ sarito diśaḥ |
ityāmodo'hamarthograkusumasya vikāsinaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
ahamarthaḥ pravisṛtaḥ prakaṭīkurute jagat |
sadrūpālokamananaṃ pravṛtta iva vāsaraḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
pravṛttena dinenārthaḥ prakaṭīkriyate yathā |
asajjagadahantvena kṣaṇānnirmīyate tathā || 42 ||
[Analyze grammar]
ahamityarthadustailalavo brahmaṇi vāriṇi |
prasṛto yattadāśvetattrijagaccakrakaṃ sthitam || 43 ||
[Analyze grammar]
unmeṣamātreṇāhantā jagantyanubhavatyaho |
na nimeṣeṇa dṛgiva satyānītyapyasantyalam || 44 ||
[Analyze grammar]
ahamarthe pravisṛte saṃsāro hyanubhūyate |
nāntarbhūya parikṣīṇe locanasyeva tārake || 45 ||
[Analyze grammar]
ahamaṃśe niraṃśatvaṃ nīte śāśvatasaṃvidā |
śāmyatīyamaśeṣeṇa saṃsāramṛgatṛṣṇikā || 46 ||
[Analyze grammar]
svasaṃvidbhāvanāmātrasādhye'sminvaravastuni |
siddhamātrātmani svairaṃ mā khedaṃ gacchamā bhramīm || 47 ||
[Analyze grammar]
svayatnamātrasaṃsādhyādasahāyādisādhanāt |
anahaṃvedanānnānyacchreyaḥ paśyāmi te'nagha || 48 ||
[Analyze grammar]
vismṛtyāhaṃ tvamāssva pravisṛtavibhavaḥ pūritāśeṣaviśvo viṣvakśailāntarikṣakṣitijaladhimarunmārgarūpo'malātmā |
svasthaḥ śānto viśokaḥ karaṇamalakalāvarjito niṣprapañco niḥsaṃcāraścarātmā sakalamasakalaṃ ceti siddhāntasāraḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter IV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!