Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter CXXIV
śrīvasiṣṭha uvāca |
yathā sattvamupekṣya svaṃ śanairvipro durīhayā |
aṅgīkaroti śūdratvaṃ tathā jīvatvamīśvaraḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
bhūtāni dvividhānyeva pratisarge sphuranti vai |
ādyavispandajātāni tāni niṣkāraṇāni vai || 2 ||
[Analyze grammar]
īśvarātsamupāgatya punarjanmāntarāṇi ca |
bhūtānyanubhavatyaṅga svakṛtaireva karmabhiḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
kāryakāraṇabhāvo'yamīdṛśo janmakarmaṇoḥ |
akāraṇamupāyānti sarve jīvā parātpadāt || 4 ||
[Analyze grammar]
paścātteṣāṃ svakarmāṇi kāraṇaṃ sukhaduḥkhayoḥ |
ātmajñānātsamutpannaḥ saṃkalpaḥ karmakāraṇam || 5 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpitvaṃ hi bandhasya kāraṇaṃ tatparityaja |
mokṣastu niḥsaṃkalpitvaṃ tadabhyāsaparo bhava || 6 ||
[Analyze grammar]
sāvadhāno bhava tvaṃ ca grāhyagrāhakasaṃbhrame |
ajasrameva saṃkalpadaśāḥ pariharañchanaiḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
mā bhava grāhyabhāvātmā grāhyakātmā ca mā bhava |
bhāvanāmakhilāṃ tyaktvā yacchiṣṭaṃ tanmayo bhava || 8 ||
[Analyze grammar]
ajasraṃ yaṃ yamevārthaṃ patatyakṣagaṇo'nagha |
badhyate tatra rāgeṇa tatrārāgeṇa mucyate || 9 ||
[Analyze grammar]
kiṃcidyadrocate tubhyaṃ tadbaddho'si bhavasthitau |
na kiṃcidrocate citte tanmukto'si bhavasthitau || 10 ||
[Analyze grammar]
tasmātpadārthanicayātsaha sthāvarajaṅgamāt |
tṛṇāderdevakāyāntānmā kiṃcittava rocatām || 11 ||
[Analyze grammar]
yatkaroṣi yadaśnāsi yajjuhoṣi dadāsi yat |
na kartāsi na bhoktāsi tatra muktamatiḥ śamī || 12 ||
[Analyze grammar]
santo'tītaṃ na śocanti bhaviṣyaccintayanti no |
vartamānaṃ ca gṛhṇanti karma prāptamakhaṇḍitam || 13 ||
[Analyze grammar]
manasi grathitā bhāvāstṛṣṇāmohamadādayaḥ |
manasaiva mano rāma cchedanīyaṃ vijānatā || 14 ||
[Analyze grammar]
vivekenātitīkṣṇena balādaya ivāyasā |
manasaiva manaśchindhi sarvabhramasya śāntaye || 15 ||
[Analyze grammar]
kṣālayanti malenaiva malaṃ kṣālanakovidāḥ |
vārayantyastramastreṇa viṣaṃ prati viṣeṇa ca || 16 ||
[Analyze grammar]
jīvasya trīṇi rūpāṇi sthūlasūkṣmaparāṇi ca |
tatrāsya yatparaṃ rūpaṃ tadbhaja dve parityaja || 17 ||
[Analyze grammar]
pāṇipādamayo yo'yaṃ deho bhogāya valgati |
bhogārthametajjīvasya rūpaṃ sthūlamihāsthitam || 18 ||
[Analyze grammar]
svasaṃkalpamayākāraṃ yāvatsaṃsārabhāvi yat |
cittaṃ tadviddhi jīvasya rūpaṃ rāmātivāhikam || 19 ||
[Analyze grammar]
ādyantarahitaṃ satyaṃ cinmātraṃ nirvikalpakam |
yattadviddhi paraṃ rūpaṃ tṛtīyaṃ viśvarūpakam || 20 ||
[Analyze grammar]
etatturyapadaṃ śuddhamatra baddhapado bhava |
saṃparityajya pūrve dve mā tatrātmamatirbhava || 21 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
jāgratsvapnasuṣupteṣu sthitaṃ triṣvapyalakṣitam |
turyaṃ brūhi viśeṣeṇa vivicya munināyaka || 22 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
ahaṃbhāvānahaṃbhāvau tyaktvā sadasatī tathā |
yadasaktaṃ samaṃ svacchaṃ sthitaṃ tatturyamucyate || 23 ||
[Analyze grammar]
yā svacchā samatā śāntā jīvanmuktavyavasthitiḥ |
sākṣyavasthā vyavahṛtau sā turyakalanocyate || 24 ||
[Analyze grammar]
naitajjāgranna ca svapnaṃ saṃkalpānāmasaṃbhavāt |
suṣuptabhāvo nāpyetadabhāvājjaḍatā sthiteḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
śāntaṃ samyakprabuddhānāṃ yathāsthitamidaṃ jagat |
vilīnaṃ turyamevāhurabuddhānāṃ sthiraṃ sthitam || 26 ||
[Analyze grammar]
ahaṃkārakalātyāge samatāyāḥ samudbhave |
viśarārau kṛte citte turyāvasthopatiṣṭhate || 27 ||
[Analyze grammar]
athemaṃ śrṛṇu dṛṣṭāntaṃ kathyamānaṃ mayādhunā |
prabuddho'pi yathā bodhamupaiṣi vibudhopama || 28 ||
[Analyze grammar]
kasmiṃścitkānanābhoge mahāmaunaṃ vyavasthitam |
dṛṣṭvādbhutamidaṃ kiṃcinmuniṃ papraccha lubdhakaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
paścādupagato bāṇabhinnaṃ mṛgamabhidrutam |
mune madīyabāṇena viddho mṛga ihāgataḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
kva prayāto mṛga iti pratyuvāca sa taṃ muniḥ |
samaśīlā vayaṃ sādho munayo vanavāsinaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
nāsmākamastyahaṃkāro vyavahāreṣu yaḥ kṣamaḥ |
sarvāṇīndriyakarmāṇi karoti hi sakhe manaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
ahaṃkāramayaṃ tanme nūnaṃ pragalitaṃ ciram |
jāgratsvapnasuṣuptākhyā daśā vedmi na kāścana || 33 ||
[Analyze grammar]
turya eva hi tiṣṭhe'haṃ tatra dṛśyaṃ na vidyate |
iti tasya vacaḥ śrutvā munināthasya rāghava || 34 ||
[Analyze grammar]
lubdhako'rthamavijñāya jagāmābhimatāṃ diśam |
ato vacmi mahābāho nāsti turyetarā daśā || 35 ||
[Analyze grammar]
nirvikalpā hi citturyaṃ tadevāstīha netarat |
jāgratsvapnasuṣuptākhyaṃ trayaṃ rūpaṃ hi cetasaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
ghoraṃ śāntaṃ ca mūḍhaṃ ca ātmacittamihāsthitam |
ghoraṃ jāgranmayaṃ cittaṃ śāntaṃ svapnamayaṃ sthitam || 37 ||
[Analyze grammar]
mūḍhaṃ suṣuptabhāvasthaṃ tribhirhīnaṃ mṛtaṃ bhavet |
yacca cittaṃ mṛtaṃ tatra sattvamekaṃ sthitaṃ samam |
tadeva yoginaḥ sarve yatnātsaṃpādayanti hi || 38 ||
[Analyze grammar]
samastasaṃkalpavilāsamuktaṃ turye pade tiṣṭha nirāmayātmā |
yatra sthitāḥ sādhu sadaiva muktāḥ praśāntamedā munayo mahāntaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter CXXIV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!