Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LIV
śrībhagavānuvāca |
bhūya eva mahābāho śrṛṇu me paramaṃ vacaḥ |
yatte'haṃ prīyamāṇāya vakṣyāmi hitakāmyayā || 1 ||
[Analyze grammar]
mātrāsparśā hi kaunteya śītoṣṇasukhaduḥkhadāḥ |
āgamāpāyino nityāstāṃstitikṣasva bhārata || 2 ||
[Analyze grammar]
te tu naikātmanaścānye kvā'to duḥkhaṃ kva vā sukham |
anādyante'navayave kutaḥ pūraṇakhaṇḍane || 3 ||
[Analyze grammar]
saṃsthitā sparśamātrākhyā mātrāsparśabhramātmakaḥ |
samaduḥkhasukho dhīraḥ so'mṛtatvāya kalpate || 4 ||
[Analyze grammar]
sarvatvādātmanaścaite subhedāḥ saṃsthitā iva |
asadrūpāstvasadrūpaṃ kathaṃ soḍhuṃ na śakyate || 5 ||
[Analyze grammar]
manāgapi na vidyante sukhaduḥkhe tu sarvaśaḥ |
sarvatvādātmatattvasya sattā kathamanātmanaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
nāsato vidyate bhāvo nābhāvo vidyate sataḥ |
nāstyeva sukhaduḥkhādi paramātmāsti sarvagaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
sattvāsattvamatī tyaktvā caitayorjagadātmanoḥ |
tyaktvā na kiṃcinmadhye ca śeṣe baddhapado bhava || 8 ||
[Analyze grammar]
na hṛṣyati sukhairātmā duḥkhairglāyati no'rjuna |
dṛśyadṛkvetanātmāpi śarīrāntargato'pi san || 9 ||
[Analyze grammar]
jaḍaṃ cittādi duḥkhasya bhājanaṃ dehatāṃ gatam |
na caitasminkṣate kṣīṇe kiṃcidevātmanaḥ kṣatam || 10 ||
[Analyze grammar]
jaḍaṃ dehādi duḥkhāderyadidaṃ bhoktṛsaṃsthitam |
tanmāyābhramamevāṅga viddhyabodhavaśotthitam || 11 ||
[Analyze grammar]
na kiṃcideva dehādi na ca duḥkhādi vidyate |
ātmano yatpṛthagbhūtaṃ kiṃ kenāto'nubhūyate || 12 ||
[Analyze grammar]
yadidaṃ kathayāmyatra tenaivāto vinaśyati |
bhrāntirduḥkhamabodhotthā samyagbodhena bhārata || 13 ||
[Analyze grammar]
yathā rajjvāmahibhayaṃ bodhānnaśyatyabodhajam |
tathā dehādiduḥkhādi bodhānnaśyatyabodhajam || 14 ||
[Analyze grammar]
viṣvagviśvamajaṃ brahma na naśyati na jāyate |
iti satyaṃ paraṃ viddhi bodhaḥ parama eṣa saḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
brahmāmbudhau taraṅgatvaṃ kiṃcidbhūtvā vilīyate |
brahmāvarte sphurasyadya brahmaivāsi nirāmayam || 16 ||
[Analyze grammar]
yāvatkālakriyādeśāstvamahaṃsainikā iva |
brahmaṇīva parispandā nātra staḥ sadasadbhramau || 17 ||
[Analyze grammar]
jahi mānaṃ madaṃ śokaṃ bhayamīhāṃ sukhāsukhe |
dvaitametadasadrūpamekaḥ sadrūpavānbhava || 18 ||
[Analyze grammar]
puruṣākṣauhiṇīnāṃ ca kṣayeṇānubhavātmanā |
brahmaṇā bṛhitaṃ śuddhaṃ brahma brahmamayaṃ kuru || 19 ||
[Analyze grammar]
asaṃvidansukhaṃ duḥkhaṃ lābhālābhau jayājayau |
śuddhaṃ brahmaikatāṃ gaccha brahmābdhistvaṃ hi bhārata || 20 ||
[Analyze grammar]
lābhālābhasamo bhūtvā bhūtvā nūnaṃ na kiṃcana |
khaṇḍavāta ivāspandī prakṛtaṃ kāryamācara || 21 ||
[Analyze grammar]
yatkaroṣi yadaśnāsi yajjuhoṣi dadāsi yat |
yatkariṣyasi kaunteya tadātmeti sthiro bhava || 22 ||
[Analyze grammar]
yanmayo yo bhavatyantaḥ sa tadāpnotyasaṃśayam |
brahmasatyamavāptuṃ tvaṃ brahmasatyamayo bhava || 23 ||
[Analyze grammar]
anapekṣaphalaṃ brahma bhūtvā brahmeti bhāvitam |
kriyate kevalaṃ karma brahmajñena yathāgatam || 24 ||
[Analyze grammar]
karmaṇyakarma yaḥ paśyatyakarmaṇi ca karma yaḥ |
sa buddhimānmanuṣyeṣu sa coktaḥ kṛtsnakarmakṛt || 25 ||
[Analyze grammar]
mā karmaphalaheturbhūrmā te saṅgo'stvakarmaṇi |
yogasthaḥ kuru karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā dhanaṃjaya || 26 ||
[Analyze grammar]
karmāsaktimanāśritya tathā nāśritya mūḍhatām |
naiṣkarmyamapyanāśritya samastiṣṭha yathāsthitam || 27 ||
[Analyze grammar]
tyaktvā karmaphalāsaṅgaṃ nityatṛpto nirāśrayaḥ |
karmaṇyabhipravṛtto'pi naiva kiṃcitkaroti saḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
āsaktimāhuḥ kartṛtvamakarturapi tadbhavet |
maurkhye sthite hi manasi tasmānmaurkhyaṃ parityajet || 29 ||
[Analyze grammar]
paraṃ tattvajñamāśritya nirāsaktermahātmanaḥ |
sarvakarmaratasyāpi kartṛtodeti na kvacit || 30 ||
[Analyze grammar]
akartṛtvādabhoktṛtvamabhoktṛtvātsamaikatā |
samaikatvādanantatvaṃ tato brahmatvamātatam || 31 ||
[Analyze grammar]
nānātāmalamutsṛjya paramātmaikatāṃ gataḥ |
kurvankāryamakāryaṃ ca naiva kartā tvamarjuna || 32 ||
[Analyze grammar]
yasya sarve samārambhāḥ kāmasaṃkalpavarjitāḥ |
jñānāgnidagdhakarmāṇaṃ tamāhuḥ paṇḍitaṃ budhāḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
samaḥ saumyaḥ sthiraḥ svasthaḥ śāntaḥ savārthanispṛhaḥ |
yastiṣṭhati sa savyagro'pyalamavyagratāṃ gataḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān |
yathāprāptānuvartī tvaṃ bhava bhūṣitabhūtalaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran |
indriyārthānvimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate || 36 ||
[Analyze grammar]
yastvindriyāṇi manasā niyamyārabhate'rjuna |
karmendriyaiḥ karmayogamasaktaḥ sa viśiṣyate || 37 ||
[Analyze grammar]
āpūryamāṇamacalapratiṣṭhaṃ samudramāpaḥ praviśanti yadvat |
tadvatkāmā yaṃ praviśanti sarve sa śāntimāpnoti na kāmakāmī || 38 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LIV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!