Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XLII
śrīvasiṣṭha uvāca |
tataḥ sa jīvo bhagavandṛṣṭavāndehasaṃbhramam |
ādisarge nabhaḥsaṃsthaḥ kāmavasthāmupaiti hi || 1 ||
[Analyze grammar]
īśvara uvāca |
parasmātparame vyomni pūrvoktakramato vapuḥ |
jīvaḥ paśyati saṃpannaṃ sa ca svapnanaro yathā || 2 ||
[Analyze grammar]
sarvagatvācciddhanasya kāryaṃ svapnanaro'pi hi |
yathā karotyāśu tathā jīvo'dyāpi śarīradhṛk || 3 ||
[Analyze grammar]
sanātano'hamavyaktaḥ pumānityabhidhāṃ tataḥ |
karotyātmani tenāśu prathamaḥ prathitaḥ pumān || 4 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sa sarge kasmiṃścitprathamo'tha sadāśivaḥ |
kasmiṃścidviṣṇurityukto nābhyutpannaḥ pitāmahaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
pitāmahaḥ sa kasmiṃścitkasmiṃścidapi cetaraḥ |
sa ca saṃkalpapuruṣaḥ saṃkalpānmūrtimāsthitaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
puṣṭaḥ prathamasaṃkalpastāṃ manomūrtimāsthitaḥ |
yadyathā kalpayatyāśu tattathānubhavatyalam || 7 ||
[Analyze grammar]
tattvasadrūpamakhilaṃ śūnyavetālako yathā |
bhramadṛṣṭyā tu sadrūpamityahaṃtā jagadgatiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
draṣṭādipuruṣastvevaṃ svayaṃ saṃpadyate hi yaḥ |
sa nimeṣaṃ prati vyoma samudetyatha nīyate || 9 ||
[Analyze grammar]
nimeṣa eva kalpo yo mahākalpaparamparām |
pratibhāsaviparyāsamātreṇānubhavatyalam || 10 ||
[Analyze grammar]
paramāṇau paramāṇau vyomni vyomni kṣaṇe kṣaṇe |
sargakalpamahākalpabhāvābhāvā bhavanti te || 11 ||
[Analyze grammar]
dṛśyante kecidanyonyaṃ sādharmyādvāsanāgateḥ |
mithaḥ kecinna dṛśyante dṛṣṭenātha sadātmanā || 12 ||
[Analyze grammar]
sargāḥ sargeṇa sarvatra saṃbhavanti na te śive |
bhavanti parame vyomni vyomarūpā iti svayam || 13 ||
[Analyze grammar]
svayaṃ ca sadasadrūpā līyante svapnaśailavat |
sargairna deśa ākrānto na ca kālo na kartṛtā || 14 ||
[Analyze grammar]
na caite tatsvarūpā vā na kalpyaṃ nāpi ca kṣaṇaḥ |
na cedaṃ jāyate kiṃcinna ca kiṃcana naśyati || 15 ||
[Analyze grammar]
sarvaṃ saṃkalparūpeṇa ciccamatkurute citi |
svapnapattananirmāṇapātotpātanavajjagat || 16 ||
[Analyze grammar]
na deśakālakramaṇaṃ karoti ca manāgapi |
yathā saṃkalpaśailena deśakālādyanantakam || 17 ||
[Analyze grammar]
ākrāntamapi nākrāntaṃ tathaiva jagatā satā |
atha nākrāntamākrāntamiva saṃkalpameruṇā || 18 ||
[Analyze grammar]
yathoccairdeśakālādi tathaiva jagatā satā |
saṃpadyate yathā yo'sau puruṣaḥ sarvakārakaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
anenaiva krameṇeha kaṭiḥ saṃpadyate kṣaṇāt |
tasthuṣāmevameveha jātayo hi caturvidhāḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
rudrādyāstṛṇaparyantāḥ saṃpadyante kṣaṇaṃ prati |
paramāṇūpamāḥ santi tathā kecidaṇūpamāḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
eṣa eva kramasteṣāṃ sati vā'sati sargake |
asyāḥ saṃsāramāyāyā evaṃbhūtārthabhāvanāt || 22 ||
[Analyze grammar]
bhedopaśāntāvabhyāsādbhavatyupagataḥ śivaḥ |
nimeṣaśatabhāgārdhamātrameva parā citiḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
svarūpataścelluṭhitā saiṣodetyanavasthitiḥ |
sā jñarūpā śilākāśa iva citsvātmanisthitā || 24 ||
[Analyze grammar]
tadanādyavabhāsātma brahmaśabdena gīyate |
asminprauḍhiṃ gate sarge mahāciddyotanaṃ na ca || 25 ||
[Analyze grammar]
saṃgatāsatyadigdeśakālāṃśaparamāṇutā |
jīvatāmāgatā bhūtatanmātravalanākramāt || 26 ||
[Analyze grammar]
bhavatyaṅga mṛgīvīrutkīṭadevāsurādikam |
yasminnitye tate'nante dṛḍhe sragiva tiṣṭhati || 27 ||
[Analyze grammar]
sadasadgrathitaṃ viśvaṃ viśvage viśvakarmaṇi |
na taddūre na nikaṭe nordhve nādho na tena me |
na pūrvaṃ nādya na prātarna sannāsanna madhyamam || 28 ||
[Analyze grammar]
anubhavakalanāmṛte'sya mātā bhavati na sarvavikalpaneṣvasatsu |
phaladuruvibhavā pramāṇamālā sthitimupayāti na vāriṇīva vahniḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
yathāpṛṣṭaṃ mune proktaṃ tvayi kalyāṇamastu te |
diśaṃ prayāmo'bhimatāmāgacchottiṣṭha pārvati || 30 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
ityuktvā nīlakaṇṭho'sau tyaktapuṣpāñjalau mayi |
tatāra parivāreṇa samamambarakoṭaram || 31 ||
[Analyze grammar]
tasmingate tribhuvanādhipatāvumeśe sthitvā kṣaṇaṃ tadanu saṃsmṛtipūrvameva |
aṅgīkṛtaṃ navapavitradhiyā mayātmadevārcanaṃ śamavataiva jihāsitaṃ tat || 32 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XLII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!