Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LXXV
śrīvasiṣṭha uvāca |
janakaḥ saṃsthito rājye vyavahāraparo'pi san |
vigatajvara evāntaranākulamatiḥ sadā || 1 ||
[Analyze grammar]
pitāmaho dilīpaste sarvārambhaparo'pyalam |
vītarāgatayaivāntarbubhuje medinīṃ ciram || 2 ||
[Analyze grammar]
nirañjanatayā buddho janatāṃ pālayaṃściram |
jīvanmuktākṛtirnityaṃ manū rājyamapālayat || 3 ||
[Analyze grammar]
vicitrabalayuddheṣu vyavahāreṣu bhūriṣu |
māndhātā suciraṃ tiṣṭhanprāptavānvai paraṃ padam || 4 ||
[Analyze grammar]
baliḥ pātālapīṭhasthaḥ kurvansadiva saṃsthitim |
sadā tyāgī sadā'sakto jīvanmukta iti sthitaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
namucirdānavādhīśo devadvandvaparaḥ sadā |
nānācāravicāreṣu kvacinnāntaratapyata || 6 ||
[Analyze grammar]
vāsavājau tanutyāgī vṛtro vitatamānasaḥ |
antaḥśāntamanā mānī cakāra surasaṃgaram || 7 ||
[Analyze grammar]
kurvandānavakāryāṇi pātālatalapālakaḥ |
anapāyaṃ nirākrośaṃ prahlādo hlādamāgataḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
śambaraikaparo'pyantaḥśambaraikatayoditaḥ |
saṃsāraśambaraṃ rāma śambarastyaktavānidam || 9 ||
[Analyze grammar]
asaktabuddhirhariṇā kurvandānavasaṃgaram |
parāṃ saṃvidamāsādya kuśalastyaktavānidam || 10 ||
[Analyze grammar]
sarvāmaramukho vahni kriyājālaparo hyapi |
yajñalakṣmīściraṃ bhuṃkte mukta eveha tiṣṭhati || 11 ||
[Analyze grammar]
pīyamānaḥ suraiḥ sarvaiḥ somaḥ samarasāśayaḥ |
kvacideti na saṃsaṅgamākrāntāvambaraṃ yathā || 17 ||
[Analyze grammar]
bṛhaspatirdevagururdārārthaṃ candrayodhyapi |
ācarandivi citrehāṃ mukta eva hyavasthitaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
śukro'mbarataladyotī budhaḥ sarvārthapālakaḥ |
nirvikāramatiḥ kālaṃ nayatyasuradeśikaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
jagadbhūtagaṇāṅgāni ciraṃ saṃcārayannapi |
sarvadā sarvasaṃcārī mukta eva samīraṇaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
lokājavaṃ javībhāvaprodvegajño'pyakhinnadhīḥ |
brahmā samamanā rāma kṣipayatyāyurātatam || 16 ||
[Analyze grammar]
jarāmaraṇayuddhādidvatdvasaṃgaralīlayā |
caratī ha ciraṃ kālaṃ mukto'pi bhagavānhariḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
muktenāpi trinetreṇa saundaryatarumañjarī |
dehārdhe dhāryate gaurī kāmukeneva kāminī || 18 ||
[Analyze grammar]
muktayāpi gale baddho gauryā gaurastrilocanaḥ |
saṃśuddha iva muktānāṃ hāraḥ śaśikalāmalaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
guho gahanadhīrvīrastārakādiraṇakriyām |
mukto'pi kṛtavānsarvaṃ jñānaratnaikasāgaraḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
bhṛṅgīśo raktamāṃsaṃ svaṃ svamātre pravitīrṇavān |
muktayaiva dhiyā rāma dhīrayā dhyānadhautayā || 21 ||
[Analyze grammar]
munirmuktasvabhāvo'pi jagajjaṅgalakhaṇḍakam |
nārado vijahāremaṃ śītayā kāryaśīlayā || 22 ||
[Analyze grammar]
jīvanmuktamanā mānyo viśvāmitro'pyayaṃ prabhuḥ |
vedoktāṃ makhanirmāṇakriyāṃ samadhitiṣṭhati || 23 ||
[Analyze grammar]
dhārayatyavanīṃ śeṣaḥ karotyarko dināvalīm |
yamo yamatvaṃ kurute jīvanmuktatayaiva hi || 24 ||
[Analyze grammar]
anye'pyasmiṃstribhuvane yakṣāsuranarāḥ surāḥ |
śataśo muktatāṃ yātāḥ santastiṣṭhantisaṃsṛtau || 25 ||
[Analyze grammar]
saṃsthitā vyavahāreṣu vicitrācāradhāriṣu |
antarāśītalāḥ kecitkecinmūḍhāḥ śilāsamāḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
paramaṃ bodhamāsādya kecitkānanamāgatāḥ |
yathā bhṛgubharadvājaviśvāmitraśukādayaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
kecidrājyeṣu tiṣṭhanti cchatracāmarapālitāḥ |
yathā janakaśaryātimāndhātṛsagarādayaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
kecidvyomani tiṣṭhanti dhiṣṇyacakrāntarasthitāḥ |
yathā bṛhaspatyuśanaścandrasūryamunīśvarāḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
kecitsurapade yātā vimānāvalimāsthitāḥ |
yathāgnivāyuvaruṇayamatumburunāradāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
kecitapātālakuhare jīvanmuktā vyavasthitāḥ |
yathā balisuhotrāndhaprahlādāhlādapūrvakāḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
tiryagyoniṣvapi sadā vidyante kṛtabuddhayaḥ |
devayoniṣvapi prājñā vidyante mūrkhabuddhayaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
sarvaṃ sarveṇa sarvatra sarvathā sarvadaiva hi |
saṃbhavatyeva sarvātmanyātmanyātatarūpiṇi || 33 ||
[Analyze grammar]
vidhervicitrā niyatiranantārambhamantharā |
saṃniveśāṃśavaicitryātsarvaṃ sarvatra dṛśyate || 34 ||
[Analyze grammar]
vidhirdaivaṃ vidhirdhātā sarveśaḥ śiva īśvaraḥ |
iti nāmabhirātmā naḥ pratyakcetana ucyate || 35 ||
[Analyze grammar]
astyavastuni vastvantaḥ kāñcanaṃ sikatāsviva |
asti vastunyavastvantarmalaṃ hemakaṇeṣviva || 36 ||
[Analyze grammar]
ayukte yuktatā yuktyā prekṣyamāṇā pradṛśyate |
pāpasya hi bhayālloko rāma dharme pravartate || 37 ||
[Analyze grammar]
asatye satyatā sādho śāśvatī parilakṣyate |
śūnyena dhyānayogena śāśvataṃ padamāpyate || 38 ||
[Analyze grammar]
yannāsti tadudetyāśu deśakālavilāsataḥ |
śaśakāḥ śrṛṅgavanto hi dṛśyante śambarasthitau || 39 ||
[Analyze grammar]
ye vajrasārāḥ sudṛḍhā dṛśyante te kṣayaṃ gatāḥ |
kalpasyānte yathendvarkadharābdhivibudhādayaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
iti paśyanmahābāho bhāvābhāvabhavakramam |
harṣāmarṣaviṣādehāḥ saṃtyajya samatāṃ vraja || 41 ||
[Analyze grammar]
asatsadeva bhātīha sadasaccāpi dṛśyate |
āsthānāsthe parityajya tenāśu samatāṃ vraja || 42 ||
[Analyze grammar]
muktau rāghava loke'sminna prāptiḥ saṃbhavatyalam |
apravṛttau vivekasya magnā hi janakoṭayaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
muktau rāghava loke'sminprāptirasti sadaiva hi |
pravṛttyā hi vivekasya vimuktā bhūtakoṭayaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
pravivekāvivekābhyāṃ sulabhālabhyatāṃ gatā |
muktirmanaḥkṣayaprāptyā vivekaṃ tena dīpaya || 45 ||
[Analyze grammar]
ātmāvalokane yatnaḥ kartavyo bhūtimicchatā |
sarvaduḥkhaśiraścheda ātmālokena jāyate || 46 ||
[Analyze grammar]
nīrāgā nirupāsaṅgā jīvanmuktā mahādhiyaḥ |
saṃbhavantīha bahuśaḥ suhotrajanakā iva || 47 ||
[Analyze grammar]
tasmāttvamapi vairāgyavivekoditadhīradhīḥ |
jīvanmukto vihara bho samaloṣṭāśmakāñcanaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
dvividhā muktatā loke vidyate dehadhāriṇām |
sadehaikā videhānyā vibhāgo'yaṃ tayoḥ śrṛṇu || 49 ||
[Analyze grammar]
asaṃsaṅgātpadārthānāṃ manaḥśāntirvimuktatā |
satyasatyapi dehe sā saṃbhavatyanaghākṛte || 50 ||
[Analyze grammar]
snehasaṃkṣayamevāṅga viduḥ kaivalyamuttamam |
tatsaṃbhavati dehasya bhāve cābhāva eva ca || 51 ||
[Analyze grammar]
yo jīvati gatasnehaḥ sa jīvanmukta ucyate |
sasnehajīvito baddho mukta eva tṛtīyakaḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
yatno yatnena kartavyo mokṣārthaṃ yuktipūrvakam |
yatnayuktivihīnasya goṣpadaṃ dustaraṃ bhavet || 53 ||
[Analyze grammar]
na tvanadhyavasāyasya duḥkhāya vipulātmane |
ātmā paravaśaḥ kāryo mohamāśritya kevalam || 54 ||
[Analyze grammar]
sumahaddhairyamālambya manasā vyavasāyinā |
vicārayātmanātmānamātmanaścirasiddhaye |
vitatādhyavasāyasya jagadbhavatigoṣpadam || 55 ||
[Analyze grammar]
yadupagataḥ sugataḥ padaṃ pradhānaṃ yadapagato'dhruvatāṃ nṛpaśca kaścit |
yadupagatāḥ padamuttamaṃ mahāntaḥ prayatanakalpatarormahāphalaṃ tat || 56 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LXXV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!