Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XLV
śrīvasiṣṭha uvāca |
athāpaśyadasau gādhiḥ svādhipīvarayā dhiyā |
antarjalastha evāntarātmanātmani nirmale || 1 ||
[Analyze grammar]
bhūtamaṇḍalaparyantagrāmopāntanivāsinām |
śvapacānāṃ striyā garbhe sthitimātmānamākulam || 2 ||
[Analyze grammar]
garbhavāsabharākrāntaṃ pīḍitaṃ pelavāṅgakam |
śvapacīhṛdaye suptaṃ svaviṣṭhāyāmivākulam || 3 ||
[Analyze grammar]
śanaiḥ pakvatayā kāle prasūtaṃ mecakacchavim |
śvapacyā prāvṛṣevābdaṃ śyāmamāvalitaṃ malaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
saṃpannaṃ śvapacāgāre śiśuṃ śvapacavallabham |
itaścetaśca gacchantamutpīḍamiva yāmunam || 5 ||
[Analyze grammar]
dvādaśābdadaśāṃ yātaṃ saṃsthitaṃ ṣoḍaśābdikam |
pīvarāṃsamudārāṅgaṃ payodamiva meduram || 6 ||
[Analyze grammar]
sārameyaparīvāraṃ viharantaṃ vanādvanam |
nighnantaṃ mṛgalakṣāṇi paulindīṃ sthitimāgatam || 7 ||
[Analyze grammar]
tamālalatayevātha śritaṃ śvapacakāntayā |
stanastabakaśālinyā navapallavahastayā || 8 ||
[Analyze grammar]
śyāmayā malinākāradaśanāmalamālayā |
vanapallavayā bhūrivilāsavalitāṅgayā || 9 ||
[Analyze grammar]
vilasantaṃ vanānteṣu tayā saha naveṣṭayā |
śyāmalaṃ śyāmayā bhṛṅgaṃ bhṛṃgyeva kusumarddhiṣu || 10 ||
[Analyze grammar]
vanaparṇalatāpatre vasantaṃ vyasanāturam |
vindhyakāntāramākāramabhyāgatamivodbhaṭam || 11 ||
[Analyze grammar]
viśrāntaṃ vanakuñjeṣu suptaṃ giridarīṣu ca |
nilīnaṃ patrapuñjeṣu gulmakeṣu kṛtālayam || 12 ||
[Analyze grammar]
kiṃkirātāvataṃsāḍhyaṃ yūthikāstragvibhūṣitam |
ketakottaṃsasubhagaṃ sahakārasragākulam || 13 ||
[Analyze grammar]
lulitaṃ puṣpaśayyāsu bhrāntamadritaṭīṣu ca |
tajjñaṃ kānanakośeṣu bahujñaṃ mṛgamāraṇe || 14 ||
[Analyze grammar]
prasūtamatha śaileṣu putrānnijakulāṅkurān |
atyantaviṣamodantānkhadiraḥ kaṇṭakāniva || 15 ||
[Analyze grammar]
kalatravantaṃ saṃpannaṃ sthitaṃ prakṣīṇayauvanam |
śanairjarjaratāṃ yātaṃ vṛṣṭihīnamiva sthalam || 16 ||
[Analyze grammar]
tato bhūtagrahagrāmajanmadeśamupetya tam |
saṃsthitaṃ maṭhikāṃ parṇaiḥ kṛtvā dūre munīndravat || 17 ||
[Analyze grammar]
jarājaraṭhatāṃ yātaṃ svadehasamaputrakam |
jīrṇaṃprāyarasaśvabhratamālatarusaṃnibham || 18 ||
[Analyze grammar]
prauḍhaṃ śvapacagārhasthyaṃ kurvāṇaṃ bahubāndhavam |
krūranāmārthavacanaṃ parāṃ vṛddhimupāgatam || 19 ||
[Analyze grammar]
athāpaśyadasau gādhiryāvattasya kalatriṇaḥ |
jaraṭhaḥ śvapacebhyaśca svātmano bhramahāriṇaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
tatkalatramaśeṣeṇa nītamāvṛtya mṛtyunā |
āsārasalilenāśu vanaparṇagaṇo yathā || 21 ||
[Analyze grammar]
pralapatyeka evāsāvaṭavyāṃ duḥkhakarśitaḥ |
viyūtha iva sāraṅgo vigatāstho'śrulocanaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
dināni katicittatra nītvā śokaparītadhīḥ |
jahau svadeśaṃ saṃśuṣkapadmaṃ sara ivāṇḍajaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
vijahāra bahūndeśānanāsthaścintayānvitaḥ |
preryamāṇa ivānyena vātanunna ivāmbudaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
ekadā prāpa kīrāṇāṃ maṇḍale śrīmatīṃ purīm |
khecaro viharanśūnye sadvimānamivāmbare || 25 ||
[Analyze grammar]
nṛtyadratnāṃśukacchannamārgavṛkṣalatāṅganam |
āgulphākīrṇakusumaṃ candanāgurusundaram || 26 ||
[Analyze grammar]
sāmantairlalanābhiśca nāgaraiśca nirantaram |
svargamārgopamaṃ rājamārgamadhyamavāpa saḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
maṇiratnakṛtāgāraṃ tatra maṅgalahastinam |
dadarśāmaraśailendramiva saṃcāracañcalam || 28 ||
[Analyze grammar]
mṛte rājani rājārthaṃ viharantamitastataḥ |
ratnajñamiva ratnārthaṃ cintāmaṇididṛkṣayā || 29 ||
[Analyze grammar]
tamasau śvapaco nāgaṃ kautukoddhurayā dṛśā |
ciramālokayāmāsa spandayuktācalopamam || 30 ||
[Analyze grammar]
ālokayantamādāya taṃ kareṇa sa vāraṇaḥ |
svakaṭe'yojayanmerustaṭe'rkamiva sādaram || 31 ||
[Analyze grammar]
tasminkaṭagate nedurjayadundubhayo'bhitaḥ |
kalpāmbuda ivākāśamadhirūḍhe mahārṇavāḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
pūritāśo babhau rājā jayatīti janasvanaḥ |
udabhūtsaṃprabuddhānāṃ vihagānāmivāravaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
udabhūdbandivṛndānāṃ ghanakolāhalastataḥ |
velāvilulitāmbūnāmambudhīnāmiva dhvaniḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
taṃ tatrāvarayāmāsurmaṇḍanārthaṃ varāṅganāḥ |
kṣīrodagatavibhrāntā laharya iva mandaram || 35 ||
[Analyze grammar]
māninyastaṃ guṇaprotairnānāratnairapūrayan |
nānāprabhāprabhātārkā velā iva taṭācalam || 36 ||
[Analyze grammar]
tuṣāraśiśirasparśaistāstaṃ hārairabhūṣayan |
śyāmā vananadīpūrairvarṣāḥ śrṛṅgamivottamam || 27 ||
[Analyze grammar]
vicitravarṇasaugandhyaiḥ puṣpairāvalayanstriyaḥ |
vanaṃ madhuśriya iva taṃ lolakarapallavāḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
nānāvarṇarasāmodaistāstamāśu vilepanaiḥ |
alepayanprabhājālairnago'bhramiva dhātubhiḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
ratnakāñcanakānto'sāvādade cittamātatam |
saṃdhyābhratārendunadīvyāptaṃ merurivāmbaram || 40 ||
[Analyze grammar]
bhūṣitaḥ savilāsābhirbālavallībhirāvṛtaḥ |
ratnapuṣpāṃśukākīrṇaḥ kalpavṛkṣa ivābabhau || 41 ||
[Analyze grammar]
tādṛśaṃ tamupājagmuḥ parivārasamanvitāḥ |
sarvāḥ prakṛtayaḥ phullaṃ mārgadrumamivādhvagāḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
tā enamāsane saiṃhe tatrābhiṣiṣicuḥ kramāt |
tasminneva gaje śakramairāvata ivāmarāḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sa śvapaco rājyaṃ prāpa kīrapurāntare |
āraṇyaṃ hariṇaṃ puṣṭamaprāṇamiva vāyasaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
kīrīkaratalāmbhojapramṛṣṭacaraṇāmbujaḥ |
sarvāṅge kuṅkumālepaiḥ saṃdhyāmbudharaśobhanaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
jajvāla kīranagare nāgarīgaṇavānasau |
siṃhīgaṇayutaḥ siṃho yathā kusumite vane || 46 ||
[Analyze grammar]
harihatakarikumbhonmuktamuktākalāpapraviracitaśarīraḥ śāntacintāviṣādaḥ |
aramata saha sadbhistatra bhogaiḥ sarasyāṃ ravikaramadatapto vāripūrairivebhaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
parivisṛtanṛpaujāḥ sarvadiksaṃsthitājñaḥ katipayadivasehāsiddhadeśavyavasthaḥ |
prakṛtibhiralamūḍhāśeṣarājanyabhāraḥ sa gavala iti nāmnā tatra rājā babhūva || 48 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XLV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!