Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XII
śrīvasiṣṭha uvāca |
evaṃ vicārayaṃstatra svarājye janako nṛpaḥ |
cakārākhilakāryāṇi na mumoha ca dhīradhīḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
na manaḥ prollalāsāsya kvacidānandavṛttiṣu |
kevalaṃ suṣuptasaṃsthaṃ sadaiva vyavatiṣṭhata || 2 ||
[Analyze grammar]
tataḥprabhṛtyasau dṛśyaṃ nājahāra na vātyajat |
kevalaṃ vigatāśaṅka vartamāne vyavasthitaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
anāratavivekena tena sadyaḥ sanātanam |
punaḥ kalaṅkaṃ naivāptamambareṇeva rājasam || 4 ||
[Analyze grammar]
svavivekānusaṃdhānāditi tasya mahīpateḥ |
samyagjñānamanantābhamalaṃ vimalatāṃ yayau || 5 ||
[Analyze grammar]
anāmṛṣṭavikalpāṃśuścidātmā vigatāmayaḥ |
udiyāya hṛdākāśe tasya vyomnīva bhāskaraḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
sa dadarśākhilānbhāvāṃścicchaktau samavasthitān |
ātmabhūtānanantātmā sarvabhūtātmakovidaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
prahṛṣṭo na babhūvāsau kvacinna ca suduḥkhitaḥ |
prakṛtervyavahāratvātsadaiva samamānasaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
jīvanmukto babhūvāsau tataḥprabhṛti mānadaḥ |
janako jaraṭhajñānī jñātalokaparāvaraḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
rājyaṃ kurvanvidehānāṃ janako janajīvitam |
naiva harṣaviṣādābhyāṃ so'vaśaḥ paritapyate || 10 ||
[Analyze grammar]
nāstameti na codeti guṇadoṣaviceṣṭitaiḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
arthānarthaiḥ sa rājyotthairna glāyati na hṛṣyati |
kurvannapi karotyeṣa na kiṃcidapi kutracit |
sa tiṣṭhatyeva satataṃ sarvadaivāntare citaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
suṣuptāvasthitasyaiva janakasya mahīpateḥ |
bhāvanāḥ sarvabhāvebhyaḥ sarvathaivāstamāgatāḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
bhaviṣyaṃ nānusaṃdhatte nātītaṃ cintayatyasau |
vartamānanimeṣaṃ tu hasannevānuvartate || 14 ||
[Analyze grammar]
svavicāravaśenaiva tena tāmarasekṣaṇa |
prāptaṃ prāpyamaśeṣeṇa rāma netarayecchayā || 15 ||
[Analyze grammar]
tāvattāvatsvakenaiva cetasā pravicāryate |
yāvadyāvadvicārāṇāṃ sīmāntaḥ samavāpyate || 16 ||
[Analyze grammar]
na tadgurorna śāstrārthānna puṇyātprāpyate padam |
yatsādhusaṅgābhyuditādvicāraviśadāddhṛdaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
sundaryā nijayā buddhyā prajñayeva vayasyayā |
padamāsādyate rāma na nāmakriyayānyayā || 18 ||
[Analyze grammar]
yasyojjvalati tīkṣṇāgrā pūrvāparavicāriṇī |
prajñādīpaśikhā jātu jāḍyāndhyaṃ taṃ na bādhate || 19 ||
[Analyze grammar]
duruttarā yā vipado duḥkhakallolasaṃkulāḥ |
tīryate prajñayā tābhyo nāvāpadbhyo mahāmate || 20 ||
[Analyze grammar]
prajñāvirahitaṃ mūḍhamāpadalpāpi bādhate |
pelavācānilakalā sārahīnamivolapam || 21 ||
[Analyze grammar]
prajñāvānasahāyo'pi viśāstro'pyarimardana |
uttaratyeva saṃsārasāgarādrāma pelavāt || 22 ||
[Analyze grammar]
prajñāvānasahāyo'pi kāryāntamadhigacchati |
duṣprajñaḥ kāryamāsādya pradhānamapi naśyati || 23 ||
[Analyze grammar]
śāstrasajjanasasargaiḥ prajñāṃ pūrvaṃ vivardhayet |
sekasaṃrakṣaṇārambhaiḥ phalaprāptau latāmiva || 24 ||
[Analyze grammar]
prajñābalabṛhanmūlaḥ kāle satkāryapādapaḥ |
phalaṃ phalatyatisvādu bhāso bimbamivaindavam || 25 ||
[Analyze grammar]
ya eva yatnaḥ kriyate bāhyārthopārjane janaiḥ |
sa eva yatnaḥ kartavyaḥ pūrvaṃ prajñāvivardhane || 26 ||
[Analyze grammar]
sīmāntaṃ sarvaduḥkhānāmāpadāṃ kośamuttamam |
bījaṃ saṃsāravṛkṣāṇāṃ prajñāmāndyaṃ vināśayet || 27 ||
[Analyze grammar]
svargādyadyacca pātālādrājyādyatsamavāpyate |
tatsamāsādyate sarvaṃ prajñākośānmahātmanā || 28 ||
[Analyze grammar]
prajñayottīryate bhīmāttasmātsaṃsārasāgarāt |
na dānairna ca vā tīrthaistapasā naca rāghava || 29 ||
[Analyze grammar]
yatprāptāḥ saṃpadaṃ daivīmapi bhūmicarā narāḥ |
prajñāpuṇyalatāyāstatphalaṃ svādu samutthitam || 30 ||
[Analyze grammar]
prajñayā nakharālūnamattavāraṇayūthapāḥ |
jambukairvijitāḥ siṃhāḥ siṃhairhariṇakā iva || 31 ||
[Analyze grammar]
sāmānyairapi bhūpatvaṃ prāptaṃ prajñāvaśānnaraiḥ |
svargāpavargayogyatvaṃ prājñasyaiveha dṛśyate || 32 ||
[Analyze grammar]
prajñayā vādinaḥ sarve svavikalpavilāsinaḥ |
jayanti subhaṭaprakhyānnarānapyatibhīravaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
cintāmaṇiriyaṃ prajñā hṛtkośasthā vivekinaḥ |
phalaṃ kalpalatevaiṣā cintitaṃ saṃprayacchati || 34 ||
[Analyze grammar]
bhavyastarati saṃsāraṃ prajñayāpohyate'dhamaḥ |
śikṣitaḥ pāramāpnoti nāvā nāpnotyaśikṣitaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
dhīḥ samyagyojitā pāramasamyagyojitā''padam |
naraṃ nayati saṃsāre bhramantī naurivārṇave || 36 ||
[Analyze grammar]
vivekinamasaṃmūḍhaṃ prājñamāśāgaṇotthitāḥ |
doṣā na paribādhante sannaddhamiva sāyakāḥ || 37 ||
[Analyze grammar]
prajñayeha jagatsarvaṃ samyagevāṅga dṛśyate |
samyagdarśanamāyānti nāpado naca saṃpadaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
pidhānaṃ paramārkasya jaḍātmā vitato'sitaḥ |
ahaṃkārāmbudo mattaḥ prajñāvātena bādhyate || 39 ||
[Analyze grammar]
padamatulamupaitumicchatoccaiḥ prathamamiyaṃ matireva lālanīyā |
phalamabhilaṣatā kṛṣīvalena prathamataraṃ nanu kṛṣyate dharaiva || 40 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!