Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter V
śrīvasiṣṭha uvāca |
idamuttamasiddhāntasundaraṃ sundarākṛte |
upaśāntiprakaraṇaṃ śrṛṇuṣvāvahito hitam || 1 ||
[Analyze grammar]
dīrghasaṃsāramāyeyaṃ rāma rājasatāmasaiḥ |
dhāryate jantubhirnityaṃ sustambhairiva maṇḍapaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
sattvasyajātibhirdhīraistvādṛśairguṇabṛṃhitaiḥ |
helayā tyajyate pakvā māyeyaṃ tvagivoragaiḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
ye sattvajātayaḥ prājñāstathā rājasasāttvikāḥ |
vicārayanti te sādho jagatpūrvaparamparām || 4 ||
[Analyze grammar]
śāstrasajjanasatkāryasaṅgenopahatainasām |
sārāvalokinī buddhirjāyate dīpikopamā || 5 ||
[Analyze grammar]
svayameva vicāreṇa vicāryātmānamātmanā |
yāvannādhigataṃ jñeyaṃ na tāvadadhigamyate || 6 ||
[Analyze grammar]
prajñāvatāṃ nayavatāṃ dhīrāṇāṃ kulaśālinām |
jātyā rājasasattvānāṃ mukhyastvaṃ raghunandana || 7 ||
[Analyze grammar]
svayamālokaya prājña saṃsārārambhadṛṣṭiṣu |
kiṃ satyaṃ kimasatyaṃ vā bhava satyaparāyaṇaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
ādāvante ca yannāsti kīdṛśī tasya satyatā |
ādāvante ca yannityaṃ tatsatyaṃ nāma netarat || 9 ||
[Analyze grammar]
ādyantāsanmaye yasya vastunyāsajjate manaḥ |
tasya mugdhapaśorjantorvivekaḥ kena janyate || 10 ||
[Analyze grammar]
jāyate mana eveha mana eva vivardhate |
samyagdarśanadṛṣṭyā tu mana eva hi mucyate || 11 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
jñātametanmayā brahmanyathāsminbhuvanatraye |
mana eva hi saṃsārijarāmaraṇabhājanam || 12 ||
[Analyze grammar]
yastasyottaraṇopāyastanme brūhi suniścitam |
hārdaṃ tamastvayārkeṇa rāghavāṇāṃ vināśyate || 13 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
pūrvaṃ rāghava śāstreṇa vairāgyeṇa pareṇa ca |
tathā sajjanasaṅgena nīyatāṃ puṇyatāṃ manaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
saujanyopahitaṃ ceto yadā vairāgyamāgatam |
tadānugamyā guravo vijñānaguravo'pi ye || 11 ||
[Analyze grammar]
tatastasyopadiṣṭena kṛtvā dhyānārcanādikam |
krameṇa padamāpnoti tadyatparamapāvanam || 16 ||
[Analyze grammar]
vicāreṇāvadātena paśyatyātmānamātmanā |
indunā śītalenāntarviśvaṃ khamiva tejasā || 17 ||
[Analyze grammar]
tāvadbhavamahāmbhodhau janastṛṇavaduhyate |
vicārataṭaviśrāntimeti yāvanna cetasā || 18 ||
[Analyze grammar]
vicāreṇa parijñātavastuno'sya janasya dhīḥ |
sarvānadhaḥkarotyādhīnsaumyāmbha iva vālukāḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
idaṃ rukmamidaṃ bhasma parijñātamiti sphuṭam |
na yathā hemakārasya hemajñānātmanastathā || 20 ||
[Analyze grammar]
akṣayo'yaṃ manāgātmā svātmanyavagate ciram |
bhavatīti narasyeha mohasyāvasaraḥ kutaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
aparijñātasāre hi mano'ntaryadi muhyate |
jñātasāre tvasaṃdigdhamasatī kila mūḍhatā || 22 ||
[Analyze grammar]
he janā aparijñāta ātmā vo duḥkhasiddhaye |
parijñātastvanantāya sukhāyopaśamāya ca || 23 ||
[Analyze grammar]
miśrībhūtamivānena dehenopahatātmanā |
vyaktīkṛtya svamātmānaṃ svasthā bhavata mā ciram || 24 ||
[Analyze grammar]
dehenāsya na saṃbandho manāgevāmalātmanaḥ |
hemnaḥ paṅkalaveneva tadgatasyāpi mānavāḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
pṛthagātmā pṛthagdehī jalapadmalavopamau |
ūrdhvabāhurviraumyeṣa na ca kaścicchṛṇoti me || 26 ||
[Analyze grammar]
jaḍadharmi mano yāvadgartakacchapavatsthitam |
bhogamārgavadāmūḍhaṃ vismṛtātmavicāraṇam || 27 ||
[Analyze grammar]
tāvatsaṃsāratimiraṃ sendunāpi savahninā |
arkadvādaśakenāpi manāgapi na bhidyate || 28 ||
[Analyze grammar]
saṃprabuddhe hi manasi svāṃ vivecayati sthitim |
naiśamarkodaya iva tamo hārdaṃ palāyate || 29 ||
[Analyze grammar]
nityamuttamabodhāya yogaśayyāgataṃ manaḥ |
bodhayedbhavabhedāya bhavo hyatyantaduḥkhadaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
yathā rajobhirgaganaṃ yathā kamalamambubhiḥ |
na lipyate hi saṃśliṣṭairdehairātmā tathaiva ca || 31 ||
[Analyze grammar]
kardamādi yathā hemnā śliṣṭimeti pṛthaksthitam |
nāntaḥpariṇatiṃ yāti jaḍo dehastathātmanā || 32 ||
[Analyze grammar]
sukhaduḥkhānubhāvitvamātmanītyavabudhyate |
asatyameva gagane bindutāmlānate yathā || 33 ||
[Analyze grammar]
sukhaduḥkhe na dehasya sarvātītasya nātmanaḥ |
ete hyajñānakasyaiva tasminnaṣṭe na kasyacit || 34 ||
[Analyze grammar]
na kasyacitsukhaṃ kiṃcidduḥkhaṃ ca naca kasyacit |
sarvamātmamayaṃ śāntamanantaṃ paśya rāghava || 35 ||
[Analyze grammar]
imā yāḥ paridṛśyante vitatāḥ sṛṣṭidṛṣṭayaḥ |
payasīva taraṅgāste picchaṃ vyomnīva cātmani || 36 ||
[Analyze grammar]
yathā maṇirdadātyātmacchāyāḥ svayamakāraṇam |
tejomayīstathaivāyamātmā sṛṣṭīḥ prayacchati || 37 ||
[Analyze grammar]
ātmā jagacca sumate naikaṃ na dvaitamapyasat |
ābhāsamātramevedamitthaṃ saṃprati jṛmbhate || 38 ||
[Analyze grammar]
samastaṃ khalvidaṃ brahma sarvamātmaivamātatam |
ahamanyadidaṃ cānyaditi bhrāntiṃ tyajānagha || 39 ||
[Analyze grammar]
tate brahmaghane nitye saṃbhavanti na kalpanāḥ |
vicchittayaḥ payorāśau yathā rāma na sanmayāḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
ekasminneva sarvasminparamātmani vastuni |
dvitīyā kalpanā nāsti vahnau himakaṇā yathā || 41 ||
[Analyze grammar]
bhāvayannātmanātmānaṃ cidrūpeṇaiva cinmayam |
ṛjūjjvalamaye hyātmā svayamātmani jṛmbhate || 42 ||
[Analyze grammar]
na śokosti na mohosti na janmāsti na janmavān |
yadastīha tadevāsti vijvaro bhava rāghava || 43 ||
[Analyze grammar]
nirdvandvo nityasattvastho niryogakṣema ātmavān |
advitīyo viśokātmā vijvaro bhava rāghava || 44 ||
[Analyze grammar]
samaḥ svasthaḥ sthiramatiḥ śāntaśokamanā muniḥ |
maunī varamaṇisvaccho vijvaro bhava rāghava || 45 ||
[Analyze grammar]
viviktaḥ śāntasaṃkalpo dhīradhīrvijitāśayaḥ |
yathāprāptānuvartī ca vijvaro bhava rāghava || 46 ||
[Analyze grammar]
vītarāgo nirāyāso vimalo vītakalmaṣaḥ |
nādātā na parityāgī vijvaro bhava rāghava || 47 ||
[Analyze grammar]
viśvātītapadaṃ prāptaḥ prāptaprāptavyapūritaḥ |
pūrṇārṇavavadakṣubdho vijvaro bhava rāghava || 48 ||
[Analyze grammar]
vikalpajālanirmukto māyāñjanavivarjitaḥ |
ātmanātmani tṛptātmā vijvaro bhava rāghava || 49 ||
[Analyze grammar]
anantāpāraparyantavapurātmavidāṃvara |
dharādharaśirodhīro vijvaro bhava rāghava || 50 ||
[Analyze grammar]
yathāprāptānubhavanātsarvatrānabhivāñchanāt |
tyāgādānaparityāgādvijvaro bhava rāghava || 51 ||
[Analyze grammar]
ātmanyevātmanaudāryaṃ bhaja pūrṇaṃ ivārṇavaḥ |
ātmanyevātmanāhlādaṃ bhaja pūrṇandubimbavat || 52 ||
[Analyze grammar]
viśvaprapañcaracaneyamasatyarūpā nāsatyarūpamanudhāvati rāma tajjñaḥ |
tajjño'si śāntakalano'si nirāmayo'si nityodito'si bhava sundara śāntaśokaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
ekātapatramavanau guruṇopadiṣṭaṃ samyaksupālaya ciraṃ samayeha dṛṣṭyā |
rājyaṃ samastaguṇarañjitarājalokastvāśo na yuktaiha karmasu nāpi rāgaḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter V
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!