Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter LIV
putra uvāca |
kīdṛśastāta saṃkalpaḥ kathadupadyate prabho |
kathaṃ ca vṛddhimāpnoti kathaṃ caiṣa vinaśyati || 1 ||
[Analyze grammar]
dāśūra uvāca |
anantasyātmatattvasya sattāsāmānyarūpiṇaḥ |
citaścetyonmukhatvaṃ yattatsaṃkalpāṅkuraṃ viduḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
leśataḥ prāptasattākaḥ sa eva ghanatāṃ śanaiḥ |
yāti cittakhamāpūrya dṛḍhajāḍyāya meghavat || 3 ||
[Analyze grammar]
bhāvayantī citiścetyaṃ vyatiriktamivātmanaḥ |
saṃkalpatāmupāyāti bījamaṅkuratāmiva || 4 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpena hi saṃkalpaḥ svayameva prajāyate |
vardhate svayamevāśu duḥkhāya na sukhāya tu || 5 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpamātraṃ hi jagajjalamātraṃ yathārṇavaḥ |
ṛte saṃkalpamanyā te nāsti saṃsāraduḥkhitā || 6 ||
[Analyze grammar]
kākatālīyayogena saṃjāto'sti mudhaiva hi |
mṛgatṛṣṇādvicandratvabhivāsatyaṃ ca vardhate || 7 ||
[Analyze grammar]
nigīrṇamātuliṅgasya kanakapratyayo yathā |
svayamabhyetya satyo'ntaḥ saṃkalpaste tathā hṛdi || 8 ||
[Analyze grammar]
asatyameva jātastvamasatyamapi vartase |
asmiñjñāte ca vijñāne hyasatyaṃ saṃvilīyate || 9 ||
[Analyze grammar]
asau so'hamime bhāvāḥ sukhaduḥkhamayā mama |
vyarthameveti nānāsthā yenāntaḥ paritapyase || 10 ||
[Analyze grammar]
asannevāsya jāto'si kuto janmavilāsataḥ |
vyarthamevāvamūḍho'si saṃkalpavaśataḥ svataḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
mā saṃkalpaya saṃkalpaṃ bhāvaṃ bhāvaya mā sthitau |
etāvataiva bhāvena bhavyo bhavati bhūtaye || 12 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpanāśayatnena na bhayānyanugacchati |
bhāvanābhāvamātreṇa saṃkalpaḥ kṣīyate svayam || 13 ||
[Analyze grammar]
sumanaḥpallavāmarde kiṃcidvyatikaro bhavet |
susādhyo bhāvamātreṇa natu saṃkalpanāśane || 14 ||
[Analyze grammar]
puṣpākrāntau karaspandayatnaḥ putropayujyate |
tadapyupakarotyasminna saṃkalpaparikṣaye || 15 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpo yena hantavyastena bhāvaviparyayāt |
apyardhena nimeṣeṇa līlayaiva nihanyate || 16 ||
[Analyze grammar]
bhāvamātropasaṃpanne svātmani sthitimāgate |
sādhyate yadasādhyaṃ tatkasya syātkimivāṅga te || 17 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpenaiva saṃkalpaṃ manasā svamano mune |
chittvā svātmani tiṣṭha tvaṃ kimetāvati duṣkaram || 18 ||
[Analyze grammar]
upaśānte hi saṃkalpe upaśāntamidaṃ bhavet |
saṃsāraduḥkhamakhilaṃ mūlādapi mahāmate || 19 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpo hi mano jīvaścittaṃ buddhiḥ savāsanā |
nāmnaivānyatvameteṣāṃ nārthenārthavidāṃ vara || 20 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpanādṛte neha kiṃcidevāsti kutracit |
tameva hṛdayācchindhi kimetatpariśocasi || 21 ||
[Analyze grammar]
yathaivedaṃ nabhaḥ śūnyaṃ jagacchūnyaṃ tathaiva hi |
asanmayavikalpotthe ubhe ete tate yataḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
asiddhaṃ sarvamevaitadasiddhenaiva sādhitam |
saṃkalpena jagadyasmādbhāvanā kvāvatiṣṭhatām || 23 ||
[Analyze grammar]
satyāsthāyāmasatyāṃ tu kiṃniṣṭhā vāsanā bhavet |
bhāvanākṣayataḥ siddhistataḥ prāpyaṃ na śiṣyate |
tasmādasadidaṃ sarvaṃ vijñeyaṃ helayeddhayā || 24 ||
[Analyze grammar]
tanubhāvanayā tena sukhaduḥkhairna lipyate |
avastviti ca nirṇīya snehāsthā na pravartate || 25 ||
[Analyze grammar]
āsthākṣaye na jāyete harṣāmarṣau bhavābhavau |
tasmādasadidaṃ sarvaṃ sukhaduḥkhādivibhramaiḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
mano jīvaḥ sphuratyuccairmānasaṃ nagaraṃ jagat |
bhaviṣyadvartamānaṃ ca bhūtaṃ ca parivartayan || 27 ||
[Analyze grammar]
vāsanāvalitaṃ loke sphuracchakti manaḥ sthitam |
karoti svāśayenemāṃ vyavasthāṃ malinaścalaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
ātmanaḥ sadṛśīṃ līlāṃ jīvo hṛdvanamarkaṭaḥ |
dīrghamākāramādāya nimeṣādyāti hrasvatām || 29 ||
[Analyze grammar]
grahītuṃ ca na śakyante saṃkalpajalavīcayaḥ |
manāgdṛṣṭā vivardhante hrasanti saparicchadāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
tṛṇamātreṇa dīpyante saṃkalpā vahniśeṣavat |
jagatyaprakaṭākārāḥ pradīptāḥ kṣaṇabhaṅgurāḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
bhramadā jaḍasaṃsthānāḥ saṃkalpāstaḍidagnayaḥ |
yadevāsanmayaṃ putra tadevāśu cikitsitum || 32 ||
[Analyze grammar]
śakyate nātra saṃdeho nāsatsadbhavati kvacit |
saṃsthito yadi saṃkalpo duścikitsyaḥ svato bhavet || 33 ||
[Analyze grammar]
kiṃtvasadbhūta evaiṣa sucikitsyastadā bhavet |
akṛtrimaṃ cetsaṃsāramalamaṅgārakārṣṇyavat || 34 ||
[Analyze grammar]
tadetatkṣālane sādho kaḥ pravarteta durmatiḥ |
kiṃtvetattaṇḍuleṣveva tuṣakañcukavatsthitam || 35 ||
[Analyze grammar]
yatastataḥ prayatnena pauruṣeṇa vinaśyati |
akṛtrimamapi prāptaṃ bhṛśaṃ putra tathā punaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
sukhocchedyatayā jñasya saṃsāramalamātatam |
taṇḍulasya yathā carma yathā tāmrasya kālimā || 37 ||
[Analyze grammar]
naśyati kriyayā putra puruṣasya tathā malam |
naśyatyeva na saṃdehastasmādudyamavānbhava || 38 ||
[Analyze grammar]
asatkalpairvikalpairyatsaṃsāro na jito mudhā |
stokenāśu layaṃ yāti kvāsadvastu ciraṃ sthitam || 39 ||
[Analyze grammar]
asatyāmeti saṃsāraḥ svavyavasthāṃ vicārataḥ |
dīpālokādivāndhasya dvīndutvaṃ svīkṣitādiva || 40 ||
[Analyze grammar]
nāsau tava na cāsya tvaṃ bhrāntiṃ putra parityaja |
asatye satyavaddṛṣṭe bhāvanā mā sma hīdṛśaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
mama guruvibhavojjvalā vilāsā iti tava māstu vṛthaiva vibhramo'ntaḥ |
tvamapi ca vitatāśca te vilāsā vilasati sarvamidaṃ tadātmatattvam || 42 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LIV
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!