Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XIX
śrīvasiṣṭha uvāca |
jīvabījaṃ paraṃ brahma sarvatra khamiva sthitam |
tena jīvodarajagatyapi jīvo'styanekadhā || 1 ||
[Analyze grammar]
ciddhanaikaghanātmatvājjīvāntarjīvajātayaḥ |
kadalīdalavatsanti kīṭā iva dharodare || 2 ||
[Analyze grammar]
yo yo nāma yathā grīṣme kalpasvedādbhavetkṛmiḥ |
yadyaddṛśyaṃ śuddhacitkhaṃ tajjīvo bhavati svataḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
yathā yathā yatante te jīvakāḥ svātmasiddhaye |
tathā tathā bhavantyāśu vicitropāsanakramaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
devāndevayajo yānti yakṣā yakṣāntvrajanti hi |
brahma brahmayajo yānti yadatucchaṃ tadāśrayet || 5 ||
[Analyze grammar]
sa mukto bhṛguputro hi nirmalatvātsvasaṃvidaḥ |
baddhaḥ prathamadṛṣṭena dṛśyenāśu svabhāvataḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
bhuvi jātā parimlānā bālā yatprathamaṃ puraḥ |
saṃvitprāpnoti tadrūpā bhavatyanyā na kācana || 7 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
jāgratsvapnadaśābhedaṃ bhagavanvaktumarhasi |
kathaṃ ca jāgrajjāgratsyātsvapno jāgradbhamaḥ katham || 8 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
sthirapratyayayuktaṃ yattajjāgraditi kathyate |
asthirapratyayaṃ yatsyāttatsvapnaḥ samudāhṛtaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
jāgrattve kṣaṇadṛṣṭaḥ syātsvapnaḥ kālāntare sthitaḥ |
tajjāgratsvapnatāmeti svapno jāgrattvamṛcchati || 10 ||
[Analyze grammar]
jāgratsvapnadaśābhedo na sthirāsthirate vinā |
samaḥ sadaiva sarvatra samasto'nubhavo'nayoḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
svapno'pi svapnasamaye sthairyājjāgrattvamṛcchati |
asthairyājjāgradevāste svapnastādṛśabodhataḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
svapno'pi jāgradbuddhyaṃśo jāgrattvamanugacchati |
svapnatā svapnabuddhyā tu yathāsaṃvedanaṃ sthitam || 13 ||
[Analyze grammar]
yattu yāvatsthiraṃ buddhaṃ tattāvajjāgraducyate |
kṣaṇabhaṅgāttu tatsvapno yathā bhavati tacchruṇu || 14 ||
[Analyze grammar]
jīvadhātuḥ śarīre'ntarvidyate yena jīvyate |
tejo vīryaṃ jīvadhāturityādyabhidhamaṅga yat || 15 ||
[Analyze grammar]
vyavahārī yadā kāyo manasā karmaṇā girā |
bhavettadā marunnunno jīvadhātuḥ prasarpati || 16 ||
[Analyze grammar]
tasminprasarpatyaṅgeṣu sarvā saṃvidudeti hi |
dṛṣṭatvātpraiti cittākhyamantarlīnajagadbhramam || 17 ||
[Analyze grammar]
īkṣaṇādiṣu randhreṣu prasarantī bahirmayam |
nānākāravikārāḍhyaṃ rūpamātmani paśyati || 18 ||
[Analyze grammar]
sthiratvāttattathaivātha jāgradityavagamyate |
jāgratkrama iti proktaḥ suṣuptādikramaṃ śrṛṇu || 19 ||
[Analyze grammar]
manasā karmaṇā vācā yadā kṣubhyati no vapuḥ |
śāntātmā tiṣṭhati svastho jīvadhātustadā tvasau || 20 ||
[Analyze grammar]
samatāmāgatairvātaiḥ kṣobhyate na hṛdambare |
nirvātasadane dīpo yathā''lokaikakārakaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sarati nāṅgeṣu saṃvitkṣubhyati tena no |
na cekṣaṇādīnyāyāti randhrāṇyāyāti no bahiḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
jīvo'ntareva sphurati tailasaṃvidyathā tile |
śītasaṃviddhima iva snehasaṃvidyathā ghṛte || 23 ||
[Analyze grammar]
jīvākārā kalā kāciccitiḥ svacchatayātmani |
daśāmāyāti sauṣuptiṃ saumyavātāṃ vicetanām || 24 ||
[Analyze grammar]
jñātvā vaicityuparate sāmyaṃ vyavaharannapi |
jāgratsvapnasuṣupteṣu saṃbuddhasturyavānsmṛtaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
suṣupte saumyatāṃ yātaiḥ prāṇaiḥ saṃcālyate yadā |
sa jīvadhātuḥ sā saṃvittataścittatayoditā || 26 ||
[Analyze grammar]
svāntaḥsaṃsthajagajjālaṃ bhāvābhāvaiḥ kramabhramaiḥ |
paśyati svāntarevāśu sphāraṃ bīja iva drumam || 27 ||
[Analyze grammar]
jīvadhāturyadā vātaiḥ kiṃcitsaṃkṣubhyate bhṛśam |
tato'smyahaṃ supta iti paśyatyātmani khe gatim || 28 ||
[Analyze grammar]
yadāmbhasā plāvyate'sau tadā vāryādisaṃbhramam |
antarevānubhavati svāmodaṃ kusumaṃ yathā || 29 ||
[Analyze grammar]
yadā pittādinākrāntastadā grīṣmādisaṃbhramam |
antarevāmubhavati sphāraṃ bahirivākhilam || 30 ||
[Analyze grammar]
raktāpūrṇo raktavarṇāndeśānkālānbahiryathā |
paśyatyanubhavātmatvāttatraiva ca nimajjati || 31 ||
[Analyze grammar]
sevate vāsanāṃ yāṃ tāṃ so'ntaḥ paśyati nidritaḥ |
pavanakṣobhito randhrairbahirakṣādibhiryathā || 32 ||
[Analyze grammar]
anākrāntendriyacchidro yataḥ kṣubdho'ntareva saḥ |
saṃvidānubhavatyāśu sa svapna iti kathyate || 33 ||
[Analyze grammar]
samākrāntendriyacchidro yaḥ kṣubdho vāyunā yadā |
paripaśyati tajjāgradityāhurmunisattamāḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
iti viditavatā tvayādhunāntaḥ prathitamahāmatineha satyatākhyā |
asati jagati naiva bhāvanīyā mṛtihatisaṃhṛtidoṣabhāvanī yā || 35 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XIX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!