Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XCII
śrīvasiṣṭha uvāca |
ityuktavānsa bhagavānmayā kamalasaṃbhavaḥ |
raghūdvaha punaḥ pṛṣṭo vākyamākṣipya bhūtapaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
tvayaiva bhagavanproktāḥ śāpamantrādiśaktayaḥ |
amoghā iti tā eva kathaṃ moghāḥ kṛtāḥ punaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
śāpena mantravīryeṇa manobuddhīndriyāṇyapi |
sarvāṇyeva vimūḍhāni dṛṣṭāni kila jantuṣu || 3 ||
[Analyze grammar]
yathaitau pavanaspandau yathā snehatilau yathā |
abhinnau tadvadevaitau manodehau sa eva tat || 4 ||
[Analyze grammar]
atha nāstīha vā dehaḥ kevalaṃ cetasaiva saḥ |
mudhānubhūyate svapnamṛgatṛṣṇādvicandravat || 5 ||
[Analyze grammar]
ekanāśe dvayoreva nāśo'trābhyupapadyate |
avaśyaṃ bhavituṃ manonāśe dehaparikṣayaḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
manaḥ śāpādibhirdoṣaiḥ kathaṃ nākramyate prabho |
kathamākramyate vāpi brūhi me parameśvara || 7 ||
[Analyze grammar]
brahmovāca |
na tadastijagatkośe śubhakarmānupātinā |
yatpauruṣeṇa śuddhena na samāsādyate janaiḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
ābrahma sthāvarāntaṃ ca sarvadā sarvajātayaḥ |
sarva eva jagatyasmindviśarīrāḥ śarīriṇaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
ekaṃ manaḥśarīraṃ tu kṣiprakāri sadā calam |
akiṃcitkaramanyattu śarīraṃ māṃsanirmitam || 10 ||
[Analyze grammar]
tatra māṃsamayaḥ kāyaḥ sarvasyaiva ca saṃgataḥ |
sarvairākramyate śāpaistathā vidyādisaṃcayaiḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
mūkaprāyo hyaśakto'sau dīnaḥ kṣaṇavinaśvaraḥ |
padmapatrāmbucapalo daivādivivaśasthitiḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
manonāma dvitīyo'yaṃ kāyaḥ kāyavatāmiha |
sa āyatto'pi nāyatto bhūtānāṃ bhuvanatraye || 13 ||
[Analyze grammar]
pauruṣaṃ svamavaṣṭabhya dhairyamālambya śāśvatam |
yadi tiṣṭhatyagamyo'sau duḥkhānāṃ tadaninditaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
yathā yathāsau yatate manodeho hi dehinām |
tathā tathāsau bhavati svaniścayaphalaikabhāk || 15 ||
[Analyze grammar]
saphalo māṃsadehasya na kaścitpauruṣakramaḥ |
manodehasya saphalaṃ sarvameva svaceṣṭitam || 16 ||
[Analyze grammar]
pavitramanusaṃdhānaṃ cetaḥ smarati sarvadā |
niṣphalāstatra śāpādyāḥ śilāyāmiva sāyakāḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
patatvambhasi vahnau vā kardame vā śarīrakam |
mano yadanusaṃdhatte tadevāpnoti tatkṣaṇāt || 18 ||
[Analyze grammar]
puruṣātiśayaḥ sarvaḥ sarvabhāvopamardane |
dadātyavighnena phalaṃ mano hi manaso mune || 19 ||
[Analyze grammar]
pauruṣeṇa balenāntaścittaṃ kṛtvā priyāmayam |
kṛtrimendreṇa duḥkhārtirna dṛṣṭā sā manāgapi || 20 ||
[Analyze grammar]
pauruṣeṇa manaḥ kṛtvā nīrāgaṃ vigatajvaram |
māṇḍavyena jitāḥ kleśāḥ śūlaprānte'pitiṣṭhatā || 21 ||
[Analyze grammar]
andhakūpasthitenāpi mānasairyajñasaṃcayaiḥ |
ṛṣiṇā dīrghatapasā saṃprāptaṃ vaibudhaṃ padam || 22 ||
[Analyze grammar]
induputrairnaraireva puruṣādhyavasāyataḥ |
dhyānena brahmatā prāptā sā mayāpi na khaṇḍyate || 23 ||
[Analyze grammar]
anye'pi sāvadhānā ye dhīrāḥ suramaharṣayaḥ |
cittātsvamanusaṃdhānaṃ na tyajanti manāgapi || 24 ||
[Analyze grammar]
ādhayo vyādhayaścaiva śāpāḥ pāpadṛśastathā |
na khaṇḍayanti taccittaṃ padmaghātāḥ śilāmiva || 25 ||
[Analyze grammar]
ye cāpi khaṇḍitāḥ kecicchāpādyairādhisāyakaiḥ |
svavivekākṣamaṃ teṣāṃ mano manye vipauruṣam || 26 ||
[Analyze grammar]
na kadācana saṃsāre sāvadhānamanā manāk |
svapne'pi kaścidṛśye vā doṣajālaiḥ khilīkṛtaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
manasaiva manastasmātpauruṣeṇa pumāniha |
svakameva svakenaiva yojayetpāvane pathi || 28 ||
[Analyze grammar]
pratibhātaṃ yadevāsya yathābhūtaṃ bhavatyalam |
kṣaṇādeva manaḥ pīnaṃ bālavetālavanmune || 29 ||
[Analyze grammar]
pratibhāsasyānupadaṃ prāktanīṃ sthitimujjhati |
kulālakarmānupadaṃ ghaṭo mṛtpiṇḍatāmiva || 30 ||
[Analyze grammar]
pratibhāsārthatāmeti kṣaṇādeva mano mune |
spandamātrātmakaṃ vāri yathā tuṅgataraṅgatām || 31 ||
[Analyze grammar]
anusaṃdhānamātreṇa sūryabimbe'pi yāminīm |
manaḥ paśyatyaśuddhākṣaścandrabimbe dvitāmiva || 32 ||
[Analyze grammar]
yatpaśyati tadevāśu phalībhūtamidaṃ manaḥ |
saha harṣaviṣādābhyāṃ bhuṅkte tasmāttadeva tat || 33 ||
[Analyze grammar]
pratibhānupadaṃ cetaścandre'pyagniśikhāśatam |
dṛṣṭvā dāhamavāpnoti dagdhaṃ ca paritapyate || 34 ||
[Analyze grammar]
pratibhānupadaṃ cetaḥ kṣāre'pi hi rasāyanam |
dṛṣṭvā pītvā parāṃ tṛptiṃ yāti valgati nṛtyati || 35 ||
[Analyze grammar]
pratibhānupadaṃ ceto vyomanyapi mahāvanam |
dṛṣṭvā lunāti lūtvā ca punarāropayatyalam || 36 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ yadeva parikalpayatīndrajālaṃ kṣipraṃ tadeva paripaśyati tāta cetaḥ |
nāsajjaganna ca sadityavagamya nūnaṃ lūnāṃ dṛśaṃ vividhabhedavatīṃ jahīhi || 37 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XCII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!