Yoga Vasistha [sanskrit]

223,437 words | ISBN-10: 8171101519

The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.

Chapter LVI

śrīvasiṣṭha uvāca |
etasminnantare rājā parivṛttākṣitārakaḥ |
babhūvaikatanuprāṇaśeṣaḥ śuṣkasitādharaḥ || 1 ||
[Analyze grammar]

jīrṇaparṇasavarṇābhaḥ kṣīṇapāṇḍumukhacchaviḥ |
bhṛṅgadhvanitasacchāyaśvāsakūjāvikūṇitaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]

mahāmaraṇamūrcchāndhakūpe nipatitāśayaḥ |
antarnilīnaniḥśeṣanetrādīndriyavṛttimān || 3 ||
[Analyze grammar]

citranyasta ivākāramātradṛśyo vicetanaḥ |
niḥspandasarvāvayavaḥ samutkīrṇa ivopale || 4 ||
[Analyze grammar]

bahunātra kimuktena tanudeśena taṃ jahau |
prāṇaḥ pipatiṣuṃ vṛkṣaṃ svaṃ pakṣīvāntarikṣagaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]

te taṃ dadṛśaturbāle divyadṛṣṭī nabhogatam |
jīvaṃ prāṇamayī saṃvidgandhaleśamivānile || 6 ||
[Analyze grammar]

sā jīvasaṃvidgagane vātena militā satī |
khe dūraṃ gantumārebhe vāsanānuvidhāyinī || 7 ||
[Analyze grammar]

tāmevānusasārātha strīdvayaṃ jīvasaṃvidam |
bhramarīyugalaṃ vātalagnāṃ gandhakalāmiva || 8 ||
[Analyze grammar]

tato muhūrtamātreṇa śānte maraṇamūrcchane |
ambare bubudhe saṃvidgandhalekhena vāyunā || 9 ||
[Analyze grammar]

apaśyatpuruṣānyāmyānnīyamānaṃ ca tairvapuḥ |
bandhupiṇḍapradānena śarīraṃ jātamātmanaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]

mārge karmaphalollāsamatidūratare sthitam |
vaivasvatapuraṃ prāpa jantubhiḥ pariveṣṭitam || 11 ||
[Analyze grammar]

prāptaṃ vaivasvatapuramādideśa tato yamaḥ |
asya karmāṇyaśubhrāṇi naiva santi kadācana || 12 ||
[Analyze grammar]

nityamevāvadātānāṃ kartāyaṃ śubhakarmaṇām |
bhagavatyāḥ sarasvatyā vareṇāyaṃ vivardhitaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]

prāktano'sya śavībhūto deho'sti kusumāmbare |
praviśatveṣa taṃ gatvā tyajyatāmiti cetasā || 14 ||
[Analyze grammar]

tatastyakto nabhomārge yantropala iva cyutaḥ |
atha jīvakalā līlā jñaptiśceti trayaṃ nabhaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]

pupluve jīvalekhā tu rūpiṇyau te na paśyati |
tāmevānusarantyau te samullaṅghya nabhastalam || 16 ||
[Analyze grammar]

lokāntarāṇyatītyāśu vinirgatya jagadgṛhāt |
dvitīyaṃ jagadāsādya bhūmaṇḍalamupetya ca || 17 ||
[Analyze grammar]

te dve saṃkalparūpiṇyau saṃgate jīvalekhayā |
padmarājapuraṃ prāpya līlāntaḥpuramaṇḍapam || 18 ||
[Analyze grammar]

kṣaṇādviviśatuḥ svairaṃ vātalekhā yathāmbujam |
sūryabhāso yathāmbhojaṃ surabhiḥ pavanaṃ yathā || 19 ||
[Analyze grammar]

śrīrāma uvāca |
brahmanprāptaḥ kathamasau śavasya nikaṭaṃ gṛham |
kathaṃ tena parijñāto mārgo mṛtaśarīriṇā || 20 ||
[Analyze grammar]

śrīvasiṣṭha uvāca |
tasya svavāsanāntaḥsthaśavasya kila rāghava |
tatsarvaṃ hṛdgataṃ kasmānnāsau prāpnoti tadgṛham || 21 ||
[Analyze grammar]

bhrāntimātramasaṃkhyeyaṃ jagajjīvakaṇodare |
vaṭadhānātarumiva sthitaṃ ko vā na paśyati || 22 ||
[Analyze grammar]

yathā jīvadvapurbījamaṅkuraṃ hṛdi paśyati |
svabhāvabhūtaṃ cidaṇustrailokyanicayaṃ tathā || 23 ||
[Analyze grammar]

naro yathaikadeśastho dūradeśāntarasthitam |
saṃpaśyati nidhānaṃ svaṃ manasānārataṃ sadā || 24 ||
[Analyze grammar]

tathā svavāsanāntasthamabhīṣṭaṃ paripaśyati |
jīvo jātiśatāḍhyo'pi bhrame parigato'pi san || 25 ||
[Analyze grammar]

śrīrāma uvāca |
bhagavanpiṇḍadānādivāsanārahitākṛtiḥ |
kīdṛksaṃpadyate jīvaḥ piṇḍo yasmai na dīyate || 26 ||
[Analyze grammar]

śrīvasiṣṭha uvāca |
piṇḍo'tha dīyate māvā piṇḍo datto mayeti cit |
vāsanā hṛdi saṃrūḍhā tatpiṇḍaphalabhāṅgaraḥ || 27 ||
[Analyze grammar]

yaccittaṃ tanmayo janturbhavatītyanubhūtayaḥ |
sadeheṣu videheṣu na bhavatyanyathā kvacit || 28 ||
[Analyze grammar]

sapiṇḍosmīti saṃvittyā niṣpiṇḍopi sapiṇḍavān niṣpiṇḍosmīti saṃvittyā sapiṇḍopi napiṇḍavān || 29 ||
[Analyze grammar]

yathābhāvanameteṣāṃ padārthānāṃ hi satyatā |
bhāvanā ca padārthebhyaḥ kāraṇebhya udeti hi || 30 ||
[Analyze grammar]

yathā vāsanayā jantorviṣamapyamṛtāyate |
asatyaḥ satyatāmeti padārtho bhāvanāttathā || 31 ||
[Analyze grammar]

kāraṇena vinodeti na kadācana kasyacit |
bhāvanā kācidapi no iti niścayavānbhava || 32 ||
[Analyze grammar]

kāraṇena vinā kāryamā mahāpralayaṃ kvacit |
na dṛṣṭaṃ na śrutaṃ kiṃcitsvayaṃ tvekodayādṛte || 33 ||
[Analyze grammar]

cideva vāsanā saiva dhatte svapna ivārthatām |
kāryakāraṇatāṃ yāti saivāgatyeva tiṣṭhati || 34 ||
[Analyze grammar]

śrīrāma uvāca |
dharmo nāsti mametyeva yaḥ preto vāsanānvitaḥ |
tasya cetsuhṛdā bhūridharmaḥ kṛtvā samarpitaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]

tattadātra sa kiṃ dharmo naṣṭaḥ syāduta vā na vā |
satyārthā vāpyasatyārthā bhāvanā kiṃ balādhikā || 36 ||
[Analyze grammar]

śrīvasiṣṭha uvāca |
deśakālakriyādravyasaṃpattyodeti bhāvanā |
yatraivābhyuditā sā syātsa dvayoradhiko jayī || 37 ||
[Analyze grammar]

dharmadātuḥ pravṛttā cedvāsanā tattayā kramāt |
āpūryate pretamatirna cetpretadhiyāśubhā || 38 ||
[Analyze grammar]

evaṃ parasparajayājjayatyatrātivīyevān |
tasmācchubhena yatnena śubhābhyāsamudāharet || 39 ||
[Analyze grammar]

śrīrāma uvāca |
deśakālādinā brahmanvāsanā samudeti cet |
tanmahākalpasargādau deśakālādayaḥ kutaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]

kāraṇe samudetīdaṃ taistadā sahakāribhiḥ |
sahakārikāraṇānāmabhāve vāsanā kutaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]

śrīvasiṣṭha uvāca |
evametanmahābāho satyātmanna kadācana |
mahāpralayasargādau deśakālau na kaucana || 42 ||
[Analyze grammar]

sahakārikāraṇānāmabhāve sati dṛśyadhīḥ |
neyamasti na cotpannā na ca sphurati kācana || 43 ||
[Analyze grammar]

dṛśyasyāsaṃbhavādeva kiṃcidyaddṛśyate tvidam |
tadbrahmaiva svacidrūpaṃ sthitamitthamanāmayam || 44 ||
[Analyze grammar]

etaccāgre yuktiśataiḥ kathayiṣyāma eva te |
etadarthaṃ prayatno'yaṃ vartamānakathāṃ śrṛṇu || 45 ||
[Analyze grammar]

evaṃ dadṛśatuḥ prāpte mandiraṃ sundarodaram |
kīrṇaṃ puṣpopahāreṇa vasantamiva śītalam || 46 ||
[Analyze grammar]

praśāntācārasaṃrambharājadhānyā samanvitam |
mandārakundamālyādiśavaṃ tatra samaṃ sthitam || 47 ||
[Analyze grammar]

mandārakundasragdāmavṛtāmvarabṛhacchavam |
śavaśayyāśiraḥsthāgryapūrṇakumbhādimaṅgalam || 48 ||
[Analyze grammar]

anivṛttagṛhadvāragavākṣakaṭhinārgalam |
praśāmyaddīpakālokaśyāmalāmalabhittikam |
gṛhaikadeśasaṃsuptamukhaśvāsasamīkṛtam || 49 ||
[Analyze grammar]

saṃpūrṇacandrasakalodayakāntikāntaṃ saundaryanirjitapurandaramandirarddhi |
vairiñcapadmamukulāntaracāruśobhaṃ niḥśabdamandamiva nirmalamindukāntam || 50 ||
[Analyze grammar]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter LVI

Cover of edition (1891)

Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)

Buy now!
Cover of Gujarati edition

Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)

[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.

Buy now!
Cover of edition (2019)

Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)

Set of 4 Volumes; 9789383972142.

Buy now!
Cover of edition (2009)

The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)

Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.

Buy now!
Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: