Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XLIII
śrīsarasvatyuvāca |
asmin raṇavare rājanmartavyaṃ bhavatādhunā |
prāptavyaṃ prāktanaṃ rājyaṃ sarvaṃ pratyakṣameva te || 1 ||
[Analyze grammar]
kumāryā mantriṇā caiva tvayā ca prāktanaṃ puram |
āgantavyaṃ śavībhūtaṃ prāptavyaṃ taccharīrakam || 2 ||
[Analyze grammar]
āvāṃ yāvo yathāyātaṃ vātarūpeṇa ca tvayā |
āgantavyaḥ sa deśastu kumāryā mantriṇāpi ca || 3 ||
[Analyze grammar]
anyaiva gatiraśvasya gatiranyā kharoṣṭrayoḥ |
madasvinnakapolasya gatiranyaiva dantinaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
prastuteti kathā yāvanmitho madhurabhāṣiṇoḥ |
tāvatpraviśya saṃbhrānta uvācordhvasthito naraḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
deva sāyakacakrāsigadāpīraghavṛṣṭimat |
mahatparabalaṃ prāptamekārṇava ivoddhataḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
kalpakālāniloddhūtakulācalaśilopamam |
gadāśaktibhuśuṇḍīnāṃ vṛṣṭiṃ muñcati tuṣṭimat || 7 ||
[Analyze grammar]
nagare nagasaṃkāśe lagno'gnirvyāptadiktaṭaḥ |
dahaṃścaṭacaṭāsphoṭaiḥ pātayatyuttamāṃ purīm || 8 ||
[Analyze grammar]
kalpāmbudaghaṭātulyā vyomni dhūmamahādrayaḥ |
balātproḍḍayanaṃ kartuṃ pravṛttā garuḍā iva || 9 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
sasaṃbhramaṃ vadatyevaṃ puruṣe paruṣāravaḥ |
udabhūtpūrayannāśā bahiḥ kolāhalo mahān || 10 ||
[Analyze grammar]
balādākarṇakṛṣṭānāṃ dhanuṣāṃ śaravarṣiṇām |
bṛṃhatāmatimattānāṃ kuñjarāṇāṃ tarasvinām || 11 ||
[Analyze grammar]
pure caṭacaṭāsphoṭairdahatāṃ jātavedasām |
paurāṇāṃ dagdhadārāṇāṃ mahāhalahalāravaiḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
taratāmagnikhaṇḍānāṃ ṭāṃkāraḥ kathito ravaiḥ |
jvalitānāṃ parispandāddhagaddhagiti cārciṣām || 13 ||
[Analyze grammar]
atha vātāyanāddevyau mantrī rājā vidūrathaḥ |
dadṛśuḥ prollasannādaṃ mahāniśi mahāpuram || 14 ||
[Analyze grammar]
pralayānalasaṃkṣubdhapūrṇaikārṇavaraṃhasā |
pūrṇaṃ parabalenograhetimeghataraṅgiṇā || 15 ||
[Analyze grammar]
kalpāntavahnivigalanmerubhūdharabhāsuraiḥ |
dahyamānaṃ mahājvālājvālairambarapūrakaiḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
muṣṭigrāhyamahāmeghagarjāsaṃtarjitorjitaiḥ |
ghoraṃ kalakalārāvairmāṃsalairdasyujalpitaiḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
puṣkarāvartasaṃkāśadhūmrūbhrapihitāmbaram |
proḍḍīnahemāgranibhairjvālāpuñjairnirantaram || 18 ||
[Analyze grammar]
taradulmukakhaṇḍogratārātaralitāmbaram |
anyonyadeśasadmaughaprajvalajjvalanācalam || 19 ||
[Analyze grammar]
hatasainyapurāpātaṃ drutāṅgārābhrakoṭaraiḥ |
karkaśākrandanirdagdhalokapūgogragarjitam || 20 ||
[Analyze grammar]
kṛśānukaṇanārācanirantaratarāmbaram |
bahuhetiśilājālaluṭhaddagdhapurotkaram || 21 ||
[Analyze grammar]
raṇaddviradasaṃghaṭṭakuṭṭitodbhaṭasadbhaṭam |
vidravattaskaracchedamārgakīrṇamahādhanam || 22 ||
[Analyze grammar]
aṅgārarāśinipatannaranāryugrarodanam |
sphuṭaccaṭacaṭāśabdapraluṭhatsphuṭakāṣṭhakam || 23 ||
[Analyze grammar]
vipulālātacakraughaśatasūryanabhastalam |
aṅgāraśikhirākīrṇasamastavasudhātalam || 24 ||
[Analyze grammar]
dagdhāgnikāṣṭhakrekāraraṇajjavalanavaiṇavam |
dagdhajantughanākrandarudatsakalasainikam || 25 ||
[Analyze grammar]
pāṃsuśeṣāttarājaśrīvṛddhatṛptahutāśanam |
sakalagrasanārambhasodyogāgnimahāśanam || 26 ||
[Analyze grammar]
yadṛcchātkāraḍātkārakaṭhināgniraṭadgṛham |
anantajantubhojyānnavahnibhuktendhanaspṛham || 27 ||
[Analyze grammar]
atha śuśrāva tatrāsau giro rājā vidūrathaḥ |
yodhānāṃ dagdhadārāṇāṃ paśyatāmabhidhāvatām || 28 ||
[Analyze grammar]
hā mattamarudūrdhvasthānaṅgāra gṛhapādapān |
raṇatkharakharaṃ nīrajālāmātapapanthinaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
hā dagdhadārāḥ prāleyaśītā deheṣu dantinām |
magnā manastu mahatāmiva vijñānasūktayaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
hā tāta hetayo lagnāstaruṇīkabarītṛṇe |
jvalanti śuṣkaparṇaughā iva vīrānileritāḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
āvartananadīdīrghā vahatyūrdhvataraṅgiṇī |
paśyeyaṃ dhūmayamunā vyomagaṅgāṃ pradhāvati || 32 ||
[Analyze grammar]
vahadulmukakāṣṭhordhvagāminī dhūmanimnagā |
vaimānikānandhayati paśyāgnikaṇabudbudā || 33 ||
[Analyze grammar]
asyā mātā pitā bhrātā jāmātā stanapāḥ sute |
asminsadmani nirdagdhā dagdhaivāsatsamindhane || 34 ||
[Analyze grammar]
hā hā hāgaccha te śīghrametadaṅgāramandiram |
itaḥ pravṛttaṃ patituṃ sumeruḥ pralaye yathā || 35 ||
[Analyze grammar]
aho śaraśilāśaktikuntaprāsāsihetayaḥ |
jālasaṃdhyābhrapaṭalaṃ viśanti śalabhā iva || 36 ||
[Analyze grammar]
hetipravāhā jvalanaṃ nabhasyantyāṃ viśantyaho |
vaḍavānalamujvālamarṇaḥpūrā ivārṇavāt || 37 ||
[Analyze grammar]
dhūmāyanti mahābhrāṇi jvālāḥ śikharikoṭiṣu |
sarasānyapi śuṣyanti hṛdayānīva rāgiṇām || 38 ||
[Analyze grammar]
ālānatvaruṣevaitā dantibhirvṛkṣapaṅktayaḥ |
sphuratkaṭakaṭārāvaṃ pātyante kṛtacītkṛtaiḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
puṣṭaṣuṣpaphalaskandhā gataśrīkā gṛhadrumāḥ |
gatā nirdagdhasarvasvā gṛhasthā iva dīnatām || 43 ||
[Analyze grammar]
mātāpitṛvinirmuktā bālakāstimirāvalīm |
magnanto'ṅgeṣurathyāsu kuḍyapātena hā hatāḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
vātavidrāvitāttrasyankīraṇyo raṇamūrdhani |
patadaṅgārakāgārabhāriṇaḥ kaṭukūjitam || 42 ||
[Analyze grammar]
hā kaṣṭamasinirbhinne skandhe sannadṛḍholmuke |
patito yantrapāṣāṇaḥ puruṣsyāśaniryathā || 43 ||
[Analyze grammar]
gavāśvamahiṣebhoṣṭraśvaśṛgāleḍakairaho |
ghorai raṇamivārabdhaṃ mārgarodhakamākulaiḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
paṭaiḥ paṭapaṭāśabdajalajālālimālitaiḥ |
ākrandantyaḥ striyo yānti sthalapadmācitā iva || 45 ||
[Analyze grammar]
strīṇāṃ jvālālavāḥ paśya lihantyalakavallarīḥ |
kurvanto'śokapuṣpābhāṃ karabhā iva pannagīḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
hā hā hariṇaśāvākṣyāḥ pakṣalakṣaṇapakṣmasu |
kumārgeṣviva viśrāntimeti kārśānavī śikhā || 47 ||
[Analyze grammar]
dahyamāno viniryāti na kalatraṃ vinā naraḥ |
aho bata durucchedāḥ prāṇināṃ snehavāgurāḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
karī rabhasanirlūnajvaladaṅgārapādapaḥ |
pluṣṭapuṣkarakaḥ kopānmagnaḥ puṣkaradaṃ saraḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
dhūmo'mbudapadaṃ prāpya vilolāntastaḍillataḥ |
jvaladaṅgāranārācanikaraṃ parivarṣati || 50 ||
[Analyze grammar]
deva dhūmasphuradvahnikaṇa āvartavṛttimān |
sthita āpīḍavāttavyomni ratnapūrṇa ivārṇavaḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
gauramambaramābhāti jvālāśikharatejasā |
mṛtyunevotsave dattaḥ kuṅkumāktakaraṇḍakaḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
aho nu viṣamaṃ cedaṃ vartate vṛttavarjitam |
dhriyante rājanāryo'pi vairivīrairudāyudhaiḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
lolasragdāmakusumairmārgaprākārakārakaiḥ |
ardhanirdagdhakabarīkīrṇavakṣasthalastanāḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
ālolāmbarasaṃlakṣyanitambajaghanasthalāḥ |
patanmāṇikyavalayavalitāvanimaṇḍalāḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
chinnahāralatājālavikīrṇāmalamauktikāḥ |
dṛṣṭādṛṣṭastanaśreṇīpārśvodyatkanakaprabhāḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
kurarīkarkaśākrandamandīkṛtaraṇāravāḥ |
dhārāvāhāsrutārāvabhinnapārśvavicetanāḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
raktakardamavāṣpāmbuklinnagrandhitavāsasaḥ |
bhujamūlārpitabhujairnīyamānā balānnṛbhiḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
ka ivāsminparitrātā syādityādīnavīkṣitaiḥ |
utpalālīva varṣadbhiḥ pariroditasainikāḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
mṛṇālakomalācchorumūlajālaiḥ sunirmalaiḥ |
svacchāmbaratalālakṣyairākāśanalinīnibhāḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
ālolamālyavasanābharaṇāṅgarāgā bāṣpākulātatacalālakavallarīkāḥ |
ānandamandaranirantaramathyamānātkāmārṇavātsamuditā iva rājalakṣmyaḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XLIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!