Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XXIX
śrīvasiṣṭha uvāca |
tatra te petaturdevyau grāme'ntaḥśītalātmani |
bhogamokṣaśriyau śānte puṃsīva viditātmani || 1 ||
[Analyze grammar]
kālenaitāvatā līlā tenābhyāsena sābhavat |
śuddhajñānaikadehatvāttrikālāmaladarśinī || 2 ||
[Analyze grammar]
atha sasmāra sarvāstāḥ prāktanīḥ saṃsṛtergatīḥ |
sā svayaṃ svarasenaiva prāgjanmamaraṇādikāḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
līlovāca |
devi deśamimaṃ dṛṣṭvā tvatprasādātsmarāmyaham |
iha tatprāktanaṃ sarvaṃ ceṣṭitaṃ ceṣṭitāntaram || 4 ||
[Analyze grammar]
ihābhūvamahaṃ jīrṇā śirālāṅgī kṛśā sitā |
brāhmaṇī śuṣkadarbhāgrabhedarūkṣakarodarā || 5 ||
[Analyze grammar]
bhartuḥ kulakarī bhāryā dohamanthānaśālinī |
mātā sakalaputrāṇāmatithīnāṃ priyaṃkarī || 6 ||
[Analyze grammar]
devadvijasatāṃ bhaktā siktāṅgī ghṛtagorasaiḥ |
bharjanī carukumbhādibhāṇḍopaskaraśodhinī || 7 ||
[Analyze grammar]
nityamannalavāktaikakācakambuprakoṣṭhakā |
jāmātṛduhitṛbhrātṛpitṛmātṛprapūjanī || 8 ||
[Analyze grammar]
ādehaṃ sadmabhṛtyaiva prakṣīṇadinayāminī |
vācaṃ ciraṃ ciramiti vādinyaniśamākulā || 9 ||
[Analyze grammar]
kāhaṃ ka iva saṃsāra iti svapne'pyasaṃkathā |
jāyā śrotriyamūḍhasya tādṛśasyaiva durdhiyaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
ekaniṣṭhā samicchākagomayendhanasaṃcaye |
mlānakambalasaṃvītaśirālakṛśagātrikā || 11 ||
[Analyze grammar]
tarṇakīkarṇajāhasthakṛminiṣkāsatatparā |
gṛhaśākāyanāsekasatvarāhūtakarparā || 12 ||
[Analyze grammar]
nīlanīrataraṅgāntatṛṇatarpitatarṇikā |
pratikṣaṇaṃ gṛhadvārakṛtalepanavarṇakā || 13 ||
[Analyze grammar]
nītyarthaṃ gṛhabhṛtyānāmādīnakṛtavācyatā |
maryādāniyamādabdhervelevāniśamacyutā || 14 ||
[Analyze grammar]
jīrṇaparṇasavarṇaikakarṇadolādhirūḍhayā |
kāṣṭhatāḍyajarābhītajīvavṛttyeva cihnitā || 15 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
ityuktvā saṃcarantī sā śikharigrāmakoṭare |
saṃcarantyāḥ sarasvatyā darśayāmāsa sasmayam || 16 ||
[Analyze grammar]
iyaṃ me pāṭalākhaṇḍamaṇḍitā puṣpavāṭikā |
iyaṃ me puṣpitodyānamaṇḍapāśokavāṭikā || 17 ||
[Analyze grammar]
iyaṃ puṣkīraṇītīradrumā''granthitatarṇakā |
iyaṃ sā karṇikānāmnī tarṇikā muktaparṇikā || 18 ||
[Analyze grammar]
iyaṃ sā me'lasākīrṇā varākī jalahārikā |
adyāṣṭamaṃ dinaṃ bāṣpaklinnākṣī pariroditi || 19 ||
[Analyze grammar]
iha devi mayā bhuktamihoṣitamiha sthitam |
iha suptamihāpītamiha dattamihāhṛtam || 20 ||
[Analyze grammar]
eṣa me jyeṣṭhaśarmākhyaḥ putro roditi mandire |
eṣā me jaṅgale dhenurdogdhrī carati śādvalam || 21 ||
[Analyze grammar]
gṛhe vasantadāhāya rūkṣakṣāravidhūsaram |
svadehamiva pañcākṣaṃ paśyemaṃ praghaṇaṃ mama || 22 ||
[Analyze grammar]
tumbīlatābhirugrābhiḥ puṣṭābhiriva veṣṭitam |
mahānasasthānamidaṃ mama dehamivāparam || 23 ||
[Analyze grammar]
ete rodanatāmrākṣā bandhavo bhuvi bandhanam |
aṅgadārpitarudrākṣā āharantyanalendhanam || 24 ||
[Analyze grammar]
anārataṃ śilākacche gucchācchoṭanakāribhiḥ |
taraṅgaiḥ sthagitākāraṃ spṛṣṭatīralatādalaiḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
sīkarākīrṇaparyantaśādvalasthalasallataiḥ |
śilāphalahakāsphālaphenilotpalasīkaraiḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
tuṣārīkṛtamadhyāhnadivākarakarotkaraiḥ |
phullapuṣpotkarāsārapraṇādotkataṭadrumaiḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
vidrumairiva saṃkrāntaphullakiṃśukakāntibhiḥ |
vyāptayā puṣparāśīnāṃ samullāsanakāribhiḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
uhyamānaphalāpūrasuvyagragrāmabālayā |
mahākalakalāvartamattayā grāmakulyayā || 29 ||
[Analyze grammar]
veṣṭitastaralāsphālajaladhautatalopalaḥ |
ghanapatratarucchannacchāyāsatataśītalaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
ayamālakṣyate phullalatāvalanasundaraḥ |
daladgulucchakācchannagavākṣo gṛhamaṇḍapaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
atra me saṃsthito bhartā jīvākāśatayā'kṛtiḥ |
catuḥsamudraparyantamekhalāyā bhuvaḥ patiḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
ā smṛtaṃ pūrvametena kilāsīdabhivāñchitam |
śīghraṃ syāmeva rājeti tīvrasaṃvegadharmiṇā || 33 ||
[Analyze grammar]
dinairaṣṭabhirevāsau tena rājyaṃ samṛddhimat |
cirakālapratyayadaṃ prāptavānparameśvari || 34 ||
[Analyze grammar]
atrāsau bhartṛjīvo me sthito vyomni gṛhe nṛpaḥ |
adṛśyaḥ khe yathā vāyurāmodo vānile yathā || 35 ||
[Analyze grammar]
ihaivāṅguṣṭhamātrānte tadvyomnyeva padaṃ sthitam |
madbhartṛrājyaṃ samavagataṃ yojanakoṭibhāk || 36 ||
[Analyze grammar]
āvāṃ khameva svasthaṃ ca bhartṛrājyaṃ mameśvari |
pūrṇaṃ sahasraiḥ śailānāṃ mahāmāyeyamātatā || 37 ||
[Analyze grammar]
taddevi bhartṛnagaraṃ pūnargantuṃ mamepsitam |
tadehi tatra gacchāvaḥ kiṃ dūraṃ vyavasāyinām || 38 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
ityuktvā praṇatā devīṃ sā praviśyāśu maṇḍapam |
vihaṃgīva tayā sākaṃ pupluve sinibhaṃ namaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
bhinnāñjanacayaprakhyaṃ saumyaikārṇavasundaram |
nārāyaṇāṅgasadṛśaṃ bhṛṅgapṛṣṭhāmalacchavi || 40 ||
[Analyze grammar]
meghamārgamatikramya vātaskandhāvaniṃ tathā |
sauramārgamathākramya candramārgamatītya ca || 41 ||
[Analyze grammar]
dhuvamārgottaraṃ gatvā sādhyānāṃ mārgametya ca |
siddhānāṃ samatītyorvīmullaṅghya svargamaṇḍalam || 42 ||
[Analyze grammar]
brahmalokottaraṃ gatvā tuṣitānāṃ ca maṇḍalam |
golokaṃ śivalokaṃ ca pitṛlokamatītya ca || 43 ||
[Analyze grammar]
videhānāṃ sadehānāṃ lokānuttīrya dūragam |
dūrāddūramatho gatvā kiṃcidbuddhā babhūva sā || 44 ||
[Analyze grammar]
paścādālokayāmāsa samatītaṃ nabhasthalam |
yāvanna kiṃciccandrārkatārādyālakṣyate hyadhaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
tamastimitagambhīramāśākuharapūrakam |
ekārṇavodaraprakhyaṃ śilodaraghanaṃ sthitam || 46 ||
[Analyze grammar]
līlovāca |
taddevi bhāskarādīnāṃ kvādhastejo gataṃ vada |
śilājaṭharaniṣpandaṃ muṣṭigrāhyaṃ tamaḥ kutaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
śrīdevyuvāca |
etāvatīmimāṃ vyomnaḥ padavīmāgatāsi bhoḥ |
arkādīnyapi tejāṃsi yato dṛśyanta eva no || 48 ||
[Analyze grammar]
yathā mahāndhakūpādhaḥ khadyoto nāvalokyate |
pṛṣṭhagena tathehāto nādhaḥ sūryo'valokyate || 49 ||
[Analyze grammar]
līlovāca |
aho nu padavīṃ dūramāvāmetāmupāgate |
sūryo'pyadhoṇukaṇavanna manāgapi lakṣyate || 50 ||
[Analyze grammar]
ita uttaramanyā syātpadavī kā nu kīdṛśī |
kathaṃ ca mātaretavyā kathyatāmiti devi me || 51 ||
[Analyze grammar]
śrīdevyuvāca |
ita uttaramagre te brahmāṇḍapuṭakarparam |
yasya candrādayo nāma dhūlileśāḥ samutthitāḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
iti prakathayantyau te prāpte brahmāṇḍakarparam |
bhramaryāviva śailasya kuḍyaṃ nibiḍamaṇḍapam || 53 ||
[Analyze grammar]
akleśenaiva te tasmānnirgate gaganādiva |
niścayasthaṃ hi yadvastu tadvajraguru netarat || 54 ||
[Analyze grammar]
nirāvaraṇavijñānā sā dadarśa tatastatam |
jalādyāvaraṇaṃ pāre brahmāṇḍasyātibhāsuram || 55 ||
[Analyze grammar]
brahmāṇḍāddaśaguṇatastoyaṃ tatra vyavasthitam |
āsthitaṃ veṣṭayitvā tu tvagivākṣoṭapṛṣṭhagā || 56 ||
[Analyze grammar]
tasmāddaśaguṇo vahnistasmāddaśaguṇo'nilaḥ |
tato daśaguṇaṃ vyoma tataḥ paramamambaram || 57 ||
[Analyze grammar]
tasminparamake vyomni madhyādyantavikalpanāḥ |
na kāścana samudyanti vandhyāputrakathā iva || 58 ||
[Analyze grammar]
kevalaṃ vitataṃ śāntaṃ tadanādi gatabhramam |
ādyantamadhyarahitaṃ mahatyātmani tiṣṭhati || 59 ||
[Analyze grammar]
ākalpamuttamabalena śilā pateccettasminbalātpatagarāḍapi cotpateccet |
tadyojanaṃ na labhate vimale'mbare'ntarmākalpamekajavago'pyatha māruto'pi || 60 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XXIX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!