Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XIII
śrīvasiṣṭha uvāca |
parame brahmaṇi sphāre same rāma samasthite |
anutpannanabhastejastamaḥsattā cidātmani || 1 ||
[Analyze grammar]
pūrvaṃ cetyatvakalanaṃ sataścetyāṃśacetanāt |
udeti cittakalanaṃ citiśaktitvacetanāt || 2 ||
[Analyze grammar]
tato jīvatvakalanaṃ cetyasaṃyogacetanāt |
tato'sya māyākalanaṃ cetyaikaparatāvaśāt || 3 ||
[Analyze grammar]
tato buddhitvakalanamahantāpariṇāmataḥ |
etadeva manastādiśabdatanmātrakādimat || 4 ||
[Analyze grammar]
ucchūnādanyatanmātrabhāvanādbhūtarūpiṇaḥ |
ayamitthaṃ mahāgulmo jagadādirvilokyate || 5 ||
[Analyze grammar]
jhaṭityevaṃ krameṇeti svapne puramivākṛtam |
mahākāśamahāṭavyāmudbhūyodbhūya naśyati || 6 ||
[Analyze grammar]
jagatkarañjakuñjānāṃ bījametadavāpajam |
nāpekṣate kiṃcidapi kṣitivāryanalādikam || 7 ||
[Analyze grammar]
etaccidātmakaṃ paścātkilorvyādi kariṣyati |
svaṃ svapnavitpuramiva cinmātrātmakameva yat || 8 ||
[Analyze grammar]
jagadādyaṅkuraṃ yatra tatrasthamapi muñcati |
jagataḥ pañcakaṃ bījaṃ pañcakasya cidavyayā || 9 ||
[Analyze grammar]
yadbījaṃ tatphalaṃ viddhi tasmādbrahmamayaṃ jagat |
evameṣa mahākāśe sargādau pañcako gaṇaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
cicchaktyā svāṅgabhūtātmā kalpitosti na vāstavaḥ |
anenocchūnatāmetya yadapīdaṃ vitanyate || 11 ||
[Analyze grammar]
tadapyākāśarūpātmakalpanātmani sanmayam |
kvacinna nāma tatsiddhaṃ yadasiddhena sādhyate || 12 ||
[Analyze grammar]
svarūpaṃ yadvikalpātma kathaṃ tatsatyatāmiyāt |
atha cetpañcakaṃ brahma brahmātmakatayā dhiyā || 13 ||
[Analyze grammar]
tatpañcakaṃ viddhi prauḍho brahmaiva trijagatkramaḥ |
yathā sphurati sargādāveṣa pañcakasaṃbhavaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tathaivādyeha bhūtatve yāti kāraṇatāṃ svayam |
evaṃ na jāyate kiṃcijjagajjātaṃ na lakṣyate || 15 ||
[Analyze grammar]
svapnasaṃkalpapuravadasatsadanubhūyate |
brahmākāśaparākāśe jīvākāśatvamātmani || 16 ||
[Analyze grammar]
iti cityavadātātmā pṛthvyādīnāmasaṃbhavāt |
ityeṣa jīvaḥ kathito vyomni svātmā ivoditaḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
jīvākāśastvimaṃ dehaṃ yathā vindati tacchruṇu |
jīvākāśaḥ svamevāsau tasmiṃstu parameśvare || 18 ||
[Analyze grammar]
aṇutejaḥkaṇo'smīti svayaṃ cetati cintayā |
yattadevocchūnamiva bhāvayatyātmanāmbare || 19 ||
[Analyze grammar]
asadeva sadākāraṃ saṃkalpenduryathā na san |
tameva bhāvayan draṣṭradṛśyarūpatayā sthitaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
eka eva dvitāmeti svapne svamṛtibodhavat |
kiṃcitsthaulyamivādatte tatastārakatāṃ vidan || 21 ||
[Analyze grammar]
yathābhāvitamātrārthabhāvitādviśvarūpataḥ |
sa eva svātmā satatopyayaṃ sohamiti svayam || 22 ||
[Analyze grammar]
cittātpratyayamādhatte svapne svāmiva pānthatām |
tārakākāramākāraṃ bhāvidehābhidhaṃ tathā || 23 ||
[Analyze grammar]
bhāvayatyeti tadbhāvaṃ cittaṃ cetyārthatāmiva |
parityajyaiva tadbāhyaṃ tatastārakakoṭare || 24 ||
[Analyze grammar]
antarbhāti bahiṣṭho'pi parvato mukure yathā |
kūpasaṃstho yathā dehaḥ samudgakagataṃ vacaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
svapnasaṃkalpayoḥ saṃvidvettyetajjīvako'ṇuke |
svarūpatārakāntastho jīvo'yaṃ cetati svayam || 26 ||
[Analyze grammar]
tadetadbuddhicittādijñānasattādirūpakam |
jīvākāśaḥ svatastatra tārakākāśakośagam || 27 ||
[Analyze grammar]
prekṣe'hamiti bhāvena draṣṭuṃ prasaratīva khe |
tato randhradvayenaiva bhāvibāhyābhidhaṃ punaḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
yena paśyati tannetrayugaṃ nāmnā bhaviṣyati |
yena spṛśati sā vai tvagyacchṛṇoti śrutistu sā || 29 ||
[Analyze grammar]
yena jighrati tadghrāṇaṃ sa svamātmani paśyati |
tattasya svadanaṃ paścādrasanā collasiṣyati || 30 ||
[Analyze grammar]
spandate yatsa tadvāyuśceṣṭā karmendriyavrajam |
rūpālokamanaskārajātamityapi bhāvayat || 31 ||
[Analyze grammar]
ātivāhikadehātmā tiṣṭhatyambaramambare |
evamucchūnatāṃ tasminbhāvayaṃstejasaḥ kaṇe || 32 ||
[Analyze grammar]
asatyāṃ satyasaṃkāśāṃ brahmāste jīvaśabdavat |
itthaṃ sa jīvaśabdārthaḥ kalanākulatāṃ gataḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
ātivāhikadehātmā cittadehāmbarākṛtiḥ |
svakalpanānta ākāramaṇḍaṃ saṃsthaṃ prapaśyati || 34 ||
[Analyze grammar]
kaścijjalagataṃ vetti kaścitsamrāṭsvarūpiṇam |
bhāvibrahmāṇḍakalanāṃ paśyatyanubhavatyapi || 35 ||
[Analyze grammar]
ātmagarbhagṛhaṃ cittādyathāsaṃkalpamātmanaḥ |
deśakālakriyādravyakalpanāvedanaṃ sa tat || 36 ||
[Analyze grammar]
bhāvayañchabdanirmātā śabdairbadhnāti kalpitaiḥ |
ātivāhikadeho'sāvityasatyajagadbhrame || 37 ||
[Analyze grammar]
asatya eva kacati svapne khoḍḍayanaṃ yathā |
ityanutpanna evāsau svayaṃbhūḥ svayamutthitaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
ātivāhikadehātmā prabhurādyaḥ prajāpatiḥ |
etasminnapi saṃpanne brahmāṇḍākāriṇi bhrame || 39 ||
[Analyze grammar]
na kiṃcidapi saṃpannaṃ na ca jātaṃ na dṛśyate |
tadbrahmākāśamākāśameva sthitamanantakam || 40 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpanagarākārametatsadapi naiva sat |
anirmitamarāgaṃ ca etadvai citramutthitam || 41 ||
[Analyze grammar]
akṛtaṃ cānubhūtaṃ ca na satyaṃ satyavatsthitam |
mahākalpe vimuktatvādbrahmādīnāmasaṃśayam || 42 ||
[Analyze grammar]
smṛtirna prāktanī kācitkāraṇaṃ vā svayaṃbhuvaḥ |
tena yādṛksvayaṃbhūḥ syāttādṛktajjamidaṃ smṛtam || 43 ||
[Analyze grammar]
anādyanubhavastvitthaṃ yo'trāsti vanikādike |
svapnānubhūtaṃ pṛthvyādi prabodhe yādṛśaṃ bhavet || 44 ||
[Analyze grammar]
smṛtaḥ sa vyomamātrātmā sarvadaiva smṛtaṃ jagat |
yatra yatra yathā toye dravatvaṃ nāma bhidyate || 45 ||
[Analyze grammar]
tatra tatra tathā nānyaḥ sargo'sti paramātmani |
sṛṣṭirevamiyaṃ prauḍhā sama eva tvayaṃ sthitaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
bhātyevaṃ nāma brahmāṇḍaṃ vyomātmevātinirmalam |
dṛśyamevamidaṃ śāntaṃ svātmanirmitavibhramam || 47 ||
[Analyze grammar]
nirādhāraṃ nirādheyamadvaitaṃ caikyavarjitam |
jagatsaṃvidi jātāyāmapi jātaṃ na kiṃcana || 48 ||
[Analyze grammar]
paramākāśamāśūnyamacchameva vyavasthitam |
sarvasaṃsāratā nāsti yadeva tadavasthitam || 49 ||
[Analyze grammar]
nādheyaṃ tatra nādhāro na dṛśyaṃ na ca draṣṭṛtā |
brahmāṇḍaṃ nāsti na brahmā na ca vaitaṇḍikā kvacit || 50 ||
[Analyze grammar]
na jagannāpi jagatī śāntamevākhilaṃ sthitam |
brahmaiva kacati svacchamitthamātmātmanātmani || 51 ||
[Analyze grammar]
cittvāddravatvātsalilamivāvartatayātmani |
asadevedamābhāti sadivehānubhūyate || 52 ||
[Analyze grammar]
vinaśyatyasadevānte svapne svamaraṇaṃ yathā |
athavā svasvarūpatvātsadevedamanāmayam |
akhaṇḍitamanādyantaṃ jñānamātrāmbarodaram || 53 ||
[Analyze grammar]
ākāśa eva parame prathamaḥ prajeśo nityaṃ svayaṃ kacati śūnyatayā samo yaḥ |
sa hyātivāhikavapurnatu bhūtarūpī pṛthvyādi tena na sadasti yathā na jātam || 54 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XIII
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!