Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter XIX
śrīvasiṣṭha uvāca |
viśiṣṭāṃśasamarthatvamupamāneṣu gṛhyate |
ko bhedaḥ sarvasādṛśye tūpamānopameyayoḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭāntabuddhāvekātmajñānaśāstrārthavedanāt |
mahāvākyārthasaṃsiddhā śāntinirvāṇamucyate || 2 ||
[Analyze grammar]
tasmāddṛṣṭāntadārṣṭāntavikalpollasitairalam |
yayā kayācidyuktyā tu mahāvākyārthamāśrayet || 3 ||
[Analyze grammar]
śāntiḥ śreyaḥ paraṃ viddhi tatprāptau yatnavānbhava |
bhoktavyamodanaṃ prāptaṃ kiṃ tatsiddhau vikalpitaiḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
akāraṇaiḥ kāraṇibhirbodhārthamupamīyate |
upamānaistūpameyaiḥ sadṛśairekadeśataḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
sthātavyaṃ neha bhogeṣu vivekarahitātmanā |
upalodarasaṃjātaparipīnāndhabhekavat || 6 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭāntairyatnamāśritya jetavyaṃ parame padam |
vicāraṇavatā bhāvyaṃ śāntiśāstrārthaśālinā || 7 ||
[Analyze grammar]
śāstropadeśasaujanyaprajñātajjñasamāgamaiḥ |
antarāntarasaṃpannadharmārthopārjanakriyaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
tāvadvicārayetprājño yāvadviśrāntimātmani |
saṃprayātyapunarnāśāṃ śāntiṃ turyapadābhidhām || 9 ||
[Analyze grammar]
turyaviśrāntiyuktasya pratīpasya bhavārṇavāt |
jīvato'jīvataścaiva gṛhasthasya tathā yateḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
na kṛtenākṛtenārtho na śrutismṛtivibhramaiḥ |
nirmandara ivāmbhodhiḥ sa tiṣṭhati yathāsthitam || 11 ||
[Analyze grammar]
ekāṃśenopamānānāmupameyasadharmatā |
boddhavyaṃ bodhyabodhāya na stheyaṃ bodhacañcunā || 12 ||
[Analyze grammar]
yayā kayācidyuktyā tu boddhavyaṃ bodhyameva te |
yuktāyuktaṃ na paśyanti vyākulā bodhacañcavaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
hṛdaye saṃvidākāśe viśrānte'nubhavātmani |
vastunyanarthaṃ yaḥ prāha bodhacañcuḥ sa ucyate || 14 ||
[Analyze grammar]
abhimānavikalpāṃśairajño jñaptiṃ vikalpayet |
bodhaṃ malinayatyantaḥ svaṃ khamabda ivāmalam || 15 ||
[Analyze grammar]
sarvapramāṇasattānāṃ padamabdhirapāmiva |
pramāṇamekameveha pratyakṣaṃ tadataḥ śṛṇu || 16 ||
[Analyze grammar]
sarvākṣasāramadhyakṣaṃ vedanaṃ viduruttamāḥ |
nūnaṃ tatpratipatsiddhaṃ tatpratyakṣamudāhṛtam || 17 ||
[Analyze grammar]
anubhūtervedanasya pratipatteryathābhidham |
pratyakṣamiti nāmeha kṛtaṃ jīvaḥ sa eva naḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
sa eva saṃvitsa pumānahaṃtāpratyayātmakaḥ |
sa yayodeti saṃvittyā sā padārtha iti smṛtā || 19 ||
[Analyze grammar]
sasaṃkalpavikalpādyaiḥ kṛtanānākramabhramaiḥ |
jagattayā sphuratyambu taraṅgāditayā yathā || 20 ||
[Analyze grammar]
prāgakāraṇamevāśu sargādau sargalīlayā |
sphuritvā kāraṇaṃ bhūtaṃ pratyakṣaṃ svayamātmani || 21 ||
[Analyze grammar]
kāraṇaṃ tvavicārotthajīvasyāsadapi sthitam |
sadivāsyāṃ jagadrūpaṃ prakṛtau vyaktimāgatam || 22 ||
[Analyze grammar]
svayameva vicārastu svata utthaṃ svakaṃ vapuḥ |
nāśayitvā karotyāśu pratyakṣaṃ paramaṃ mahat || 23 ||
[Analyze grammar]
vicāravānvicāro'pi ātmānamavagacchati |
yadā tadā nirullekhaṃ paramevāvaśiṣyate || 24 ||
[Analyze grammar]
manasyanīhite śānte svabuddhīndriyakarmabhiḥ |
nahi kaścitkṛtairartho nākṛtairapyabhāvanāt || 25 ||
[Analyze grammar]
manasyanīhite śānte na pravartanta eva te |
karmendriyāṇi karmādāvasaṃcāritayantravat || 26 ||
[Analyze grammar]
manoyantrasya calane kāraṇaṃ vedanaṃ viduḥ |
praṇālīdārumeṣasya rajjurantargatā yathā || 27 ||
[Analyze grammar]
rūpālokamanaskārapadārthavyākulaṃ jagat |
vidyate vedanasyāntarvātāntaḥ spandanaṃ yathā || 28 ||
[Analyze grammar]
sarvātmavedanaṃ śuddhaṃ yathodeti tadātmakam |
bhāti prasṛtadikkālabāhyāntārūpadehakam || 29 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvaiva dṛśyatābhāsaṃ svarūpaṃ dhārayansthitaḥ |
svaṃ yathā yatra yadrūpaṃ pratibhāti tathaiva tat || 30 ||
[Analyze grammar]
sa sarvātmā yathā yatra samullāsamupāgataḥ |
tiṣṭhatyāśu tathā tatra tadrūpa iva rājate || 31 ||
[Analyze grammar]
sarvātmakatayā draṣṭurdṛśyatvamiva yujyate |
dṛśyatvaṃ draṣṭṛsadbhāve dṛśyatāpi na vāstavī || 32 ||
[Analyze grammar]
akāraṇakamevāto brahma siddhamidaṃ sthitam |
pratyakṣameva nirmātṛ tasyāṃśāstvanumādayaḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
svayatnamātre yadupāsako yastaddaivaśabdārthamapāsya dūre |
śūreṇa sādho padamuttamaṃ tat svapauruṣeṇaiva hi labhyate'ntaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
vicārayācāryaparamparāṇāṃ matena satyena sitena tāvat |
yāvadviśuddhaṃ svayameva buddhayā hyanantarūpaṃ paramabhyupaiṣi || 35 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter XIX
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!