Yoga Vasistha [sanskrit]
223,437 words | ISBN-10: 8171101519
The Sanskrit edition of the Yoga-vasistha including English translation and grammatical analysis. The Yogavasistha is a Hindu spiritual text written by Valmiki (who also authored the Ramayana) dealing with the philosophical topics from the Advaita-vedanta school. Chronologically it precedes the Ramayana.
Chapter III
śrīvasiṣṭha uvāca |
pūrvamuktaṃ bhagavatā yajjñānaṃ padmajanmanā |
sargādau lokaśāntyarthaṃ tadidaṃ kathayāmyaham || 1 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
kathayiṣyasi vistīrṇā bhagavanmokṣasaṃhitām |
imaṃ tāvatkṣaṇaṃ jātaṃ saṃśayaṃ me nivāraya || 2 ||
[Analyze grammar]
pitā śukasya sarvajño gururvyāso mahāmatiḥ |
videhamukto na kathaṃ kathaṃ muktaḥ suto'sya saḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
paramārkaprakāśāntastrijagattrasareṇavaḥ |
utpatyotpatya līnā ye na saṃkhyāmupayānti te || 4 ||
[Analyze grammar]
vartamānāśca yāḥ santi trailokyagaṇakoṭayaḥ |
śakyante tāśca saṃkhyātuṃ naiva kāścana kenacit || 5 ||
[Analyze grammar]
bhaviṣyanti parāmbhodhau jantasargataraṅgakāḥ |
tāṃśca vai parisaṃkhyātuṃ sā kathaiva na vidyate || 6 ||
[Analyze grammar]
śrīrāma uvāca |
yā bhūtā yā bhaviṣyantyo jagatsargaparamparāḥ |
tāsāṃ vicāraṇā yuktā vartamānāstu kā iva || 7 ||
[Analyze grammar]
śrīvasiṣṭha uvāca |
tiryakpuruṣadevāderyo nāma sa vinaśyati |
yasminneva pradeśe'sau tadaivedaṃ prapaśyati || 8 ||
[Analyze grammar]
ātivāhikanāmnāntaḥ svahṛdyeva jagattrayam |
vyomni cittaśarīreṇa vyomātmānubhavatyajaḥ || 9 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mṛtā mriyante ca mariṣyanti ca koṭayaḥ |
bhūtānāṃ yāṃ jagantyāśāmuditāni pṛthakpṛthak || 10 ||
[Analyze grammar]
saṃkalpanirmāṇamiva manorājyavilāsavat |
indrajālāmāla iva kathārthapratibhāsavat || 11 ||
[Analyze grammar]
durvātabhūkampa iva trastabālapiśācavat |
muktālīvāmale vyomni nauspandataruyānavat || 12 ||
[Analyze grammar]
svapnasaṃvittiṣuravatsmṛtijātakhapuṣpavat |
jagatsaṃsaraṇaṃ svāntarmṛto'nubhavati svayam || 13 ||
[Analyze grammar]
tatrātipariṇāmena tadeva ghanatāṃ gatam |
ihaloko'yamityeva jīvākāśe vijṛmbhate || 14 ||
[Analyze grammar]
punastatraiva jagnedvāmaraṇādyanubhūtimān |
paraṃ lokaṃ kalpayati mṛtastatra tathā punaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
tadantaranye puruṣāstevāmantastathetare |
saṃsāra iti bhāntīme kadalīdalapīṭhavat || 16 ||
[Analyze grammar]
na pṛmbyādimahābhūtagaṇā na ca jagatkramāḥ |
mṛtānāṃ santi tatrāpi tathāpyeṣāṃ jagadbhamāḥ || 17 ||
[Analyze grammar]
avidyaiva hyananteyaṃ nānāprasaraśālinī |
jaḍānāṃ saridādīrghā taratsargataraṅgiṇī || 18 ||
[Analyze grammar]
paramārthāmbudhau sphāre rāma sargataraṅgakāḥ |
bhūyobhūyo'nuvartante ta evānye ca bhūriśaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
sarvataḥ sadṛśāḥ kecitkulakramamanoguṇeḥ |
kecidardhena sadṛśāḥ keciccātivilakṣaṇāḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
imaṃ vyāsaṅga tatra dvātriṃśaṃ saṃsmarāmyaham |
yathāsaṃbhavavijñānadṛśā saṃlaśyamānayā || 21 ||
[Analyze grammar]
dvādaśālpadhiyastatra kulākārehitaiḥ samāḥ |
daśa sarve samākārāḥ śiṣṭāḥ kulavilakṣaṇāḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
adyapayanye bhaviṣyanti vyāsavālmīkayastathā |
bhṛgvaṅgiraḥpulastyāśca tathaivāpyanyathaiva ca || 23 ||
[Analyze grammar]
narāḥ surarṣidevānāṃ gaṇāḥ saṃbhūya bhūriśaḥ |
utpadyante vilīyante kadācicca pṛthakpṛthak || 24 ||
[Analyze grammar]
brāhmī dvāsaptatistraitā āsīdasti bhaviṣyati |
sa evānyaśca lokāśca tvaṃ cāhaṃ ceti vedayaham || 25 ||
[Analyze grammar]
krameṇāsya muneritthaṃ vyāsasyādbhutakarmaṇaḥ |
saṃlakṣyate'vatāro'yaṃ daśamo dīrghadarśinaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
abhūma vyāsavālmīkiyuktā vayamanekaśaḥ |
abhūma vayameveme bahuśaśca pṛthakpṛthak || 27 ||
[Analyze grammar]
abhūm vayameveme sadṛśā itare vidaḥ |
abhūma vayameveme nānākārā samāśayā' || 28 ||
[Analyze grammar]
bhāvyamadyāpyaneneha nanu vārāṣṭakaṃ punaḥ |
bhūyo'pi bhārataṃ nāma setihāsaṃ kariṣyati || 29 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā vedavibhāgaṃ ca nītvānena kulaprathām |
brahmatvaṃ ca tathā kṛtvā bhāvyaṃ vaidehamokṣaṇam || 30 ||
[Analyze grammar]
vītaśokabhayaḥ śāntanirvāṇo gatakalpanaḥ |
jīvanmukto jitamanā vyāso'yamiti varṇitaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
vittaktadhuvayaḥkarmavidyāvijñānaceṣṭitaiḥ |
samāni santi bhūtāni kadācinnatu tāni tu || 32 ||
[Analyze grammar]
kvacitsargaśataistāni bhavanti na bhavanti vā |
kadācidapi māyeyamitthamantavivarjitā || 33 ||
[Analyze grammar]
yacchatīyaṃ viparyāsaṃ bhūribhūtaparamparā |
bījarāśirivājasraṃ pūryamāṇaḥ punaḥpunaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
tenaiva saṃniveśena tathānyena punaḥpunaḥ |
sargākārāḥ pravartante taraṅgāḥ kālavāridheḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
āśvastāntaḥkaraṇaḥ śāntavikalpaḥ svarūpasāramayaḥ |
paramaśamāmṛtatṛptastiṣṭhati vidvānnirāvaraṇaḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Yoga Vasistha Chapter III
Yoga Vasistha English (four volumes)
by Vihari-Lala Mitra (1891)
Yoga Vasistha Maha Ramayana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Allahabad (0)
[યોગ વસિષ્ઠએ] 9788192776460.
Buy now!
Vasishtha Rama Samvadam (Telugu)
by Ramakrishna Math, Hyderabad (2019)
Set of 4 Volumes; 9789383972142.
Buy now!
The Yogavasistha (Hindi translation)
by Khemraj Shrikrishnadass (2009)
Set of 2 Volumes; Khemraj Edition.
Buy now!