Yoga-sutra with Bhoja Vritti [sanskrit]
9,596 words
The Sanskrit edition of the Rājamārtaṇḍa or Bhojavṛtti by Bhojarāja.—This represents the commentary on the yoga aphorisms of Patañjali by King Bhoja who ruled in the 11th century. The material was typed by Suryansu Ray from a traditional old manuscript belonging to the family Guru.
Sūtra 2.50
tasyaiva sukhāvagamāya vibhajya svarūpaṃ kathayati — sa tu
bāhyābhyantarastambhavṛttirdeśakālasaṅkhyābhiḥ paridṛṣṭo dīrghasūkṣmaḥ || sādhana 50 ||
vṛttiḥ — bāhyavṛttiḥ śvāso recakaḥ | antarvṛttiḥ praśvāsaḥ pūrakaḥ | āntarastambhavṛttiḥ kumbhakaḥ | tasmin jalamiva kumbhe niścalatayā prāṇā avasthāpyanta iti kumbhakaḥ | trividho'yaṃ prāṇāyāmaḥ deśena kālena saṃkhyayā copalakṣito dīrghasūkṣmasaṃjño bhavati | deśopalakṣito yathā nāsāddvādaśāntādi nāsāmārabhya dvādaśāṅguliparyantamityarthaḥ | kālopalakṣito yathā ṣaṭtriṃśanmātrādipramāṇaḥ | saṃkhyayopalakṣito yathā iyato vārān kṛta etāvadbhiḥ śvāsapraśvāsaiḥ prathama udghāto bhavatīti | etajjñānāya saṃkhyāgrahaṇamupāttam | udghāto nāma nābhimūlāt preritasya vāyoḥ śirasyabhihananam || 50 ||