Vishnu-samhita [sanskrit]
22,492 words | ISBN-10: 8170302234 | ISBN-13: 9788170302230
The Sanskrit text of the Vishnu-samhita, an ancient text belonging to the Pancaratra tradition. Topics include details regarding Mandalas, Philosophy, especially allied with Samkhya, Yoga and discussions related to the powers and qualities of God. The Vishnusamhita also details a system called Bhagavatayoga, enforcing bodily and moral control in order to purify the mind. Alternative titles: Viṣṇusaṃhitā (विष्णुसंहिता), Viṣṇu-saṃhitā (विष्णु-संहिता), Visnusamhita, Visnu.
Chapter 26
atha ṣaḍviṃśaḥ paṭalaḥ ||
atha vakṣyāmi saṃkṣepāt snapanasya vidhiṃ param |
uttamādivibhāgena kartavyaṃ tu vicakṣaṇaiḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
sthāpitasya caturthe'hni yātrānte grahaṇādiṣu |
upasarge'ntyasaṃsarge pradhānapuruṣakṣaye || 2 ||
[Analyze grammar]
dīkṣābhiṣekayāgānte maṅgalye mantrasādhane |
kṣudrānyamantravinyaste ciralupte ca pūjane || 3 ||
[Analyze grammar]
asānnidhye'bhiṣeke ca rājñāṃ vṛddhyarthameva ca |
ajñātadoṣaśāntyarthaṃ pratyabdaṃ ca yathāvidhi || 4 ||
[Analyze grammar]
kartavyaṃ snapanaṃ bhaktyā nimittārthānusārataḥ |
dvādaśyāṃ śravaṇe puṇye vyatīpāte'yanādiṣu || 5 ||
[Analyze grammar]
janmarkṣe yajamānasya paurṇamāsyāṃ ca kārayet |
maṇḍapaṃ pūrvavat kṛtvā toraṇadhvajaśobhitam || 6 ||
[Analyze grammar]
muktādāmādisaṅkīrṇaṃ kusumotkaramaṇḍitam |
kartavyā vedikā madhye dvātriṃśadyavamucchritā || 7 ||
[Analyze grammar]
yāvantaḥ kalaśā grāhyāstāvān vai vedivistaraḥ |
kuṇḍāni kārayed dikṣu maṅgalāni ca vinyaset || 8 ||
[Analyze grammar]
aiśānyāṃ sthāpite pātre dhānyasthe navavāsasā |
nadītīrthādijaṃ toyaṃ dīkṣitotpūtamāharet || 9 ||
[Analyze grammar]
sampūjya viṣṇugāyatryā sapavitreṇa pāṇinā |
śatamaṣṭottaraṃ vidvān sakūrcamabhimantrayet || 10 ||
[Analyze grammar]
imā āpaḥ śivāḥ santu śubhāḥ śuddhāśca nirmalāḥ |
pāvanāḥ śītalāścaiva pūtāḥ sūryasya raśmibhiḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
ityuktvā śodhitāṃ vedimāpohiṣṭhādibhistribhiḥ |
prokṣya gandhākṣatairgavyairvikirecca samantataḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
dviṣaṭkenaindrasaumyāgrāṇyatha sūtrāṇi pātayet |
koṣṭhāni caturaśrāṇi tālamātrāṇi kalpayet || 13 ||
[Analyze grammar]
pūrayedaṅgulotsedhā rekhāḥ sarvāḥ sitāḥ samāḥ |
vikirenmadhyataḥ kiñcit tenaiva rajasā samam || 14 ||
[Analyze grammar]
vyatyayāt pañcavarṇairvā kartavyaṃ padapūraṇam |
catasro vīthayaḥ kāryāḥ pūrvāgrā itarāstathā || 15 ||
[Analyze grammar]
śuddhodakānvite pakṣe dravyasnāne na vīthayaḥ |
madhyamaṃ tu padaṃ brāhmaṃ daivikaṃ tadanantaram || 16 ||
[Analyze grammar]
parito mānuṣaṃ vārāḥ ṣoḍaśātrāṣṭa daivike |
brāhme cāṣṭadalaṃ padmaṃ kalpayet karṇikojjvalam || 17 ||
[Analyze grammar]
sarvatra pīṭhikāḥ kāryāścaturaṅgulamucchritāḥ |
śālibhiḥ kūrcasaṃyuktairmadhye satilataṇḍulaiḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
gāyatryāṣṭaśataṃ hutvā pūrvavat saṃskṛte'nale |
tato'dhivāsayecchaddhān kalaśānuktalakṣaṇān || 19 ||
[Analyze grammar]
sūtreṇa viṣṭitān sarvānaṅgulāṅgulamānataḥ |
tāreṇādhomukhān nyasya paścime darbhasaṃstare || 20 ||
[Analyze grammar]
agnyādīśānaparyantaṃ paṅktīkṛtya vicakṣaṇaḥ |
darbhānupari vinyasya darbhamudrāṃ ca darśayet || 21 ||
[Analyze grammar]
prokṣya gandhodakaiḥ sarvān nikiredakṣataiḥ śubhaiḥ |
uttānīkṛtya coddhṛtya pañcabhiḥ kramayogataḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
brāhmamānuṣadaiveṣu padeṣu viniveśayet |
aṣṭākṣareṇa kumbheṣu tataḥ kūrcāni vinyaset || 23 ||
[Analyze grammar]
śāntike'dhomukhānyeva pauṣṭike tūnmukhāni ca |
mūlena tān punaḥ prokṣya sapavitreṇa pāṇinā || 24 ||
[Analyze grammar]
prayataḥ prāṅmukhaḥ pūrvaṃ brāhme snānodakaṃ nyaset |
mūlena sarvamūrtyaṅgaparivāraṃ hariṃ smaran || 25 ||
[Analyze grammar]
gandhapūṣpaistamārādhya vastrābhyāṃ veṣṭayet punaḥ |
pādyādīni kramād dravyāṇyāvāhyāvahyā dīkṣitaiḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
pūrayed bahirantaśca digvidikṣu samāhitaḥ |
pādyamaindre yame vā'rdhyamācāmaṃ vāruṇe nyaset || 27 ||
[Analyze grammar]
pañcagavyaṃ tathā saumye ghṛtamāgneyagocare |
nairṛte dadhi vinyasya vāyavye kṣīrameva ca || 28 ||
[Analyze grammar]
kṣaudramīśānadigbhāge dvādaśākṣaravidyayā |
uṣṇodakaṃ bhṛśe cātha kaṣāyaṃ vitathe tathā || 29 ||
[Analyze grammar]
mārjanaṃ bhṛṅgarāje tu puṣpadante phalodakam |
śoṣe yavodakaṃ ratnaṃ mukhye lohaṃ tathā'ditau || 30 ||
[Analyze grammar]
kuśodakaṃ tu parjanye yathāvad viniveśayet |
gāyatryā śeṣakumbhāṃstu pūracecchuddhavāribhiḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
gandhāmbho'ryamadeśe'tha puṣpatoyaṃ vivasvati |
tathaupamānikaṃ mitre sugandhāmalakaṃ dhare || 32 ||
[Analyze grammar]
sāvitre'kṣatatoyaṃ tu nālikerakamindrake |
aikṣavaṃ rudradāse tu tathā'pe taṇḍulodakam || 33 ||
[Analyze grammar]
aṣṭākṣareṇa sarvāṃstān daivikān pūrayet kramāt |
pūritān pūritān sadyaḥ pallavairupaśobhitān || 34 ||
[Analyze grammar]
cakramantreṇa vinyasya cakrikāśca sataṇḍulāḥ |
vāsobirveṣṭayet sarvān navaiḥ keśādivarjitaiḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
darbhān nyasyākṣatāṃścaiva mūlena vikiret kramāt |
aṣṭākṣareṇa samprokṣya svamantraiḥ pūjayed guruḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
praṇavena punaḥ prokṣya gandhatoyena caiva hi |
dīkṣitairdikṣu homāṃśca kārayitvā'dhivāsayet || 37 ||
[Analyze grammar]
śāntiṃ ca pañcabhirhutvā kārayet svastivācanam |
devasannidhaye cātra maṅgalāyāghaśāntaye || 38 ||
[Analyze grammar]
āśiṣo vācayed vidvān karmāvikalamastviti |
śāntitoyamathānīya sampātājyasamāyutam || 39 ||
[Analyze grammar]
prokṣayet kalaśān sarvān kūrcāgreṇa punarguruḥ |
śuddhā bhavantvime kumbhāḥ sakuśāḥ sapidhānakāḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
vātātapaparītāśca śubhalakṣaṇasaṃyutāḥ |
pañcaviṃśatidhā viṣṇostattvabhedena tiṣṭhataḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
dravyeyattāśrayāḥ sarvāḥ saṅgacchantāṃ vibhūtayaḥ |
śāstroditamidaṃ cāstu snapanaṃ devanirmitam || 42 ||
[Analyze grammar]
anena snapanenāstu prasanno bhagavān hariḥ |
ityuktvā'nyaiḥ kṛtānujño mūrtipaiḥ sahito guruḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
soṣṇīṣaḥ sottarīyaśca kṛtanyāsaḥ svalaṅkṛtaḥ |
nīrājanādisaṃyukto gacched garbhagṛhaṃ tataḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
aṣṭottaraśataṃ japtvā mūlamantraṃ puraḥsthitaḥ |
dvāraṃ ca vāyunoddhāṭya dattvā'rdhyaṃ vāgyataḥ śuciḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
viśvenācchādanaṃ hṛtvā prakṣālya praṇavena ca |
sṛṣṭikrameṇa tattvaistu yuktaṃ dhyātvā sureśvaram || 46 ||
[Analyze grammar]
sakalīkṛtya pādyārdhye punardattvā jitādinā |
gāyatryā kautukaṃ chittvā dadyādācamanaṃ punaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
mardhnyakṣatān sadūrvāgrān pādayoścomiti kṣipet |
nīrājayet trirastreṇa maṅgalāni hṛdoddiśet || 48 ||
[Analyze grammar]
śubhe tu taijase pātre śālitaṇḍulapūrite |
astrairaśvatthapatrasthairnavagomayakalpitaiḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
varṇojjvalairyathāśobhaṃ vardhamānājyavartibhiḥ |
ujjvālābhiryutaṃ madhye kuryānnīrājanaṃ tvidam || 50 ||
[Analyze grammar]
pūjādravyāṇi kalpyāni śobhanānyatra dīkṣitaiḥ |
śāliṣṭaṃ niśācūrṇaṃ hemaratnākṣatāni ca || 51 ||
[Analyze grammar]
snānodakasya cāṅgāni saṃyojyāni samāsataḥ |
dūrvāsyāmākapadmāni viṣṇuparṇīti pādyakam || 52 ||
[Analyze grammar]
siddhārthaṃ gandhapūṣpaṃ ca phalaṃ yavatilākṣatam |
kuśāgraṃ cārghyamaṣṭāṅgaṃ kalpayecca samāsataḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
takkolajātikarpūralavaṅkakusumānvitam |
caturaṅgaṃ tathācāmaṃ kalpayet tatra sādhakaḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
aśvatthodumbarabrahmavaṭabilvavikaṅkataiḥ |
śamībhiḥ khadiraiḥ kuryāt kaṣāyaṃ tvagbhireva ca || 55 ||
[Analyze grammar]
sahā niśā sadābhadrā śīrīṣaṃ sūryavartinī |
kuśāgraṃ caṣaḍaṅgāni mārjane kathitāni tu || 56 ||
[Analyze grammar]
kadalīnālikerāmradhātrīpanasadāḍimaiḥ |
sabhavyabilvairaṣṭāṅgaṃ phalatoyaṃ ca kalpayet || 57 ||
[Analyze grammar]
vajramauktikavaiḍūryapadmarāgapravālakaiḥ |
pañcāṅgaṃ ratnatoyaṃ syāllohaṃ hemādipañcakam || 58 ||
[Analyze grammar]
sevyārtyambujaṭāsrāyomuraśītaistu gandhakam |
jātistrīmallikākundanandyāvartābjacampakaiḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
yūthikābakulābhyāṃ tu kartavyaṃ kusumodakam |
śaṅkhāritārkṣyakūrmaiśca lohajairaupamānikam || 60 ||
[Analyze grammar]
ādyāṅgamitarālābhe pādyādīnāṃ praśastate |
pitaraḥ śrīsarasvatyau dakṣaviṣṇūśanendavaḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
indrārkayamaviśvākhyāḥ kubero vāyurapyajaḥ |
vasavaścaiva sāvitrī pādyādidravyadevatāḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
gandharvo varumastārkṣyo bhūmirnirṛtireva ca |
śrīdharaśca nṛsiṃho'śvamukho madhye paraḥ pumān || 63 ||
[Analyze grammar]
idaṃ viṣṇurhiraṇyavarṇā āpohiṣṭhā prajāpate |
tejo'si ca dadhikrāvṇa āpyāyasva tathā madhu || 64 ||
[Analyze grammar]
athākṛṣṇena cāśvatthe bhadraṃ karṇebhireva ca |
gaṇānāṃ vāyavāyāhi brahmajajñānameva ca || 65 ||
[Analyze grammar]
upatvāgne devasyātvā bahirmantrāḥ prakīrtitāḥ |
viṣṇerarāṭaṃ tattvā ca suvarmaṃ syonāpṛthivyapi || 66 ||
[Analyze grammar]
śanno yādivyā yāsāṃ ca paromātreti daivike |
madhye'todevasūktaṃ ca sarvatrānte svapūraṇam || 67 ||
[Analyze grammar]
pādyādimadhyaparyantaṃ snānamatra prakīrtitam |
pratidravyaṃ samabhyarcya dhūpayitvā nivedayet || 68 ||
[Analyze grammar]
sakalīkṛtya mūlāṅgairmudrāḥ samyak pradarśya ca |
nīrājyārdhyādibhiḥ sāṅgaṃ yathānyāyaṃ prapūjayet || 69 ||
[Analyze grammar]
ebhirevākhiladravyaiḥ snāpayedaṅgadevatāḥ |
caturvidhaṃ nivedyānnaṃ sopadaṃśaṃ ghṛtāplutam || 70 ||
[Analyze grammar]
baliṃ ca sarvato dadyād bhūtebhyaḥ sārvakāmikam |
sārvavarṇikamannādyaṃ kuryāccaivānivāritam || 71 ||
[Analyze grammar]
ācāryaṃ pūjayet kartā dakṣiṇābhiḥ samūrtipam |
homādhyayanakartṝṃśca sadasyān vaiṣṇavāṃstathā || 72 ||
[Analyze grammar]
brāhmaṇān vaiṣṇavāñ śāntān sampūjya dvādaśāvarān |
śaktyā ca dakṣiṇāṃ dadyāt kuryāt taiḥ svastivācanam || 73 ||
[Analyze grammar]
vyatyastonātiriktādidoṣaśāntistato bhavet |
dravyairūnaśatārdhena saikāśītyā śatāṣṭabhiḥ || 74 ||
[Analyze grammar]
ṣaḍadhyardhaśataiḥ saptadaśāḍhyadviśatena ca |
sadvipañcāśatā tena tribhirvā pañcabhiḥ śataiḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
kumbhottarasahasrāntaṃ snānamevaṃ prakalpayet |
iti samyak samākhyātaṃ viṣṇoḥ snapanamuttamam || 76 ||
[Analyze grammar]
aihikāmutrikān kāmān sagyakkṛtvā yadāpnuyāt || 77 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Vishnu-samhita Chapter 26
Vishnu Samhita
by M M T Ganapati Sastri (1990)
विष्णु संहिता; Sanskrit Only; [Publisher: Sri Satguru Publications A Division of Indian Books Centre Delhi, India]
Buy now!