Chapter 16

kṛtābhiṣeko rāmastu sītā saumitrireva ca |
tasmādgodāvarītīrāttato jagmuḥ svamāśramam || 1 ||
[Analyze grammar]

āśramaṃ tamupāgamya rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ |
kṛtvā paurvāhṇikaṃ karma parṇaśālāmupāgamat || 2 ||
[Analyze grammar]

sa rāmaḥ parṇaśālāyāmāsīnaḥ saha sītayā |
virarāja mahābāhuścitrayā candramā iva |
lakṣmaṇena saha bhrātrā cakāra vividhāḥ kathāḥ || 3 ||
[Analyze grammar]

tadāsīnasya rāmasya kathāsaṃsaktacetasaḥ |
taṃ deśaṃ rākṣasī kā cidājagāma yadṛcchayā || 4 ||
[Analyze grammar]

sā tu śūrpaṇakhā nāma daśagrīvasya rakṣasaḥ |
bhaginī rāmamāsādya dadarśa tridaśopamam || 5 ||
[Analyze grammar]

siṃhoraskaṃ mahābāhuṃ padmapatranibhekṣaṇam |
sukumāraṃ mahāsattvaṃ pārthivavyañjanānvitam || 6 ||
[Analyze grammar]

rāmamindīvaraśyāmaṃ kandarpasadṛśaprabham |
babhūvendropamaṃ dṛṣṭvā rākṣasī kāmamohitā || 7 ||
[Analyze grammar]

sumukhaṃ durmukhī rāmaṃ vṛttamadhyaṃ mahodarī |
viśālākṣaṃ virūpākṣī sukeśaṃ tāmramūrdhajā || 8 ||
[Analyze grammar]

priyarūpaṃ virūpā sā susvaraṃ bhairavasvanā |
taruṇaṃ dāruṇā vṛddhā dakṣiṇaṃ vāmabhāṣiṇī || 9 ||
[Analyze grammar]

nyāyavṛttaṃ sudurvṛttā priyamapriyadarśanā |
śarīrajasamāviṣṭā rākṣasī rāmamabravīt || 10 ||
[Analyze grammar]

jaṭī tāpasarūpeṇa sabhāryaḥ śaracāpadhṛk |
āgatastvamimaṃ deśaṃ kathaṃ rākṣasasevitam || 11 ||
[Analyze grammar]

evamuktastu rākṣasyā śūrpaṇakhyā paraṃtapaḥ |
ṛjubuddhitayā sarvamākhyātumupacakrame || 12 ||
[Analyze grammar]

āsīddaśaratho nāma rājā tridaśavikramaḥ |
tasyāhamagrajaḥ putro rāmo nāma janaiḥ śrutaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]

bhrātāyaṃ lakṣmaṇo nāma yavīyānmāmanuvrataḥ |
iyaṃ bhāryā ca vaidehī mama sīteti viśrutā || 14 ||
[Analyze grammar]

niyogāttu narendrasya piturmātuśca yantritaḥ |
dharmārthaṃ dharmakāṅkṣī ca vanaṃ vastumihāgataḥ || 15 ||
[Analyze grammar]

tvāṃ tu veditumicchāmi kathyatāṃ kāsi kasya vā |
iha vā kiṃnimittaṃ tvamāgatā brūhi tattvataḥ || 16 ||
[Analyze grammar]

sābravīdvacanaṃ śrutvā rākṣasī madanārditā |
śrūyatāṃ rāma vakṣyāmi tattvārthaṃ vacanaṃ mama || 17 ||
[Analyze grammar]

ahaṃ śūrpaṇakhā nāma rākṣasī kāmarūpiṇī |
araṇyaṃ vicarāmīdamekā sarvabhayaṃkarā || 18 ||
[Analyze grammar]

rāvaṇo nāma me bhrātā rākṣaso rākṣaseśvaraḥ |
pravṛddhanidraśca sadā kumbhakarṇo mahābalaḥ || 19 ||
[Analyze grammar]

vibhīṣaṇastu dharmātmā na tu rākṣasaceṣṭitaḥ |
prakhyātavīryau ca raṇe bhrātarau kharadūṣaṇau || 20 ||
[Analyze grammar]

tānahaṃ samatikrāntā rāma tvāpūrvadarśanāt |
samupetāsmi bhāvena bhartāraṃ puruṣottamam |
cirāya bhava bhartā me sītayā kiṃ kariṣyasi || 21 ||
[Analyze grammar]

vikṛtā ca virūpā ca na seyaṃ sadṛśī tava |
ahamevānurūpā te bhāryārūpeṇa paśya mām || 22 ||
[Analyze grammar]

imāṃ virūpāmasatīṃ karālāṃ nirṇatodarīm |
anena saha te bhrātrā bhakṣayiṣyāmi mānuṣīm || 23 ||
[Analyze grammar]

tataḥ parvataśṛṅgāṇi vanāni vividhāni ca |
paśyan saha mayā kānta daṇḍakān vicariṣyasi || 24 ||
[Analyze grammar]

ityevamuktaḥ kākutsthaḥ prahasya madirekṣaṇām |
idaṃ vacanamārebhe vaktuṃ vākyaviśāradaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]