Skanda Purana [sanskrit]
876,996 words | ISBN-10: 8170800978 | ISBN-13: 9788170800972
This Sanskrit edition of the Skandapurana. It is one of the largest of the eighteen Mahapuranas, covering over 80,000 shlokas (verses). It is divided into seven large section each covering holy regions detailing their background and legends.
Chapter 31
[English text for this chapter is available]
śonaka uvāca |
hatvā taṃ tārakaṃ saṃkhye kumāreṇa mahātmanā |
kiṃ kṛtaṃ sumahadvipra tatsarvaṃ vaktumarhasi || 1 ||
[Analyze grammar]
kumāro hyaparaḥ śaṃbhuryena sarvamidaṃ tatam |
tapasā toṣitaḥ śaṃbhurdadāti paramaṃ padam || 2 ||
[Analyze grammar]
kumāro darśanātsadyaḥ saphalo hi nṛṇāṃ sadā |
ye pāpino hyadharmmiṣṭhāḥ śvapacā api lomaśa |
darśanāddhūtapāpāste bhavaṃtyeva na saṃśayaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
śaunakasya vacaḥ śrutvā uvāca caritaṃ tadā |
vyāsa śiṣyo mahāprajñaḥ kumārasya mahātmanaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
lomaśa uvāca |
htāva taṃ tārakaṃ saṃkhye devānāmajayaṃ tataḥ |
avadhyaṃ ca dvijaśreṣṭhāḥ kumāro jayamāptavān || 5 ||
[Analyze grammar]
mahimā hi kumārasya sarvaśāstreṣu kathyate |
vedaiśca svāgamaiścāpi purāṇaiśca tathaiva ca || 6 ||
[Analyze grammar]
tathopaniṣadaiścaiva mīmāṃsādvitayena tu |
evaṃbhūtaḥ kumāroyamaśakyo varṇituṃ dvijāḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
yo hi darśanamātreṇa punāti sakalaṃ jagat |
trātāraṃ bhuvanasyāsya niśamya pitṛrāṭsvayam || 8 ||
[Analyze grammar]
brahmāṇaṃ ca puraskṛtya viṣṇuṃ caiva savāsavam |
sa yayau tvaritenaiva śaṃkaraṃ lokaśaṃkaram |
tṛṣṭāva prayato bhūtvā dakṣiṇāśāpatiḥ svayam || 9 ||
[Analyze grammar]
namo bhargāya devāya devānāṃ pataye namaḥ |
mṛtyuṃjayāya rudrāya īśānāya kaparddine || 10 ||
[Analyze grammar]
nīlakaṃṭhāya śarvāya vyomāvayavarūpiṇe |
kālāya kālanāthāya kālarūpāya vai namaḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
yamena stūyamāno hi uvāca prabhurīśvaraḥ |
kimarthamāgato'si tvaṃ tatsarvaṃ kathayasva naḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
yama uvāca |
śrūyatāṃ devadeveśa vākya vākyaviśārada |
tapasā parameṇaiva tuṣṭiṃ prāptosi śaṃkara || 13 ||
[Analyze grammar]
karmaṇā parameṇaiva brahmā lokapitāmahaḥ |
tuṣṭimeti na saṃdeho varāṇāṃ hi sadā prabhuḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
tathā viṣṇurhi bhagavānvedavedyaḥ sanātanaḥ |
yajñairanekaiḥ saṃtuṣṭa upavāsavrataistathā || 15 ||
[Analyze grammar]
dadāti kevalaṃ bhāvaṃ yena kaivalyamāpnuyuḥ |
narāḥ sarve mama mataṃ nānyatā hi vaco mama || 16 ||
[Analyze grammar]
dadāti tuṣṭo vai bhogaṃ tathā svargādisaṃpadaḥ |
sūryo namasyayā'rogyaṃ dadātīha na cānyathā || 17 ||
[Analyze grammar]
gaṇeśo hi mahādeva arghyapādyādicaṃdanaiḥ |
maṃtrāvṛttyā tathā śaṃbho nirvighnaṃ ca kariṣyati || 18 ||
[Analyze grammar]
tathānye lokapāḥ sarve yathāśaktyā phalapradāḥ |
yajñādhyayanadānādyaiḥ parituṣṭāśca śaṃkara || 19 ||
[Analyze grammar]
mahadāścarya saṃbhūtaṃ sarveṣāṃ prāṇināmiha |
kṛtaṃ ca tava putreṇa svargadvāramapāvṛtām || 20 ||
[Analyze grammar]
darśanācca kumārasya sarve svargaikaso narāḥ |
pāpino'pi mahādeva jātā nāstyatra saṃśayaḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
mayā kiṃ kriyatāṃ deva kāryākāryavyavasthitau |
ye satyaśīlāḥ śāṃtāśca vadānyā niravagrahāḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
jiteṃdriyā alubdhāśca kāmarāgavivarjitāḥ |
yājñikā dharmaniṣṭhāśca vedavedāṃgapāragāḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
yāṃ gatiṃ yāṃti vai śaṃbho sarve sukṛtinopi hi |
tāṃ gatiṃ darśanātsarve śvapacā adhamā api || 24 ||
[Analyze grammar]
kumārasya ca deveśa mahadāścaryakarmaṇaḥ |
kārttikyāṃ kṛttikāyogasahitāyāṃ śivasya ca || 25 ||
[Analyze grammar]
śivasya tanayaṃ dṛṣṭvā te yāṃti svakulaiḥ saha |
koṭibhirbahubhiścaiva matsthānaṃ parimucya vai || 26 ||
[Analyze grammar]
kumāradarśanātsarve śvapacā api yāṃti vai |
sadgatiṃ tvaritenaiva kiṃ kriyeta mayādhunā || 27 ||
[Analyze grammar]
yamasya vacanaṃ śrutvā śaṃkaro vākyamabravīt || 28 ||
[Analyze grammar]
śaṃkara uvāca |
yeṣāṃ tvaṃtagataṃ pāpaṃ janānāṃ puṇyakarmaṇām |
viśuddhabhāvo bho dharmma teṣāṃ manasi varttate || 29 ||
[Analyze grammar]
sattīrthagamanāyaiva darśanārthaṃ satāmiha |
vāṃchā ca mahatī teṣāṃ jāyate pūrvakāritā || 30 ||
[Analyze grammar]
bahūnāṃ janmanāmaṃte mayi bhāvo'nuvarttate |
prāṇināṃ sarvabhāvena janmābhyāsenabho yama || 31 ||
[Analyze grammar]
tasmātsukṛtinaḥ sarve yeṣāṃ bhāvo'nuvartte |
janmajanmānuvṛttānāṃ vismayaṃ naiva kārayet || 32 ||
[Analyze grammar]
strībālaśūdrāḥ śvapacādhamāśca prāgjanmasaṃskāravaśāddhi dharmma |
yoniṃ pāpiṣu varttamānāstathāpi śuddhā manujā bhavaṃti || 33 ||
[Analyze grammar]
tathā sitena manasā ca bhavaṃti sarve sarveṣu caiva viṣayeṣu bhavaṃti tajjñāḥ |
daivena pūrvacaritena bhavaṃti sarve surāśceṃdrādayo lokapālāḥ prāktanena || 34 ||
[Analyze grammar]
jātā hyamī bhūtagaṇāśca sarve hyamī ṛṣayo hyamī devatāśca || 35 ||
[Analyze grammar]
vismayo naiva karttavyastvayā vāpi kumārake |
kumāradarśane caiva dharmarāja nibodha me || 36 ||
[Analyze grammar]
vacanaṃ karmasaṃyuktaṃ sarveṣāṃ phaladāyakam |
sarvatīrthāni yajñāśca dānāni vividhāni ca |
kāryāṇi manaḥśuddhyarthaṃ nātra kāryā vicāraṇā || 37 ||
[Analyze grammar]
manasā bhāvito hyātmā ātmanātmānameva ca |
ātmā ahaṃ ca sarveṣaāṃ prāṇināṃ hi vyavasthitaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ sadā bhāvayukta ātmasaṃstho niraṃtaraḥ |
jaṃgamājaṃgamānāṃ ca satyaṃ prati vadāmi te || 39 ||
[Analyze grammar]
dvaṃdvātīto nirvikalpo hi sākṣātsvastho nityo nityayukto nirīhaḥ |
kūṭastho vai kalpabhedapravādairbahiṣkṛto bodhabodhyo hyanantaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
vismṛtya cainaṃ svātmānaṃ kevalaṃ bodhalakṣaṇam |
saṃsāriṇo hi dṛśyaṃte samastā jīvarāśayaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ brahmā ca viṣṇuśca trayo'mī guṇakāriṇaḥ |
sṛṣṭipālanasaṃhārakārakā nānyathā bhavet || 42 ||
[Analyze grammar]
ahaṃkāravṛtenaiva karmaṇā kāritāvayam |
yūyaṃ ca sarve vibudhā manuṣyāśca khagādayaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
paśvādayaḥ pṛthagbhūtāstathānye bahavo hyamī |
pṛthakpṛthaksamīcīnā guṇavataśca saṃsṛtau || 44 ||
[Analyze grammar]
patitā mṛgatṛṣṇāyāṃ māyayā ca vaśīkṛtāḥ |
vayaṃ sarve ca vibudhāḥ prājñāḥ paṃḍitamāninaḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
parasparaṃ dūṣayaṃto mithyāvādaratāḥ khalāḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
traiguṇā bhavasaṃpannā atattavajñāśca rāgiṇaḥ |
kāmakrodhabhayadveṣamadamātsaryasaṃyutāḥ || 47 ||
[Analyze grammar]
parasparaṃ dūṣayaṃto hyatattvajñā bahirmukhāḥ |
tasmādevaṃ viditvātha asatyaṃ guṇabhedataḥ || 48 ||
[Analyze grammar]
guṇātīte ca vastvarthe paramārthaikadarśanam || 49 ||
[Analyze grammar]
yasminbhedo hyabhedaṃ ca yasminrāgo virāgatām |
krodho hyakrodhatāṃ yāti tadvāma paramaṃ śrṛṇu || 50 ||
[Analyze grammar]
na tadbhāsayate śabdaḥ kṛtakatvādyathā ghaṭaḥ |
śabdo hi jāyate dharmmaḥ pravṛttiparamo yataḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
pravṛttiśca nivṛttiśca tathā dvaṃdvāni sarvaśaḥ |
vilayaṃ yāṃti yatraiva tatsthānaṃ śāśvataṃ matam || 52 ||
[Analyze grammar]
niraṃtaraṃ nirguṇaṃ jñaptimātraṃ niraṃjanaṃ nirvikāśaṃ nirīham |
sattāmātraṃ jñānagamyaṃ svasiddhaṃ svayaṃprabhaṃ suprabhaṃ bodhagamyam || 53 ||
[Analyze grammar]
etajjñānaṃ jñānavido vadaṃti sarvātmabhāvena nirīkṣayaṃti |
sarvātītaṃ jñānagamyaṃ viditvā yena svasthāḥ samabuddhyā caraṃti || 54 ||
[Analyze grammar]
atītya saṃsāramanādimūlaṃ māyāmayaṃ māyayā durvicāryam |
māyāṃ tyaktvā nirmamā vītarāgā gacchaṃti te pretarāṇinarvikalpam || 55 ||
[Analyze grammar]
saṃsṛtiḥ kalpanāmūlaṃ kalpanā hyamṛtopamā |
yaiḥ kalpanā parityaktā te yāṃti paramāṃ gatim || 56 ||
[Analyze grammar]
śuktyāṃ rajatabuddhiśca rajjubuddhiryarthoraṇe |
marīcau jalabuddhiśca mithyā mithyaiva nānyathā || 57 ||
[Analyze grammar]
siddhiḥ svacchaṃdavarttitvaṃ pārataṃtryaṃ hi vai mṛṣā |
baddho hi parataṃtrākhyo muktaḥ svātaṃtryabhāvanaḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
eko hyātmā viditvātha nirmamo niravagrahaḥ |
kutasteṣāṃ baṃdhanaṃ ca yathākhe puṣpameva ca || 59 ||
[Analyze grammar]
śaśaviṣāṇamevaitajtrānaṃ saṃsāra eva ca |
kiṃ kāryaṃ bahunoktena vacasā niṣphalena hi || 60 ||
[Analyze grammar]
mamatāṃ ca nirākṛtya prāptukāmāḥ paraṃ padam |
jñāninaste hi vidvāṃso vītarāgā jiteṃdriyāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
yaistyakto mamatābhāvo lobhakopau nirākṛtau |
te yāṃti paramaṃ sthānaṃ kāmakrodhavivarjitāḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
yāvatkāmaśca lobhaśca rāgadveṣau vyavasthitau |
nāpnuvaṃti ca tāṃ siddhiṃ śabdamātraikabodhakāḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
yama uvāca |
śabdācchabdaḥ pravartteta niḥśabdaṃ jñānameva ca |
anityatvaṃ hi śabdasya kathaṃ proktaṃ tvayā prabho || 64 ||
[Analyze grammar]
akṣaraṃ brahmaparamaṃ śabdo vai hyarātmakaḥ |
tasmācchabdastvayā prokto nirīkṣaka iti śrutam || 65 ||
[Analyze grammar]
pratipādyaṃ hi yatkiṃcicchabdenaiva vinā katham |
tatsarvaṃ kathyatāṃ śaṃbho kāryākāryavyavasthitau || 66 ||
[Analyze grammar]
śaṃkara uvāca |
śrṛṇuṣvāvahito bhūtvā paramārdhayutaṃ vacaḥ |
yasya śravaṇamātreṇa jñātavyaṃ nāvaśiṣyate || 67 ||
[Analyze grammar]
jñānapravādinaḥ sarva ṛṣayo vītakalmaṣāḥ |
jñānābhyāsena varttaṃte jñānaṃ jñānavido viduḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
jñānaṃ jñeyaṃ jñānagamyaṃ jñātvā ca parigīyate |
kathaṃ kena ca jñātavyaṃ kiṃ tadvaktuṃ vivakṣitam || 69 ||
[Analyze grammar]
etatsarvaṃ samāsena kathayāmi nibodha me |
eko hyanekadhā caiva dṛśyate bhedabhāvanaḥ || 70 ||
[Analyze grammar]
yathā bhramarikādṛṣṭā bhramyate ca mahī yama |
tathātmā bhedabuddhyā ca pratibhāti hyanekadhā || 71 ||
[Analyze grammar]
tasmādvimṛśya tenaiva jñātavyaḥ śravaṇena ca |
maṃtavyaḥ suprayogeṇa mananena viśeṣataḥ || 72 ||
[Analyze grammar]
nirddhārya cātmanātmānaṃ sukhaṃ baṃdhātpramucyate |
māyājālamidaṃ sarvaṃ jagadetaccārācaram || 73 ||
[Analyze grammar]
māyāmayo'yaṃ saṃsāro mamatālakṣaṇo mahān |
mamatāṃ ca bahiḥ kṛtvā sukhaṃ baṃdhātpramucyate || 74 ||
[Analyze grammar]
ko'haṃ kastvaṃ kutaścānye mahāmāyāvalaṃbinaḥ |
ajāgalastanasyeva prapaṃco'yaṃ nirarthakaḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
niṣphalo'yaṃ nirābhāso niḥsāro dhūmaḍaṃbaraḥ |
tasmātsarvaprayatnena ātmānaṃ smara vai yama || 76 ||
[Analyze grammar]
lomaśa uvāca |
evaṃ pracoditastena śaṃbhunā pretarāṭsvayam |
buddho bhūtvā yamaḥ sākṣādātmabhūto'bhavattadā || 77 ||
[Analyze grammar]
karmmaṇāṃ hi ca sarveṣāṃ śāstā karmānusārataḥ |
babhūva ḍaṃbaro nṝṇāṃ bhūtānāṃ ca samāhitaḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
ṛṣaya ūcuḥ |
hatvā tu tārakaṃ yuddhe kumāreṇa mahātmanā |
ata ūrdhvaṃ kathyatāṃ bhoḥ kiṃ kṛtaṃ mahadadbhutam || 79 ||
[Analyze grammar]
sūta uvāca |
hate tu tārake daitye himavanpramukhādrayaḥ |
kārttikeyaṃ samāgatya gīrbhī ramyābhiraiḍayan || 80 ||
[Analyze grammar]
giraya ūcuḥ |
namaḥ kalyāṇarūpāya namaste viśvamaṃgala |
viśvabaṃdho namaste'stu namaste viśvabhāvana || 81 ||
[Analyze grammar]
varīṣṭhāḥ śvapacā yena kṛtā vai darśanāttvayā |
tvāṃ namāmo jagadbaṃdhuṃ tvāṃ vayaṃ śaraṇāgatāḥ || 82 ||
[Analyze grammar]
namaste pārvatīputra śaṃkarātmaja te namaḥ |
namaste kṛttikāsūno agnibhūta namostu te || 83 ||
[Analyze grammar]
namostu te devavaraiḥ supūjya namo'stu te jñānavidāṃ variṣṭha |
namo'stu te devavara prasīda śaraṇya sarvārtivināśadakṣa || 84 ||
[Analyze grammar]
evaṃ stuto giribhiḥ kārttikeyo hyumāsutaḥ |
tāngirīnsuprasannātmā varaṃ dātuṃ samutsukaḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
kārttikeya uvāca |
bhobho girivarā yūyaṃ śrṛṇudhvaṃ madvaco'dhunā |
karmibhirjñānibhiścaiva sevyamānā bhaviṣyatha || 86 ||
[Analyze grammar]
bhavatsveva hi varttate dṛṣado yatnasevitāḥ |
punaṃtu viścaṃ vacanānmama tā nātra saṃśayaḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
parvatīyāni tīrthāni bhaviṣyaṃti na cānyathā |
śivālayāni divyāni divyānyāyatanāni ca || 88 ||
[Analyze grammar]
ayanāni vicitrāṇi śobhanāni mahāṃti ca |
bhaviṣyaṃti na saṃdehaḥ parvatā vacanānmama || 89 ||
[Analyze grammar]
yo'yaṃ mātāmaho me'dya himavānparvatottamaḥ |
tapasvināṃ mahābhāgaḥ phalado hi bhaviṣyati || 90 ||
[Analyze grammar]
meruśca girirājo'yamāśrayo hi bhaviṣyati |
lokāloko girivara udayādrirmahāyaśaḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
liṃgarūpo hi bhagavānbhaviṣyati na cānyathā |
śrīśailo hi maheṃdraśca tathā sahyācalogiriḥ || 92 ||
[Analyze grammar]
mālyavānmalayo vindhyastathāsau gaṃdhamādanaḥ |
śvetakūṭastrikūṭo hi tathā darduraparvataḥ || 93 ||
[Analyze grammar]
ete cānye ca bahavaḥ parvatā liṃgarūpiṇaḥ |
mama vākyādbhaviṣyaṃti pāpakṣayakarā hyamī || 94 ||
[Analyze grammar]
evaṃ varaṃ dadau tebhyaḥ parvatebhyaśca śāṃkariḥ |
tato naṃdīhyuvācātha sarvāgamapuraskṛtam || 95 ||
[Analyze grammar]
naṃdyuvāca |
tvayā kṛtā hi girayo liṃgarūpiṇa eva te |
śivālayāḥ kathaṃ nātha pūjyāḥ syuḥsarvadaivataiḥ || 96 ||
[Analyze grammar]
kumāra uvāca |
liṃgaṃ śivālayaṃ jñeyaṃ devadevasya śūlinaḥ |
sarvairnṛbhirdaivataiśca brahmādibhiratāṃdritaiḥ || 97 ||
[Analyze grammar]
nīlaṃ muktā pravālaṃ ca vaiḍūryaṃ caṃdrameva ca |
gomedaṃ padmarāgaṃ ca mārataṃ kāṃcanaṃ tathā || 98 ||
[Analyze grammar]
rājataṃ tāmramāraṃ ca tathā nāgamayaṃ param |
ratnadhātumayānyeva liṃgāni kathitāni te || 99 ||
[Analyze grammar]
pavitrāṇyeva pūjyāni sarvakāmapradāni ca |
eteṣāmapi sarveṣāṃ kāśmīraṃ hi viśiṣyate || 100 ||
[Analyze grammar]
aihikāmuṣmikaṃ sarvaṃ pūjākartuḥ prayacchati || 101 ||
[Analyze grammar]
naṃdyuvāca |
liṃgānāmapi pūjyaṃ syādbāṇaliṃgaṃ tvayā katham |
kathitaṃ cottamatvena tatsarvaṃ vadasuvrata || 102 ||
[Analyze grammar]
kumāra uvāca |
revāyāṃ toyamadhye ca dṛśyaṃte dṛṣado hi yāḥ |
śivaprasādāttāstu syurliṃgarūpā na cānyathā || 103 ||
[Analyze grammar]
ślakṣṇamūlāśca kartavyāḥ piṃḍikopari saṃsthitāḥ |
pūjanīyāḥ prayatnena śivadīkṣāyutena hi || 104 ||
[Analyze grammar]
piṃḍīyuktaṃ ca śāstreṇa vidhinā ca yajecchivam |
varado hi jagannāthaḥ pūjakasya na cānyathā || 105 ||
[Analyze grammar]
paṃcākṣarī yasya mukhe sthitā sadā cetonivṛttiḥ śivaciṃtane ca |
bhūteṣuḥ sāmyaṃ parivādamūkatā ṣaṃḍhatvameva parayoṣitāsu || 106 ||
[Analyze grammar]
iti śrīskāṃde mahāpurāṇa ekāśītisāhasryāṃ saṃhitāyāṃ prathame māheśvarakhaṇḍe kedārakhaṇḍe śivaśāstre kārttikeyaproktaśivaliṃgamāhātmyavarṇanaṃ nāmaikatriṃśo'dhyāyaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Skandapurana Chapter 31
The Skanda-Purana
by G. V. Tagare (2007)
(23 Volumes) - Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.
Buy now!
Skanda Purana (Hindi Translation)
by S. N. Khandelwal (2016)
(Set of 10 Books) - Chowkhamba Sanskrit Series Office
Buy now!
Skanda Purana in Bengali
by Navabharat Publishers, Kolkata (0)
স্কন্ধ পুরাণম: - (Set of 7 Volumes)
Buy now!
Skanda Purana in Kannada
by Vandana Book House, Bangalore (0)
ಶ್ರೀ ಸ್ಕಾಂದ ಮಹಾಪುರಣಂ: (Set of 25 Volumes)
Buy now!
Skanda Mahapurana (Gujarati)
by Sahitya Sangam, Ahemdabad (2017)
સ્કંદ મહાપુરાણ: (Condensed/Summary)
Buy now!
Shri Skanda purana (Malayalam)
by M.P. Pillai kaniyanthara (2015)
(Condensed/Summary) - Devi Book Stall, Kodungallur
Buy now!