Shringara-manjari Katha (translation and notes)
by Kumari Kalpalata K. Munshi | 1959 | 99,373 words
An English translation of the Shringara-manjari Katha by Bhojadeva. This detailed study includes four sections. The Introduction outlines the manuscript's unique features and provides a content analysis. The second section contains the Sanskrit text complemented by an index of proper names. The third section offers an English translation excluding ...
Section 7.8 - astami stri-anuraga-kathanika
[ astami stryanuragakathanika ] yaccoktam 'vyaghradiva premnah satatamatma raksaniya ' iti tadapi te pratipadayami ; sruyatam- astyatra pundravarddhanam nama nagaram | aneka surasadanodyanadirghikasaritadagadibhira- lankrtamaneka mahadhanajananivasitaya sparddhamana [ 1. 97. A ]mivalakaya | tatra ca'timaha- dhano vanig vasudatto nama prativasati | tasya catimahata kalenopayacitasataih putro ratnadattanama samajani | sa caikaputratvadatidurlalitah pitra vidyagrahanarthamupadhyayavasubhrteh samarpitah | sa ca nisargena srutagrahitvat sakrdadhyapyamanah sakalamapi vidyasamudaya- macirenaiva jagraha | sakalah kalaca svicakara | gajasiksayamarudhe gajayurvede, asva- vahanavidhau turagacikitsite, vanikalasu dyutarahasye, vaisikopanisadi citrapatraccheda ' pusta- prabhrtikalakadambake param pravinyamagamat | ekada tu samuparudhayauvanah pitaramabhyadhat- 'tata ! yusmatprasadat adhitah sakala api maya vidyah, adhigatah kalakalapah, viditani sarvvavijnanani, tanmaya'pi tvenopabhogena dinanya tivahyanta ityatmano'pyatitrapa- 1 chedya ' | 2 svadho | 3 dinanativa ' | | 97 tamasya patrasya pratilipiranantaram prapta | tasyam lipikarena panktisankhya nankita, ato'tra tatsu- caka aka nollikhitah |
sribhoja devaviracita wwwwww wwww www wwwww 57 karamiva [F. 97. B] pratibhati, tad diyatamadesah, yenaham svabhujabhyamevarthamarjayami ' ityukte pitra bahuvidham prabodhito'pi ratnadattah kathamapi na tasthau | dhanarja "naya diyamanam prabhutamapi dhanam na jagraha | kevalam suvarnasahasramekamadaya subandhunamna'nucarenanugamya- manah pratasthe | acintayaccaivam - ati " nindito'yamasmatkula kramagato'rthoparjanopayah | tanmaya cakravartisevaya dhanamarjaniyamiti niscitya manya khetadhipatibadra mukutamavani- patimavalagitumucca cala | sa ca tasyanucarah subandhurgrhitatadiyakhadga vasunandakastamevanu- jagama | anugacchata ca tena ratnadatto " sbhyadhayi - 'idam bhavata pituh prabhutam prayaccha- to spi sutaramalpiyam patheyam grhitam, tat kathametavata rajasevaksamavavam bhavisyavah ? pathi [I. 98. A ] ca katham nirdhaho bhavisyati ?" evamabhihite ratnadattenabhyadhayi- 'apatopayogarthameva mayedamagrahi | na punah patheyabuddhya | ya kala yasca vidya yani ca vijnanani maya siksitani tanyeva me patheyam | dyute yat kimapi kitavanam vittam tanmadiyam | pattanesu ca yad vesyanam dhanam tadapi madiyameva | atastenaiva me nirvaho bhavisyati | iyam ca me pratijna yadyaham drstastadavasyam vesya mamahvayanti na ca mocayanti | yadi mam nahvayanti mocayanti tada tatkalamevaham prananutsrjami | ityevamabhidhaya subandhuna saha pratasthe | (3) (3). (2). .(1) (5) atha gacchata tena kiyadbhirapya " hobhirasadi vidisa nama nagari | tatra ca bhailakhamidevapure saundaryaikavasatila maikapatramudbhidyamanatarunini smaravilasai - " saundaryaikavasatirlobhaikapatramudbhidyamanatarunini [ F. 98. B] kaspade vayasi vartamana muhurmuhuh prayatnopacitamugdhalakalalataphalakataya mrdula- marutopaniyamanalivalaya kalitaka malaikade "seva tamarasini, stokastokodbhavavilasabhangu- ritasruyugalataya samaropyamanagunavinamaddrdhanivaddheva smaradhanurlata, asaka " lonmilanmano- bhavabhinavavilasacaturavalokanataya muhurmuhuh pratanupavanakampamanodbuddhe kudmalaivotpalini, abhinavavirbha valavanyasamvargitakapolataya daraparipakalingitaphaleva lavalilata, prati- dinonmiladasamalavanyakamaniyakanthakandataya samudbhidyamananatiprthulacandanakandale va malayopatyaka, pratidivasopaciyamanabhinavasaundarya carubhujalatayugalataya ullasanmugdhavi- "lasiteva madanavilasadirghika, mugdhoddhrtakucakudmalatayodbhinnabalamukuleva makaradhvaja- kridakamalasarasi, kincidudbhidyamanapratanu- " [F. 99. 4 ] romavalikalita trivalitarangataya daradrsyabalasevalavallariparisvajyamanaviciriva smaratarangini, kramopaniyamanarasanaguna- sthana " taya vistaryamanakanakaphalakeva madanadola, stokastokollasallavanyakramopacita- vrttoruyurgamlajanghakandataya pratidisopajaya " manaramaniyaka mugdhakadalikandayugaleva smara- 1 'rthoparyanopayah | 2 manakheta | 3 'mudvacala | 4 'namadaniddhayeva | 5 manadvobuddha | 6 jugala | sranga 8 (6)
58 srngaramanjarikatha pramadodyanavasudha, pratiksanamupaciyamananisaggarunacaranakantimattaya vikasollasa - " samvargya manakamaleva sthalarnalini, tathapyalingiteva svajatisahabhuva vaidagdhyena vidagdhaja- namanoharini nirupama [lavanya ] lavanyasundarinama vittika prakhyata vesya prativasati | sa ca devasya purato nartanapalyam nartitumajagama | (6) , (4) atha so'pi tasminneva ksane devadidrksaya tatraivagamat | tam ca mattavaranani- vistamavadhutataya'pi nijasaundaryapahastitakandarpadartham lavanyasundari dadarsa | sa ca drstamatra eva manmathastraih saha pravi " [ I. 99. B] vesa tasya hrdayam | atha sa taddarsanasama- kalameva madanaparavasa murcchavikalangi bhuvi papata | ksanacca katham kathamapi labdhasanjna siro me vyathate ' iti nartanopadhyayasya purato vyajamakarot | atha viditatadabhi- prayaya tadiyasakhya vakulikaya tadakaragopanam kurvatya nartano "padhyayo'bhyadhayi- ' pragevanaya mamagratah kathitam sirovyatha me'stiti | tat prayatvesa svagrham ahamevasya varanrttam nirvartayisyami ityabhidhaya tam sampresya svayam ca devakulavelam nirvartya tasyah samipam jagama | tatropavisya sariravartamaprcchya vihasya cedamabhyadhat- 'sakhi lavanya " sundari | tvam sadaivasmanupahasitavati, idam ca punah punarabhyadha [ t ] yat kila bhavatyo rucitadhrstikastadidanim kidrsam pratibhati | bhadrikastavad vayama smahe | yah prathamamavalokya rupamavagamya silamavagatya sthanamasadya sambhogamangikurmmah purusam | tvam puna- " [ F. 100. A ] stratipunyavati ya'navagatanivasasthanasilasampattavapi puruse darsanamatrenaivanurajyase | idanim [ imam ] cavastham praptasi ', ityakarnya lavanya- sundaryedamabhyadhayi - 'sadhu krtam bhavatya yat pratyuccarita'smi | yanmadiyahankrtasya terrender yauvanamadasya cedamevocitam | kintu nabhijna'si vaktum paramidrsam na ca marmasparsinocitam | tadittham marmmavyathitayam mayi na yujyate vaktumidam bhavatya | sampratamidameva tvadiyasya sakhitvasya me phalam yadasmin samaye yad budhyate tad vidhiyate | ' ityabhihitaya tayedamabhyadhayi - ' kim madiyena sakhitvena yadyetavadapi tvatsamihitamaham na sadhayami | ' ityukte lavanyasundaryavadit - ' tvamidamatyalpam manyase | idam tu sakhi ! duskarameva | yatastamalokya svaprayojana " eva pravartsyati bhavati | matprayojanani tu vismarisyati | ' ityakarnya bakuliya'bhyadhayi - 'sakhi ! yastu sau - " [ F. 100. B] ndaryad yadyapyevam tathapyevam na bhavatiti mayi sambhavyatam, avasya- maniya bhaktya samyojayamyenam |' ityabhidhaya pratasthe | cintitam canaya yadapurvah puman sthanadvaya evavapyate, yadi svadhyayi tada mathikadau, atha rajaputradistada sunyadevalayadau | tad devagrhadau prathamamevanvesayami | iti vicintyanvisyanti wwwwwwww 0 TM (2) 1 sthalagalini | 2 masvadya | 3 bakulikayabhyam | (4) (1)
mmm www www (3) sribhojadevaviracita 59 sunyadevayatane tamanucarenopasyamanam sayanamapasyat | tatah sa tam tadiyamanucaramavocat- 'bho ! sandhyayam sayanam bhagyavatam nocitam | ayam tvatsakha bhagyavanivalokyate atah prabodhanayainam |' ityuktena tenasau prabodhitah | tatastayoktam- ' bho praha "nika ! kuta agamyate ? ' ratnadattenabhyadhayi - ' desantarad vayamayatah cakravartinamavalagayitum gamisyamah 10 [F.101.A] iti srutva vakulika ksanamiva sthitva roditumarebhe | atha tam ratnadatto'bhyadhat- ' bhadre ! kimiti rudyase ?' sa'bravit - ' bhavatam sadrsa- karo mama bhratasi " t tamanusmrtya mamasru pravrttam | tad bhavanto'pi mama bhrataro bhavanti | ' ityakarnya tenoktam - ' satyametad, kintu tvata tvadarthaksataveva nimitta- masit, aham tu yatra yatra kvacidatirbhavatyastatra tatra bhrata | ' iti srutva bakulika- yoktam- ' tad gamyatamasmadgrham tatra pranikairbhuyatam ' ityabhidhaya tamadaya bakulika lavanyasundarya grhamagat | lavanyasundari tu svagrhasyopari sthita grhitavisagranthiridama- cintayat-mamadya "' kimarthadrayaksatirbhavisyati utarthasiddhiriti na jane | yadi tavad bakkulika tam svagrhan nayati " [F. 101. B] tada sakhi mama hastaduttirna, so'pyabhi- lasito gatah | tadevamaham vipatsye - iti cintayantyeva yavadaste tavad bakulika tadasayama- sankamana tadiyagr "hameva tamanayat | drstva tu lavanyasundari manak paritusteva praha- 'kulike ! ko'yam prahrnikah ?' taya'bhihitam - 'asmadbhata ' iti bakulikaya'bhihi " te apagatasanka krtakrtyamatmanam manyamana tasyopavesanakamadapayat | atha bakulikaya'bhya- dhayi - 'prahvanimakasyasmadratuh kriyatam | ' ityabhihita sa svavibhavanurupamanuraga- nurupam ca tasya snanabhojanadikam prahnanikamakarot | kramacca pradose'tikrante bakulikayam ca svagrham gatayam sa ratnadattam sayaniyamanayat | tatra yavat tena saha sangacchate tavad rupacchatagunam tadiyam vaidagdhyamavarjakatvam gunamscapasyat | tena tasyameva ratrau sa tatha kathancidavarjita yatha tatksana evam parityaktaparapurusabhilasa tadekavarinyevabhavat | atha parinatimagacchatyam rajanyam tathaiva la [F. 102. A ]ksyamanesu nikhilesvapi tama- starakaprabhrtisu bhavesvaparikalitasvarupasya bhagavatah kalasya vasadavasitayamiva pratibha- samanayam, kramena ca vijitatisthulamuktaphalatvisi karekopalanikara iva viliyamane taragane, astacalasikharavartinah sasadharasya prabhapatalenanuviddha "marunam tejo dadhati, amalamuktamanimayukhacumbitasyolasadvahalavidrumalata kiranasonino jaladhipulinasya laksmimudvahati gaganatale, vyapasarattimiraprasamrasamvalitesu udesyatah kamalinipateramsubhih kapisitesvanaccharajanirasonmarjitebhyah karaitikapolasthalebhyah kanti " mahrtya ghatitesviva 1 karako | 2 prasamrasavalitesu | 3 karali | (6) ww
60 (6) srngaramanjarikatha (3) pratibhasamanesu diktatesu, ekatah parapatapaksapatra dhusaraistamobhirakalite, anyatah stoka- pakopagudhakuvala [ya] phalako 'malenarunakaranikarasonimna sabalite, anyatra tadidala- pakapandubhih pratanimanamagataih sasadharama hobhiracchurite, aparatropalaksyama F. 102. B] navasidadviralatarake, anyatasta molesava sesasyamalataya'nupahatakatipayasthulodanisphare citrapata iva hareti cetamsyammbaratale, satatasancaranasramadiva mandamandasancarini vinidro- ddandapundarikesu kamalinikhandesu muhurmuhuh skhalite, kathamapyasaditasaudhavatayanantarena pravisya suratakelikka mamlapitayordampatyoh sramasalila bindunatitarpadivacamatyupavana- kusumarajah prakaradhusaratvisi prabhati ke matarisvani, tatksanaparityaktanidralasakanthakuhara- skhalanajarjare rajaniviramasamsini dinalaksmipravesamangalapatahe manini managra hocchadana- matra iva srotra " vivaramavisati muhurmuhuh kukkutadhvanite, avirbhavanirbharanuragataya nirdaya- nidhuvanopamardajanitajadimataya ca muhurmuhurvighatitasanghatita nidralase "vaslesadattahrdayesu vislisyadbhujalatesu ca sisayisamanesu kamijanamithunesu, ravikiranakuncikodghatyamana- dalakavatesu praga " [F. 103. A]ntarusitairyami kairiva madhukarairvimucyamanesvekaira paraistvapa- tadbhih pratigrhyamanesu prakatitadvaresu sriyo vilasabhavanesu pankajesu sadyo " vigatanidrataya- mandamandamunmuktagunkrtinam kusumakosebhyah samutpitsatam madhukaradvandvanam paragabharamantharah paksapalirjadimanamanayatya laksyamanakramasangalanavigalite tuhinakana nikarasitale sanai- khasyayasalile, prathamamullasitastokastokahunkrtinam nidravase sonmisadalasapaksmaiputataya kincidunmilitadrsam svapasankucitagatra prasarotsuktaya ca muhurmuhurvidhutajaditapaksatinamu- drodhamagacchatam khagakulanam vacalayati tarusikharantarani, kramopaciyamanabahalimni kolahale sanaih sanaih praudhikrama vighatamanasandhibandhanata " ya parasparonmucyamanaprsthaslatha- dalesu manag dalitavadanataya ca daradrsyamanavasyayajalajaditamakarandakanikesu nirbhara- vikasodvella m [F.103. B]ddalataya madhukaranam madhusatrapravartanarthamiva prakasitakosesu kusumavirudham vikasamayatsu mukulotkaresu, dhvantadhvamsanaikadaksasya bhagavata " trilokaika- caksuso mitrasyapyudayamasahamanesviva vicchayatamasrayatsu jadasayotpatteragunatayah svanamnasca sadrsamacestamanesu kumudakaresu, cirapravasinamayantamavagatya divasakaramaruna- rocisa lohi [te ]pu kavalitakunkumangaragakhiva kamapi sriyamasrayantisu prasannavadanasu digvadhusu, pavanahatairivacchacchasindurarajahpatalapatalenarunajyotisa galahastyamanaisti- miraparighairatijavadvimucyamanesu gaganabhagesu, vivrtacancaputakhakhilamapi ratrimapiya jyotsnarasa matisauhityanmandamandagamanasu vilasamanivedikamasrayantisu " [F.104.A ] nidralasastimitalocanasu cakorakutumbinisu, prakatitasesavastu sarthairalokairapi tamah patalai- rivacchadyamanasu dosaikadrsterdurjanasyeva kausika kutumbakasya drstisu, duradapi sametya (6) (4) 1 hariti | 2 'cetasambara | 3 prabhatike | 4 paksa |
(2) sribhojadeva viracita 61 vidhivilasitesviva kridakamaladirghikanamantarujjhitapaksapatesu jhatiti ghatamanesu cakravakamithunepu, asritavairagyesu yogisviva grhavasthitivimukhesu nirdhanamasrayatsu pradipesu, sphutadakathorakama "lakinjalkajarjaravarjitamakarandakanakasayite ' sangamotsukapracala- cakravaka kaminipaksaviksobhitambhahprasara sikarasarasamparka " sisirite mandamandando- litopavanakusumavirudhi prabuddhamadhukaradhvanitamadhurimananditoddamanidhuvanaklantakamini- janasravanavivare " [F. 104. B]vati prabhatike maruti, anastyanajaturasatvisa balatapa- cchayaprasarena vicchuritacchadataya raktambujavana bhramamavahatsu pundarikakhandesu, tamo- lesavasesaliptabalataya gahanodaravartinam jalasayanam ksanamindivarabhrantimutpadayatsu kumudakananesu, udayasailasikhara cu " damanitamasrayato dalitadadimaprasuna patalasya pati - tatamasah prakasitasesabhuvanabhogasya bhagavato bhakhatah prabhajalena jivita " iva uccha- sita iva prabodhita iva nikhile'pi bhuvanatale, subandhuna suvarnasatani panca pracchadapate bandhayitva tatparsvat tadiyamanucarim - ' tvaya pracchadapato'nvesaniya ' ityabhasya dyutakridartha tintam jagama | tato lavanyasundari yavadutthayavalokayati tavat tama- pasyanti kva gato'saviti nija " manucarimaprcchat | sa'bhyadhat - ' gatah sah, param kva gata iti na jnayate | kintu gacchata tenedamabhihitam yat pracchadapato'nvesaniyah ' iti | tatastadabhihitayanucarya [F. 105. A ] tathakrte suvarnasatapancakam pracchadapataprantamnibaddhamava- lokyabhyaidhayi lavanyasundarya - ' na kevalamasau rupavan vidagdho yuva, data'pi | aho suvarna " manyat surabhi ka prapyate 1 tato bakkulikayamagatayam - ' bhadre ! gato'sau kvapi tadanvisyatam ' ityavadat | atha bakulikasvatarimaruhya saparicchada " nunamanena tintayam bhavitavyamiti tintam jagama | tatra mahadhananam madhye pragalbhyena tam kridanta - mavalokayanti yato dyutakaranam bahvayo vaya (?) bhavantiti tusnimeva tasthau | anantarama- sava [va] lokya - 'akka ! kiyatkalamihagatayah ' ityaprcchat | sa'bravit - ' aticiram vartata iti tayabhihite - ' anucitasthane bhavadrsinamagantum na yujyate ' ityabhi- dhaya pratikartaram praksipya - 'lekhyakam kriyatam ' iti sabhikamabhyadhat | atha - 'drammanam sahasrani pancasad bhavata " jitani ' iti sabhikenabhihatam | so'bravit - 'akkayastavad drammasahasrani catvari tambulartha pradiyatam, tatha podasasahasrani lavanyasundaryah "" [F. 105. B] presyatam ' ityabhidhaya drammasahasrairdasabhistyagam krtva bakulikaya sardham lavanyasundarya grhamagat | tatah sva " vibhavanurupaih snanabhojanadibhirupakaraistaddinamatya- vahayat | rajanyam tu lavanyasundari suratopabhogamanubhuya jatapranaya tamavocat " - ' kuta 2 jarjaranavarjita ' | 3 kasayete | 4 prabhatike | 8 gato savati | 9 prita | 10 kyabhidhayi | www svat | wwwwwwww 1 jhatati | 7 tetam | M 5 anasthana | 6 tatpara- vakhya | 12 pratikarta |
62 srngaramanjarikatha ¸(6) agamyate kva va gantavyamm ?' iti prstah sa agamanasthanamavedya pratapamukutanamanam cakravartinamavalagitum pratarevasmabhirgantavyam " ityavadat | tayoktam- 'yadyarthoparjanarthameva gantavyam tada bhuyanarthasancayo mamapyasti sa tavadupayujyatam | tasmin pariksine yatha tubhyam rocisyate tatha kuryyah | tatastenabhihitam - ' bhavatinamangamevopayujyate na punararthah | sa hi diyata eva | tadavasyam maya pratargantavyam | ' anyedyuh " sa dhondabhi- dhanayah kuttanyah sakasam gatvedamabhyadhat - ' matastadiyavacanatikramam na karomi | na casmin gate jivitum saknomi | tadadisa [F. 106. A] yadatra kartavyam | ' iti srutva kuttanya bahusastannivaranaya sa prabodhayitumareme | prabodhyamana'pi yada nabudhyata tada kuttanyacintayat - ' bhavatvanumatim karomi | iyam hi sukumara kiyantamapyadhvanam gatva klesayasananubhuya svayameva prabodhamesyati | ' iti vicintya - ' bhavatvahamapi bhavatya sahaiva gamisyami ityanumatimadat | tato ratnadattena saha lavanyasundari kuttani ca gantum pravavrte | atha te sanaih sanairgacchantah kiya " dvirapyahobhih purnapathakabhidhanam pattanama- seduh | tato bahireva pattanasyopavanabhuvi mahatasrutadrumasyadhastad lavanyasundaryu tsange siro nidha " ya ratnadattah susvapa | tatparicarakesu ca bhojanadyupakaranamahartum pattanasyantargatesu kuttanyacintayat- 'sarvvathaiva gamane pravrtteyam | tatprapancakamapi vidhaya rajne nivedya ghata - yitvainametam grhitva svanagaram gacchami | ' ityalocya kusumani grhitva [1. 106. B] rajna suradharmmanah sakasam gatva vyajijnapat - 'deva ! mama yauvane caturthe'hni snatayah samagamo devena sardhamabhavat | tatra ca duhita me samamja " ni | devena yi samutpanna sam kalasundaryeva bhavati | sa ca thakenaikena thakayitva niyamana tisthati | tenaham devam vijnaptumagata | tadatra devah " pramanam ' ityakarnya raja dandapasikamadidesa- 'yenasmadduhita thakita sa sighrameva nigrhyatam ' ityadisto dandapasikah khapattibhih saha tatsavidhamagat | tatra yavadalokayati tavallavanya sundaryah prahrstayah snehenotsange nihitamurdhanam yuvanamatisundaram purusam sayanamapasyat | tato dandapasikastamavalokya- cintayat- 'nunamanuragadanena saha gantum pravrtta | tanna thakiteyametena | asatyeyam kutta "- [F. 107. A]ni, tad bhavatu yavadayam svapiti tavadatraiva tisthami prabuddhe tu vrttantam praksyami | ' tato yavadvilambi dandapasikasya samajani " tavad rajnabhyadhayi - ' kimiti dandapasikasya vilambah ? ' tatah kuttanya'bhihitam - ' deva ! vijnaptameva maya sa yati- mahamsthako tastena dandapasiko spi thakitah | tato rajna bahavah samantastatra yanta | wwwww (5) 1 vyah | 2 sa | 3 'vacamati ' | 4 sundaryuccha | 5 samayani | 6 ya | 7 sa | 8 thakaitva 9 danda ° | 10 sundarya | 11 danda ' | 12 danda | 13 danda | 14 presyanta | 0
(3). sribhojadevaviracita (4) 63 tairapi tadvrttantam dandapasikadavagamya tathaivavadharya tatraiva vyalambyata | tato rajnabhihitam- 'te ' pyaticirayanti tat kimetat ? ' tatah kuttanyabhihitam - ' deva ! te'pi tena thakitah tat svayam gamyatam | kintu savadhanataya gantavyam | yatah sa yavatah pasyati tavatah sarvan thakayati | tatah sa nrpatiraracanam krtva tatsavidhamagamat | tato lavanyasundarya rajanamagacchantamalokya bo- " [F. 107. B]dhito ratnadattah | prabuddha stvidamabhasyata- ratnadatta ! bhavata mamagrata idamabhihitam yadahamurdhvasthitascatuhsasteh purusanam kaditalla janami, upavistastu dvatrim " [satam ], [su ]ptastu sodasanam, tadayam sa samayo yattu maya tvamiyatim velam na prabodhitastadalpaka ete itthamavagamya, idanim tu yad budhyate tadvidhiyatam ' ityakarnya - 'sadhu krtam ' abhidhaya samyato bhutva khadgabasunanda kapanistadakhilamapi valam trnayamanyamanastadabhimukham pratasthe | raja tu tasya saurya " mavalokya lavanyasundaryasca prasannatamavagamyacintayat - ' na bhavatyesa thakita | thakitanam dhanyanyeva rupani bhavanti | prapancena kuttanyenam vyapadayitumicchati | tadasatyeyam papa, anuragadetadduhiteyamanena saha gantumudyata ' ityavadharya ' yadyahamatraiva tisthami tadayam vinasamupagacchati ' iti niscitya svagrhan gatva tadakaranaya pratiharam prahinot | idam ca cintitavan - 'dhanyah sa puman yasyayam padatitvamesyati | ' tatah pratiharo ga [F. 108 A]tva ratnadattamavadat- 'raja suradharma tvamahvayati | tatah sa gatva padayorapatanneva rajanamapasyat | rajna tupavesanakatambuladanadigauravapurah "saram prstah - 'bhadra ! kva gantavyam ? ko desa udvasitah 1 ko va sanathah kartavyah ?" ityabhihite 'cakravartinamavalagitum yasyami ' ityavadat | tato rajna'bhyadhayi " - 'yadi natiklesaka [ ri ta ]da atraiva gostya kiyatkalam sthiyatam | madiyanyastacatvarimsat sahasrani gramanam tadartham bhavan grhnatu, ardha tu mama praya " [ cchatu ' i]tyadi sagauravamabhihito'pyapratipadyamano dana- sanmanadina samvargya visarjitah | tato lavanyasundaryah sannidhimagat | atranta [re pravi ]- sya kuttanya'bhihitam - ' putra ! pravisyatam, surupa alapayatamalapapesalo'rthinam sarvasvadateti gunatrayam bhavadiyam maya trailokyavi [ la ]ksanam samyagavagatam, idanim tat ghatitasya paurusamitaragunanusari vidyate na veti maya pariksitum yatnah krtah | taditaragunebhyo'pi [F.108. B] pauruse vilaksano'si | dhanya'ham yasyastvamevamvidho jamata ' itya [ bhidhaya ] . " devatisthat | tenaiva sahita manyakhetabhimukham gantumarebhe | bhidhanam nagaram ...... 1 danda | 2 prabodhitah | (2) (2) (6) (4) wwwww tum pravavrte | ratnadattah kramena gatasca manyakheta- (3) www.www diya prasadavittikayascitralekhabhidhanaya 3 krtya | 4 tadakaranaya | 5 rajna | 7 109 ankankitasya patrasya trutitatvadimanyeva vakyani pavyante | 6 maya |
64 ganikayah tamityabhidhaya ta srngaramanjarikatha "maya'valagitavyastatsvakiye nivase sthanam mama diya- (5) mavocat - 'svanirvahartham sannihitagrame rajnah sevamaham aga tacchrutva vajrahate ksanam ityavadharya sa mocanaka saha saumdhasyopari ko ww wwwwwww [F. 109. A] athaparedyustatsamaksam lavanyasundari- (2) (I) wwww lagisyami | yasya ca tya dinacatustayam mocanakamasti | ' sa tu tyenasya gacchata idameva vaktum yujyata (3) (4) ya nirgatena narapatina citralekhaya [F. 109. B] sagikenaiva rupenalankrta 3 vyaloki | tena ca ciram nirvarnya samyoga ........ nucarah - 'apurveyamatratya na bhavati | rupayauvanalavanyadi sampanna ca | tadadyanetavya bhavata ' ityabhidhaya prahitah sa tu citra [ lekha ]. ..... tatra ca tatsannidhaveva tamapasyat | tatropavisya " citralekhaya saha ksanamitra gosthim vidhaya tasyai karpuradisahitam tamsya datumarebhe | lavanyasundarya ca - 'aste tambulamityabhidhaya na grhitam | tatah sa citralekhamabhya- dhatu - ' bhadre ! keyam praghurnika ........ 'valagitumagatasyaparasya bandhavasya [ 1 ] iti | ' sa tu srutva roditumarebhe | tatascitralekhaya'bhyadhayi - 'bhadra ! kimiti rudyate ?' tenabhihitam - 'vastudvayam nasyati lagnam |' punastaya - ' kim tat ?' iti prsto'sava " - [F.110.A] bhyadhat -rajna iyamadya drsta, drstva ca sa mamabhyadhat ' yadiyamaniyatam, ya [ di naya ]ti tada'syah karnanasikam chettavyam | tvamapi vyapadayitavyah | tacchrutva lavanyasundari bhayacakita samabhavat | tatascitralekha caki ...yatama- vocat - ' bhadre ! ko dosah, bhavadbharta'pi tvam mocayitva gatah | raksatam mala ( 1 )' ityabhidhaya kathankathamapi prabodhita pratyapakena ca gatva rajne niveditam yat- 'sa utkanthitaiva sthita, " yadaiva mayoktam tadaiva pratipannam | tayoktam caitadarthameva maya atmadah "nyamevam maharajah sambhavayati | raja anugatavati pradose visarjita- rajaloko vasabhavanamagat | sangamakasca tama .... " sa raja taya saha smarakelisukha- manvabhavat | athale [F.110.B] prabhataprayayam rajanyam sa nijabhavanam jagama | raja tu drammalaksamekam vasamsyabharanani ca pradaya tasya grhe sangamakam prahinot | sa tu " dramma- sodasakamekam grhitva tatsarvam visasarja | tatah sangamakenabhihitam - 'aho citram kime- tat ?' taya'bhyadhayi - 'yavati bhatistavatimevaham grhnami | yadi tu " madiyameva www (1). 1 nivasasthanam | 2 stamaksam | 3 vinastanyatra 8-9 aksarani | 4 vinastanyatra 7-8 aksarani | vinastanyatra 5-6 aksarani | 6 vinastanyatra hitranyaksarani | 7 bandhasya | 8 drstva | 9 vinastanyatra dvitranyaksarani | 10 vinastanyatra 5-6 aksarani | 11 vinastanyatra 7-8 aksarani | vinastanyatra navaksarani | 13 samgamikam | 2 14 samgamikena |
sribhoja devaviracita 65 karanakam madiyameva mocanakamiti raja pratipadyate, tadaitat grhnami | ' tatah sangamakena tasmin kautuke rajne nivedite tena ca tathaiva pratipanne, tatragatya sangamakah - ' pratipannam rajna, tad grhyatam ' ityavadit | sa ca tadgrhitva yacakadinam tyage prayacchat | yathaikamahastatha dina trayam rajna saha tasya jagama | 2(1), (6) wwwwwwww the anyasminnahani desipreksanakabhijneti raja tamakaritavan | sa tu 'agamana dina- madya tasya tadyada'savagacchati tada tvayaitasya hastistambhakasya sannidhibhutva mama [ ma ]- la darsayitavya ' iti nijanucarimabhidhaya vihitasrngara rajakulamayasit | [F. 111. A] agatam ca narapatih- 'desipreksanakamasmakam tvaya darsayitavyam ' itya- bhasata | sa tu ' tatha ' iti pratipadya nartitumarebhe | atha pravrtte preksanake yavattalam bhamktva prsthato'valokayati tavadbhajastambhasamipastham nijamanucarimapasyat | tato rajno mukha [ ma ]valokayancakara | raja tu- 'vidito'bhiprayah, mocanaka "- masti ' iti tamavadit | sa tu vimuktadhammilla dhavanti svagrhamagamat | raja tu tasyastadakutamalokya jatakautukah sangamakena sahalocya - ' kidrsah sa " puruso yasminnaivamiyamanurakta, asmalajjamapi parityajyatmanam vimucyapi pradhavita ' ityuktva tadvrttantam drastum jagama | tatastatprsthato gatva yavaja " lagavaksa kairniriksate tavadayantam ratnadattamalokya sa grhitodakapatra padapraksalanayopasasarpa | ratnadattastu tamanyatharupamalokya subandhuna sahedamabhyadhat - 'bhadra subandho ! grhavartayam paniyam pravistam ' ityabhidhaya padapraksalanapravrttam tamavocat - " " [ F. 111. B] 'lavanyasundari ! padau ma praksih | tvam hi mama janani bhavasi | ' satu sakrtamavadit - ' ratnadatta ! kime- tat ?' ratnadattastam punaravadit - ' kimanyat ? tvam hi matprabhodarah, tadbhavatu, puryate, upavisyatam | ' raja tu sangamakena sahalocya 'bhadra ! srutanyasya vacamsi | tannijakarada- pyatiriktah ko'pyasya vivekah | tadbhavatu diyate darsanamasya ' ityabhidhaya gavaksa- mutsrjya dvarena pravestumaicchat | sa tu rajanam pravisantam svapratibhaya parijnaya - 'deva ! savadhanairagratah pravestavyam ' ityabhidhaya dalakasastrikayam hastam dattva tamatarjayat | raja tu tamavocat - ' anaya saha tatra samaye tanyaksaranidanim tvamuni, tat kimetat " ?" so'bhyadhat - 'bhavan mama suravantho jatastadatredamevocitam | atma hi prabhuh pratipadyate vallabhayastriyasca | tadatra devasya nocitam sthatum | svarajakulam prati vijayah kriyatam devena | devamevavalagitumahamayatastatragatya yat kimapya [1. 112. A ]desyati devastadahamanusthasyarmim | ' raja tu tasya paurusenacarena ca pari- 1 samgamikena | 2 ॰vya | 3 dhamela | 4 paniyam | 5 prabhoh | 6 syamah | srnga 9 (1) (6)
66 srngaramanjarikatha tustah 'sadhu sadhu, yadbhavan bhanati tadeva kriyate ' ityabhidhaya rajakulama " yasit | tatra gatva tadakaranaya karenukam pratiharam ca prahinot | tatastena mahata gauravenanitah, arudha eva pravesitah, sannidhavupavesanakasvahastatambuladanadina sanmanitah | prstatha- ' kim janasi ?' so'bhyabhasata - 'sarvani sastrani, nikhilah kalah, sarvani vijnanani ca janami | sakrcchutam ca grhnami | idanimeva kincit kautukam drsyatam | catvarah kathakah kathah kathayantu, aham saribhih kridami | yadi dayam vi ""- smarami, yadi ca tambulam na bhavati, yadi kathanikasu vismrtirbhavati tada maya kimapi na jnatam bhavati | ' rajna tu kautukattatha karite sa yatha pratijnatam tatsarvam kartuma- rebhe | atrantare lavanyasundarya cintitam - 'kimatra sampratam yattava [1. 112. B] [ atradarse 113 ankankitam patram vinastam ] (0) (4) na samarabhuvi samsadhya muhurmuhuranrno bhavan nrpatiprasadasukhanyanubhavamsca tenaiva nrpatina saha sukhena suciramasancakre | tat putra ! purusesvitthamatyantanuraktah striya atmanamarthamca samulakapam kasanti || iti maharajadhirajaparamesvarasribhojadevaviracitayam srngarama [ njari ] kathayam ruyanuragakathanika astami samapta | (5)