Purushottama-samhita [sanskrit]

15,643 words | ISBN-13: 9788179070383

The Sanskrit text of the Purushottama-samhita, an ancient Vaishnava Agama, belonging to the Pancaratra tradition. Topics include the construction of temples, architecture, iconography, festivals (celebrations of deities and their exploits). Alternative titles: Puruṣottamasaṃhitā (पुरुषोत्तमसंहिता), Purushottamasamhita, Purusottamasamhita, Purusottama, Puruṣottama-saṃhitā (पुरुषोत्तम-संहिता), Śrīpuruṣottamasaṃhitā (श्रीपुरुषोत्तमसंहिता), Shripurushottamasamhita, Shripurushottama Sripurusottamasamhita, Sripurusottama.

oṃ |
śrīpāṃcarātreśrīpuruṣottamasaṃhitāyāṃ |
ekānaviṃśodhyāyaḥ |
śayyādhivāsavithiḥ |
śrībhagavānuvāca |
śayyādhivāsavidhiḥ |
ataḥparaṃ prapakṣyāmi śayyāvāsakramaṃ param |
pratiṣṭhākarma saṃsiddhirbhava tyenana saṃśayaḥ |
adhikapāṭhāṇi |
maṃṭapaṃ kalpaye dādau sarvalakṣaṇasaṃyutaṃ |
ṣoḍaśastaṃbhasaṃhitaṃ alaṃgārai ralaṃkṛtaṃ || 1 ||
[Analyze grammar]

kadaḷīpūgapunnāga kramukādi tarūntathā |
kuśapuṣpādi mālāśca vitānadhvajaketanāḥ || 2 ||
[Analyze grammar]

dvārakuṃbhāṃstoraṇānidarpaṇāniyathākramaṃ |
adhāṣṭamaṃgaḷāṃ caiva alaṃkṛtya samaṃtataḥ || 3 ||
[Analyze grammar]

guggulvāgarudhūpāni dīpamālāni kalbayet |
sugaṃdhenā nulipyādha raṃgavallīṃ sama || 4 ||
[Analyze grammar]

palānicitrā nvinyasya mathye maṃḍalamālikhet |
svastikaṃbhadrakaṃvāpi cakrābjaṃcetaraṃtuvā || 5 ||
[Analyze grammar]

maṃḍalopariśayyāṃ tu kāraye duktamārgataḥ |
śayyāparikalpanaṃ |
dvādaśākṣaramaṃtreṇa vedikāṃ prākṣaye ttataḥ |
prāgagrānudagagrāṃśca darbhānāstīryapuṣkalam |
śālīnāṃ navabhāraistu taṃḍulānāṃ tadarthakaiḥ. || 3 ||
[Analyze grammar]

tilānāṃ taṃḍulā rthaiśca pīṭhaṃ kuryā tsavistaram |
tasyopari vyāghracarma tūlikāṃ tadanaṃtaram || 4 ||
[Analyze grammar]

mṛdvāstaraṇa saṃyuktāṃ kaṃbaḷānyuparinyaset |
kṣaumaṃ tasyopari nyanya citravastrāṇi nikṣipet. || 5 ||
[Analyze grammar]

tata śśuklāni vastrāṇi sovadhānāni sarvaśaḥ |
śayanāṃgāni cāsādya kastūrīgaṃdhavāsitām. || 6 ||
[Analyze grammar]

nānāpuṣpasamākīrṇāṃ nānālaṃkāraśobhitām |
bhagavatośayanaṃ |
śayyāṃ prakalpadeveśaṃ śāyayedvidhinā tataḥ. || 7 ||
[Analyze grammar]

brāhmaṇaiḥ pauruṣaṃ sūkta muccaradbhiryadhātadhaṃ |
tūryaghoṣairmaṃgaḷaiśca mūrtipāścagurustathā. || 8 ||
[Analyze grammar]

uttiṣṭhetyādi maṃtraiśca biṃba muddhāpya yatnataḥ |
śayyāvedībhuvaṃ nītvākuṃḍānāṃ bāhyamārgataḥ. || 9 ||
[Analyze grammar]

pradakṣiṇakrameṇaiva śayyāyāṃ śāyayedguruḥ |
viśvatacchakṣu riti ca yadvaiṣṇava miti smṛtam. || 10 ||
[Analyze grammar]

tanmaṃtrābhyāṃśāyayeccamaṃdirābhimukhaṃ vibhum |
śriyādīni biṃbāni pārśvayorviniveśayet. || 11 ||
[Analyze grammar]

yuvāsuvāsa iti ca vastreṇācchādayettataḥ |
dhvajatoraṇakuṃbhādīn pūjayitvā yadhākramam || 12 ||
[Analyze grammar]

ācchādaye ttoraṇāni navairvāsobhireva ca |
prāgādidvāradeśeṣu ṛgādipaṭhatoddvijān. || 13 ||
[Analyze grammar]

saṃsthāpya deśiko devaṃ hṛdayetu samāhitaḥ |
dhyātvā satvā tataḥ kuṃbhānaṣṭadikṣu vinikṣipet. || 14 ||
[Analyze grammar]

thāsyarāśiṣu śaṃkhaṃ ca cakraṃ padmaṃ gadāṃ tadhā |
śrīvatsagaruḍaṃ kūrmaṃ dhvajaṃ svarṇamayaṃkṣipet || 15 ||
[Analyze grammar]

kuṃbhānā maṃtarāḷeṣu nikṣive nmaṃgaḷāṣṭakam |
sāुkurāḥ pālikā sthāpya vedikāyāṃ samaṃtataḥ. || 16 ||
[Analyze grammar]

aṣṭau viṣṇvādimūrtīn ca kuṃbhe ṣvaṣṭanupūjayet |
devasya vāyudigbhāgethyā rāśau navastrakam. || 17 ||
[Analyze grammar]

mahākuṃbhasthāpanaṃ |
sāpidhānaṃ maṇisvarṇa divyagaṃdhāṃbupūritam |
mahākuṃbhaṃtu saṃsthāpya tasya pārśvaॆ gaḷaṃtikām. || 18 ||
[Analyze grammar]

kūrcasūtrāṃbarai ryuktāṃpuṇyatīrthāṃbupūritām |
adhikapāṭhāṇi |
phalapuṣpa samāyuktaṃ suvarṇapratimāyutām |
niveśya pāyasānnena brāhmaṇā nbhojaye ttataḥ. || 19 ||
[Analyze grammar]

homaṃ |
tato homaṃ prakurvīta ṛtvijo deśikājñayā |
mathitaṃ maṇijaṃ vāpi laukikaṃ vāgni mānayet. || 20 ||
[Analyze grammar]

dvādaśākṣaramaṃtreṇa prokṣya puṇyāhavāriṇā |
divyāgniṃ manasā dhyātvāpratyakkuṃḍetuvinyaset. || 21 ||
[Analyze grammar]

darbhaiśca sarvakuṃḍe paryagnikaraṇaṃ caret |
sdhāvaye tsarvakuṃḍeṣu pratyakkuṃḍāgni mevaca. || 22 ||
[Analyze grammar]

adhikapāṭhāṇi |
prācyā māhavanīyaṃ ca dakṣiṇedakṣiṇāgni |
pratīcyāṃ gārṇapatyāgni rutture sadhyanāmakaḥ |
agneye ādasadhyāgnimānikramaśojapet |
agnimadhyasthapadmeṣu āghārādīnyaje tkramāt |
vāsudevaṃ tu pūrvāgnau yāmyaॆsaṃkarṣaṇaṃtathā. || 23 ||
[Analyze grammar]

pradyumnaṃ paścime kuṃḍe tvanirudtha madhottare |
padmakuṃḍe mahālakṣmīṃdhyāyayetpujayettataḥ. || 24 ||
[Analyze grammar]

adhikapāṭhāṇi |
agni bījena matimān vāyumaṃtra manusmaran |
śālādakṣiṇapārśvaॆtu sthāpyadhenucatuṣṭayaṃ |
gaṃgā sarasvati godā yamunā stāsu pūjayet. || 25 ||
[Analyze grammar]

tāduhitvā pāyasānnaṃ pācayessavicakṣaṇaḥ |
prākkuṃḍe jūhūyā dagnā vaṣṭottarasahasrakaṃ. || 26 ||
[Analyze grammar]

kuṃḍasthadevamaṃtreṇa pāyasānnaṃ tuhomayet |
kṛsarānnaṃ dakṣiṇāgnau guḍānnaṃ paścimetathā. || 27 ||
[Analyze grammar]

haridrānna mudīcyāṃ tu dugthānna mitarāgniṣu |
tilaśāli yavai ścaiva veṇu bījairyathākramaṃ || 28 ||
[Analyze grammar]

ṛtvijo juhuyā ssarve gurvarujñāpurassaraṃ |
kuṃbhāvāhana vidhiḥ |
evaṃ jutvikṣu juhvatsu mahākuṃbhe guru ryajet. || 29 ||
[Analyze grammar]

paraṃjyoti rjñānaghanaṃ samāvāhyacyucyutaṃ hariṃ |
mūlamaṃtreṇa cārṣyādyai śpakaḷīkṛtya pūjayet. || 30 ||
[Analyze grammar]

sudarśanaṃ tu karake jvālābhiḥ pariveṣṭitaṃ |
sahaskādityasaṃkāśaṃ sahasrāraṃ yadhāvidhiḥ || 31 ||
[Analyze grammar]

ṣaḍakṣareṇa maṃtreṇa cāvāhya svayamarcayet |
tattva saṃhāra nyāsahomādīni |
śayanasdhanya devasya nyāsaṃ saṃhāra meva ca. || 32 ||
[Analyze grammar]

kṛtvāsṛṣṭi krameṇaiva punastatvāni saṃsṛjet |
tattvāni goghṛtenaiva prākkuṃḍe jūhuyāttataḥ. || 33 ||
[Analyze grammar]

aṣṭottaraśaraṃ vāpi cāṣṭāviṃśatireva vā |
aṣṭauvā tuyathāśakti juhuyā ttupṛdhak pṛdhak. || 33 ||
[Analyze grammar]

ttattvanyāsasyahomaṃtu kṛtvaivaṃ tadanaṃtaraṃ |
daśaprāṇādivāyūnāṃ nyāsaṃ kuryādiḍādiṣu. || 34 ||
[Analyze grammar]

ṣoḍaśanyāsakramaḥ |
matsyādivyatirikteṣu ṣoḍananyāsa mīritaṃ |
pradhamaṃ praṇavanyāsaṃ vyāhṛtī nāṃ dvitīyakaṃ. || 35 ||
[Analyze grammar]

tṛtīya makṣaranyāsaṃ ṛkṣāṇāṃ ca caturthakaṃ |
kālasya paṃcamaṃ jñeyaṃ vāsarasyatuṣaṣṭhakam. || 36 ||
[Analyze grammar]

varṇanyāsaṃ saptamaṃ tu toyanyāsa madhāṣṭamaṃ |
navamaṃ nigamanyāsaṃ devānāṃ daśamaṃ hitaṃ. || 37 ||
[Analyze grammar]

ekādaśaṃ virājaṃ cakratunyāsaṃ tu dvādaśaṃ |
trayodaśaṃ guṇanyāsaṃ mūrtinyāsaṃ caturdaśaṃ || 38 ||
[Analyze grammar]

śaktinyāsaṃ tataḥproktaṃ lokanyā saṃtu ṣoḍaśaṃ |
śāṃtihomaṃ |
kṛtvaivaṃ ṣoḍaśanyāsaṃ śāṃtihomaṃ samācaret. || 39 ||
[Analyze grammar]

prākkuṃḍemadhuvāhutvābhūsvāhetiśatāhutīḥ |
saṃpātājyaṃ tusaṃgṛhya spṛseddaॆvasya pādayoḥ. || 40 ||
[Analyze grammar]

tadhaiva dakṣiṇe kuṃḍe bhuvasvāyeti maṃtrataḥ |
payasā ca tatohutvā hṛdayaṃ saṃnpṛśedbudhaḥ. || 41 ||
[Analyze grammar]

tataḥ paścimakuṃḍe tusuvasvāhetimaṃtrataḥ |
dadhnāhutvā mukhaṃ npṛnya cottaretriśrakuṃḍake. || 42 ||
[Analyze grammar]

sarvairvyāhṛtibhiścaiva sarpiṣāhomamācaret |
saṃpātena śirodeśespṛse dbhiṃbasya deśikaḥ. || 43 ||
[Analyze grammar]

prākkuṃḍe sarpiṣā caiva guḍena madhunā svayam |
hutvātu viṣṇugāyatyrā śata maṣṭottaraṃ guruḥ || 44 ||
[Analyze grammar]

kaḷāvāhanaṃ |
saṃpātena mukhaṃ spṛśya vedīdikkalaśasthitaiḥ |
khadhirāśvadthapālāśa bilvaśākhābhi raṃbubhiḥ || 45 ||
[Analyze grammar]

siṃceyurmūrtipāssarve cābliṃgaiḥ pāvanairapi |
vedikākoṇakuṃbhastha vaitasyā śākhayā guruḥ. || 46 ||
[Analyze grammar]

viṣṇugāyatriyā siṃcedbiṃbāni nakalāni ca |
sajīvakaraṇaṃ kṛtvā nivedya cayadhāvidhi. || 47 ||
[Analyze grammar]

adhikapāṭhāṇi |
mahārājopacārai śca pūjayeddeva mavyayaṃ |
sahasranāmapūjāṃ ca kṛtvā stutvā muhurmuhuḥ |
mūrti maṃtraṃ yadhāśakti japitvātu gurussvayaṃ |
tapaśśaktyāsvakīyena guruhṛtpadma saṃsdhitaṃ |
devaṃ biṃbe samārosya brahmaraṃdhreṇa vartmanā |
praṇamya śirasā bhūmau naivedyāṃtaṃ samarpayet |
arghyapādyobacārāṇi cāmaravyajanāḍikān |
samarpya prārdhayeddeva mācāryo nirmalātmavān |
kaṃkaṇa baṃdhanaṃ brali pradānaṃ svapnārdhaśayanaṃ |
badhnīyā ddakṣiṇehaste kautukaṃ mūlajerake |
dvāreṣu ca baliṃ datvā svapnādhipatimaṃtrataḥ || 48 ||
[Analyze grammar]

aṣṭottaraśataṃ hutvāpūrṇāhuti madhācaret |
adhikapāṭhāṇi |
aṣṭadigbaṃdhanaṃ kṛtvā devamācchādyavāsanā |
vedaghoṣai stūryaghoṣai stotrairnānāvidhaiptadhā |
nṛttagītajayadhvānairbhagavannāmakīrtanaiḥ |
mūrtimaṃtrajapaiścaiva rātriśeṣaṃ samāpayet |
ācārya yajamānādyāḥ svapnārdhaṃ darbhaviṣṭare. || 50 ||
[Analyze grammar]

śāyīra nprāta ruddāya bhagavannāma uccaran |
adhikāṭhāṇi |
grāmaṃ pradakṣiṇī kṛtya mahotsava samanvitam |
ālayaṃ saṃpraviśyādha nityakarma samāpyaca |
svapnābhāvepidussvapne śāṃtiṃkuryādgurussvayaṃ. || 51 ||
[Analyze grammar]

śubhaṃ bhavati cetkarma prārabheta vicakṣaṇaḥ |
ityevaṃ saṃgraheṇaiva proktaṃ śayana lakṣaṇam. || 52 ||
[Analyze grammar]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Purushottama-samhita Chapter 19

Cover of edition (2002)

The Pancaratra Agamas (an Introduction)
by Swami Harshananda (2002)

[Publisher: Ramakrishna Math, Bangalore]

Buy now!
Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: