Purushottama-samhita [sanskrit]
15,643 words | ISBN-13: 9788179070383
The Sanskrit text of the Purushottama-samhita, an ancient Vaishnava Agama, belonging to the Pancaratra tradition. Topics include the construction of temples, architecture, iconography, festivals (celebrations of deities and their exploits). Alternative titles: Puruṣottamasaṃhitā (पुरुषोत्तमसंहिता), Purushottamasamhita, Purusottamasamhita, Purusottama, Puruṣottama-saṃhitā (पुरुषोत्तम-संहिता), Śrīpuruṣottamasaṃhitā (श्रीपुरुषोत्तमसंहिता), Shripurushottamasamhita, Shripurushottama Sripurusottamasamhita, Sripurusottama.
Chapter 18
oṃ |
śrīmatpāṃcarātre śrīpuruṣottamasaṃhitāyāṃ |
aṣṭādaśodhyāyaḥ |
pratiṣṭhāsnapana vidhiḥ |
nayanonmīlanaṃ |
adhāta ssaṃpravakṣyāmi pratiṣṭhāsnapanakramam |
nayanonmīlanaṃ kuryādbiṃbasya tu vithānataḥ. || 1 ||
[Analyze grammar]
madhuvāteti maṃtreṇa dṛṣṭimudghāṭanaṃ caret |
snapanārtharakṣā baṃdhanaṃ |
mnapanārdhaṃ tataḥ kuryā drakṣābaṃdhana māditaḥ. || 2 ||
[Analyze grammar]
sauvarṇa sūtraṃ kṣaumaṃ vā nocetkārpāsamevavā |
taṃtubhiḥ paṃcabhi rvāpi saptabhi rdākṛtaṃ śuci. || 3 ||
[Analyze grammar]
ṣaṣṭyuttaraśataiścaiva kramukaistaccaturguṇai |
kramukārthatadtharai rvā kadaḷyādiphalairyutam. || 4 ||
[Analyze grammar]
khāridvayapramāṇena taṃḍulaina ca pūritaॆ |
sauvarṇe rājite vāpi tāmrapātredhavā guruḥ |
nikṣipya vastramācchādya paricāraka mūrdhini |
vinyasya nṛttagītādyaiḥ chatracāmaravaibhavaiḥ. || 6 ||
[Analyze grammar]
aneka dīpasaṃyuktaṃ vitānena samanvitaḥ |
śākunādimahāsūkta paṭhadbhiḍbrāhmaṇainsaha. || 7 ||
[Analyze grammar]
devāgāraṃ parikramya trivāraṃ yāgamaṃṭa pe |
biṃbasya pūrvadigbhāge gomayāliptabhūtale. || 8 ||
[Analyze grammar]
tatbātraṃtu vinikṣipya sūtramaṃtreṇa pūjayet |
prokṣyatoyenatatsūtraṃgṛhītvāhastayordvayoḥ. || 9 ||
[Analyze grammar]
aṃguṣṭhānāmikābhyāṃtu aparājitamaṃtrataḥ |
caṃdanaṃ ca samālipya sūtraṃ biṃbasya dakṣiṇe. || 10 ||
[Analyze grammar]
hastecaiva śriyādīnāṃ badhnīyā ddakṣiṇe tare |
sūtraṃ dakṣiṇahastena spṛśa nne kāgramānasaḥ. || 11 ||
[Analyze grammar]
astramaṃtraṃ japitvādha devamarṣyādibhi ryajet |
snapana maṃṭapa lakṣaṇaṃ |
snapanārthaṃ prakurvīta maṃṭapaṃ lakṣaṇānvitam. || 12 ||
[Analyze grammar]
daśahastapravistāraṃ dviguṇenāyataṃ śubham |
caturdikṣu catuddvāraṃ toraṇaiśca virājitam. || 13 ||
[Analyze grammar]
maṃṭapaṃ tattridhākṛtvā tṛtīyāṃ sedha paścime |
caturhastāṃ snānavedīṃ caturaśrāṃ manoharām. || 14 ||
[Analyze grammar]
hastocchedhā mūrthyabhāge vahayena virājitām |
kṛtvā taduttare pārśve jalakulyāṃ prakalpayet. || 15 ||
[Analyze grammar]
tanmaṃṭapasya caiśānye sugaṃtha jalapūritām |
jaladroṇīṃ kaṭāhaṃ vā nikṣipyā cchādaye jjalam. || 16 ||
[Analyze grammar]
navena vāsasā veṣṭhya pavamānaṃ samuccaran |
abhimaṃtyratatorghyādi pūjā dravyāṃ śca kalpaye. || 17 ||
[Analyze grammar]
ekāśīti kalaśasthāpana maṃḍalalakṣaṇaṃ |
caṃdanārdrāṇi sūtrāṇi caturdaśanipādayet |
tatodagāyatāni syuḥkoṣṭhānyekona naptatiḥ. || 18 ||
[Analyze grammar]
śataṃtu sūtravistāraṃ ṣoḍaśāṃgula sammitam |
aṣṭadikṣu tathā madhye pratyekaṃ navabhūmiṣu. || 19 ||
[Analyze grammar]
navakāṣṭhāni saṃgṛhya śeṣakoṣṭhāni mārjayet |
ekāśītipade ṣvevaṃ vrīhibhistaṃḍulaistilaiḥ. || 20 ||
[Analyze grammar]
turyāṃśena kramā tkuryā tpṛdhakpīṭhānikalpaye |
vīthikāsu kuśānyasya sauvarṇān rājitāstathā. || 21 ||
[Analyze grammar]
kalaśa lakṣaṇaṃ |
tāmrajān mṛṇmayā nvādhakalaśān lakṣaṇānvitān |
pakvabiṃbasamānābhān acchidrā nphoṭavarjitān. || 22 ||
[Analyze grammar]
svanavaṃtā nabhinnāṃśca kālamaṃḍalavarjitān |
kalaśān viṣṇugāyatyrā prakṣāḷya navataṃtubhiḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
tatuṃ tanveti maṃtreṇa veṣṭyapaścimabhūtale |
dhyānyapīṭhaṃ vithā yāsmi nkalaśānadhivāsaye. || 24 ||
[Analyze grammar]
viṣṇumaṃtreṇa prāgagrā sudagagrānkuśān nyaset |
kuśeṣu teṣu tatkubhānnikṣive ttānadhomukhān. || 25 ||
[Analyze grammar]
praṇavaṃ samya guccārya tatkuṃbhopari pūrvavat |
paristīrya tato darbhāsmaṃtreṇa parameṣṭhinā. || 26 ||
[Analyze grammar]
puruṣe ṇārghyatoyenaprokṣayetprāṅmukhassvayam |
viśvenākṣatavinyāsaṃ kṛtvā kuṃbhāni tānivai. || 27 ||
[Analyze grammar]
uttānāni tataḥ kṛtvā nivṛtyā hvayavidyayā |
ājyena viṣṇugāyatyrā śu maṣṭottaraṃ huset. || 28 ||
[Analyze grammar]
saṃpātājyena saṃssmasyanna panadravyasaṃcayam |
kalaśasthāpana vidhiḥ |
jalena pūrayedardhaṃ kalaśā nviṣṭuvidyayā. || 29 ||
[Analyze grammar]
madhye kuṃbheghṛtaṃ nyasya prācyāmuṣṇodakaṃ nyaset |
ratna kuṃbhaṃ ta dhāgneye phalakuṃbhaṃ tu dakṣiṇe || 30 ||
[Analyze grammar]
nairute lohakuṃbhaṃ tu vāruṇyāṃ mārjanodakam |
gaṃdhodakaṃ ca vāyavyāṃ kauberyā makṣatodakam || 31 ||
[Analyze grammar]
yanodakaṃ ta dhaiśānyāṃ tadbahiḥ pūrvadiksthite |
navake madhyame pādyakuṃbhaṃ tatra niveśayet. || 32 ||
[Analyze grammar]
arghyaṃ yāmyetadhācāmaṃ vāruṇe cottaretathā |
paṃcagavyaṃ tadhāgneyemadhye dadhighaṭaṃ nyaset. || 33 ||
[Analyze grammar]
nairutau ca tadhā kṣīraṃ vāyau madhughaṭaṃ nyaset |
kaṣāyakuṃbha mīśānyāṃ sarvatraparitoghaṭīn. || 34 ||
[Analyze grammar]
śuddhodakāṃ śca tuṣṣaṣṭi maṣṭā vaṣṭau niveśayet |
caturviṃśati darbhaiścakūrcāṃ kṛtvātu madhyame. || 35 ||
[Analyze grammar]
ghṛtakuṃbhenyase tyeṣa jalakuṃbheṣu sarvaśaḥ |
saptabhiḥ paṃcabhi rvādha kṛtānkūrcān vinikṣipet. || 36 ||
[Analyze grammar]
pidhāya kuṃbhān cakreṇaśarāvairveṣṭayetkramāt |
vāsobhirdravyakalaśān imaṃ vastrāṇi maṃtrataḥ. || 37 ||
[Analyze grammar]
anyānekaikavastreṇacchādaye nmaṃtra muccaran |
ṛtvigbhissahadevasya mannidheṃ prāpya deśikaḥ. || 38 ||
[Analyze grammar]
vedavādyeṣu ghaॆṣeṣu pravṛttenartanādike |
homaṃ |
ājyena mūlamaṃtreṇa juhuyātkuṃbhasaṃkhyayā. || 39 ||
[Analyze grammar]
saṃpātājyena kuṃbheṣu devatāvāhanaṃ caret |
kalaśādhidevatā vāhanavidhiḥ |
ghṛtakuṃbhe vāsudevaṃ uṣṇakuṃbhe tu pūruṣam. || 40 ||
[Analyze grammar]
phalakuṃbhe satyadevaṃ acyutaṃ mārjarodake |
ānaṃtaṃ bījakalaśe ratnakuṃbhe tu keśavam. || 41 ||
[Analyze grammar]
nārāyaṇaṃ lohakuṃbhe gaṃdhatoyetu mādhavam |
yavodaketu goviṃdaṃ podye viṣṇuṃ samarcayet. || 42 ||
[Analyze grammar]
madhusūdana marghyetu kuṃbhe cācamanīyake |
trivikramaṃ paṃcagavye vāmanaṃ śrīdharaṃ tathā. || 43 ||
[Analyze grammar]
dadhikuṃbhe kṣīraghaṭe hṛṣīkeśaṃ samarcayet |
padmanābhaṃ madhughaṭetvakkaṣāyodakekramāt. || 44 ||
[Analyze grammar]
dāmodaraṃ yajedatra pīṭhapūjāpurassaram |
kalaśāspadadhānyeṣu kalaśeṣu vasuṃdharām. || 45 ||
[Analyze grammar]
kūrceṣvastraṃ cakrikāsu hetirājaṃ tadhaivaca |
vastreṣu viṣṇuṃ saṃpūjya snāpaye duktavartmanā. || 46 ||
[Analyze grammar]
viṣṇugāyatyrāca ṛtiguddhṛtaṃ pādyakuṃbhakam |
hastegṛhītva kūrcena tatkubhasthitavāriṇā. || 47 ||
[Analyze grammar]
snapanaṃ |
idaṃ viṣṇuriti pokṣya snāpaye tpuruṣottamam |
mūlamaṃtreṇa cārghyādi dīpāṃtairarcayedvibhum. || 48 ||
[Analyze grammar]
pratidravyaghaṭasnāne mūrdhānaṃ diva ityṛcā |
mṛdbhi rekosaviṃśadbhi rālipya kamalāsanaḥ || 49 ||
[Analyze grammar]
paṃcavāruṇikairmaṃtaiḥjalaiḥprakṣāḷyadeśikaḥ |
āpove tyarghyatoyena pūrvavatsnāpayedtharim. || 50 ||
[Analyze grammar]
tadpiṣṭoriti maṃtreṇa tadhācamanavāriṇā |
pavitraṃ teti maṃtreṇa paṃcaganyābhiṣecanam. || 51 ||
[Analyze grammar]
ghṛtamaṃtreṇa madhyastha ghṛtakuṃbhābhiṣecanam |
dadhikrāvaṇṇamaṃtreṇa dadhnā devābhiṣecanam || 52 ||
[Analyze grammar]
āpyāyasveti maṃtreṇa vayobhimnapanaṃ caret |
madhuvāteti madhunā oṣadhīririmaṃtrataḥ. || 53 ||
[Analyze grammar]
kaṣāyavāriṇā snānaṃ devadevasya śāṅinṇaḥ |
mānastoketi maṃtreṇa uṣṇakuṃbhābhiṣecanam. || 54 ||
[Analyze grammar]
vaṣaṭteti ṛcā kuryā dratna vāryabhiṣecanam |
phaninītyanuvākena phalāṃbusnāna mācaret. || 55 ||
[Analyze grammar]
hiraṇya garbhamaṃtreṇa lohatoyābhiṣecanam |
trātāramiti maṃtreṇa snāpaye dakṣatāṃbhasā. || 56 ||
[Analyze grammar]
idaṃviṣṇuritisnānaṃ kuryādvaiyavavāriṇā |
haridrāsnapanaṃ kuryāt śrīsūktena tataḥ param. || 57 ||
[Analyze grammar]
sahasradhārayā śuddhasnānaṃ kuryācchubhairbhalaiḥ |
evaṃsaṃ snāpyadeveśaṃ maṃḍalārādhanaṃ caret. || 68 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Purushottama-samhita Chapter 18
The Pancaratra Agamas (an Introduction)
by Swami Harshananda (2002)
[Publisher: Ramakrishna Math, Bangalore]
Buy now!