Paramesvara-samhita [sanskrit]

67,204 words | ISBN-13: 9788179070383

The Sanskrit text of the Paramesvara-samhita, an ancient Vaishnava Agama, belonging to the Pancaratra tradition. Topics include meditation on mantras, architectural material for buildings, image-worship and philosophy. The rules of Paramesvara-samhita (similar in nature to the Paushkara-samhita) is today followed in the Shrirangam temple. Alternative titles: Parameśvarasaṃhitā (परमेश्वरसंहिता), Parameśvara-saṃhitā (परमेश्वर-संहिता), Parameshvarasamhita, Parameshvara, Paramesvarasamhita.

śrīḥ |
daśamo'dhyāyaḥ |
sanakaḥ |
pūrvaṃ tu bhagavadyāgavelāyāmuktamarcanam |
prāsādāvayavasthānāṃ lokādīnāṃ samāsataḥ || 1 ||
[Analyze grammar]

teṣāṃ svarūpaṃ nāmāni sthānānyapi viśeṣataḥ |
vistarācchrotuyicchāmi prabūhi vadatāṃ vara || 2 ||
[Analyze grammar]

śāṇḍilyaḥ |
anekabhedabhinneṣu prāsādeṣu mahāmate |
vistareṇa samasteṣu vṛtāyatapurassaram || 3 ||
[Analyze grammar]

vakṣye lokādhvatatvānāṃ devatānāṃ ca saṃsthitim |
sanniroghya ca bhūlokaṃ pādakṣititale'khilam || 4 ||
[Analyze grammar]

evaṃ prāsādapīṭheṣu bhuvarlokaṃ yathāsthitam |
smarejjaṅghāvadhiryāvat svarlokaṃ tattadūrdhvagam || 5 ||
[Analyze grammar]

ārabhya prastaroddeśāt mahacchikharabhūmigam |
janolokaṃ ca tadvedyāṃ tapaḥsaṃjña tadaṇḍakam || 6 ||
[Analyze grammar]

satyasaṃjñaṃ ca yallokaṃ tacchikhāyāṃ tu saṃsmaret |
bhāvayecca purā vyāptimevaṃ vai sāptalaukikīm || 7 ||
[Analyze grammar]

tataścādhvamayīṃ vyāptiṃ bhāvayettu yathākramam |
kumbhādhāropalāntasthamadhvaṣaṭkaṃ smaran yajet || 8 ||
[Analyze grammar]

bījabhūtaṃ tadantasthāmadhvavyāptimanusmaret |
bījataścāṅkurībhūtā parastādvyaktimeti sā || 9 ||
[Analyze grammar]

prāsādapīṭhaparyantaṃ kumbhādhāropalāttu vai |
bhuvanādhvā yathāvastho bhāvanīyastu sarvataḥ || 10 ||
[Analyze grammar]

garbhocchrāyāvadhiryāvat padādhvānaṃ vilokayet |
mantrādhvā śukanāsāntaṃ tattvādvya vedikāvadhi || 11 ||
[Analyze grammar]

kalādvā tu galāntaṃ ca varṇādhvā ca tadūrdhvataḥ |
evaṃ kṛtvādhvakīṃ vyāptiṃ tatastatvāni vinyaset || 12 ||
[Analyze grammar]

saṃyojya pārthivaṃ tatvaṃ pādakṣititale dvija |
toyatatvaṃ nyaset pīṭhe jaṅghāyāṃ taijasaṃ smaret || 13 ||
[Analyze grammar]

grīvoddeśāvadhiryāvadvāyutatvaṃ tadūrdhvataḥ |
ākāśaṃ śikharasthaṃ syāttaduddeśāt krameṇa tu || 14 ||
[Analyze grammar]

nyasecchabdāditanmātraṃ yāvat pādatalāntimam |
pārśvato nāsike śrotre tvak sudhā samudāhṛtā || 15 ||
[Analyze grammar]

gavākṣe cakṣuṣī syātāṃ jihvā bhadrākhyavedikā |
ghrāṇastu śukanāsā syādāsyaṃ dvāramudāhṛtam || 16 ||
[Analyze grammar]

vijñeyāḥ pāṇayaḥ stambhāḥ pādāḥ pādaśilā ghaṭāḥ |
pāyuḥ syājjalaniryāṇamupasthaṃ tu tadantaram || 17 ||
[Analyze grammar]

mano'ntarvyomavijñeyaṃ garvo brahnaśilāgataḥ |
buddhistu piṇḍikā jñeyā prakṛtiḥ syāttadantaram || 18 ||
[Analyze grammar]

pañcaviṃśatamo jñeyaḥ pratimā puruṣaḥ paraḥ |
evaṃ nyasteṣu tatveṣu nyastavyā devatāḥ kramāt || 19 ||
[Analyze grammar]

ghaṭādhāropalasyādhastvananto nāma nāgarāṭ |
sahasrasaṃkhyāsaṃkhyātaphaṇāmaṇḍalamaṇḍitaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]

tadūrdhve saṃsthitaṃ cakraṃ sahasrāropaśobhitam |
yā śilā kalaśādhārasaṃjñā tāṃ viddhi sarvagā || 21 ||
[Analyze grammar]

sāmarthyaśaktiḥ sāmānyā niṣkalā pārameśvarī |
tadūrdhvasaṃsthitāḥ kumbhā nava saṃkhyāstu ye dvija || 22 ||
[Analyze grammar]

teṣāṃ vidikasthitānāṃ ca caturṇāṃ madhyato nyaset |
pajhāsanagatāṃ lakṣmīṃ nidhibhiḥ parivāritām || 23 ||
[Analyze grammar]

caturṇāmapi cānyeṣāṃ ratnarāṭ kaustubhābhidhaḥ |
svamantreṇa svanāmnā ca nidhināthaiḥ samanvitaḥ || 24 ||
[Analyze grammar]

bhagavān sarvaśaktyātmā ekasmin paricintayet |
ṣaḍakṣareṇa mantreṇa niṣkalaṃ śabdavigraham || 25 ||
[Analyze grammar]

tatra madhyamakumbhasya pidhāne madhyato nyaset |
śaktirvai yā parā dedhī viśvasandhāraṇakṣamā || 26 ||
[Analyze grammar]

prabhā sarveśvarī dikṣu jñānaśaktiḥ smṛtā ca sā |
vidigvyaktisamūhe ca smaredānandalakṣaṇā || 27 ||
[Analyze grammar]

kriyākhyā yā'cyutī śaktiḥ śuddhavargasya janmadā |
pidhānanavake tvasminnāmadyādīśagocaram || 28 ||
[Analyze grammar]

smartavyāḥ sarvato vyāptāḥ krameṇaiva mahāmate |
jñānabhāsā nivasatī tathā'nantabalā prabhā || 29 ||
[Analyze grammar]

sarvagā brahnavadanā dyotakī satyavikramā |
saṃpūrṇā ceti kathitāḥ śaktayo viśvadhārikāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]

śaktyaṣṭakaṃ tu nyastavyaṃ tadbahirdigvidikṣu ca |
prāgādīśānadiṅniṣṭhaṃ krameṇaiva śilāṣṭake || 31 ||
[Analyze grammar]

balavīryavatī nityā anantākhyā sthirā dhtruvā |
styākhyā dhṛtisaṃjñā ca sthitirnāmnā dvijāṣṭamī || 32 ||
[Analyze grammar]

śilānāmantare bhūmau ṣaṭkaṃ krameṇa tu |
nyastavyaṃ pūrvavarṇācca varṇānāṃ sāvasānakam || 33 ||
[Analyze grammar]

kṣārṇena cintayedvyāptiṃ tadvahiścāṅgulīyakam |
tato masūrakādhāre dharmādyaṃ yaddviraṣṭakam || 34 ||
[Analyze grammar]

tadūrdhvaṃ koṇadeśeṣu yadā pajhacatuṣṭayam |
kalpitaṃ tu tadā vipra kamalopari saṃsthitāḥ || 35 ||
[Analyze grammar]

mūrtayo vāsudevādyāḥ pāvakādīśapaścimam |
athopānataloddeśe cakraṃ kālānalaprabham || 36 ||
[Analyze grammar]

adhiṣṭhānapradeśe tu pajhaṃ dhāmatrayāśritam |
sarvābhiḥ śaktibhiryuktastanmadye cinmayaḥ pumān || 37 ||
[Analyze grammar]

pīṭhasya dikcatuṣke tu pūrvādyuttarapaścimam |
anantavihagāmbhojacakrākyāḥ kramaśaḥ sthitāḥ || 38 ||
[Analyze grammar]

tataścaraṇapajhe tu prāgādau dikcatuṣṭaye |
vāsudevādayaḥ sthāpyāḥ puruṣādyāstu vā kramāt || 39 ||
[Analyze grammar]

sarvādhāramayaṃ cakraṃ śākhāmūlaṃ samāśritam |
jñānakriyātmake tatve śākhayoryugale sthite || 40 ||
[Analyze grammar]

parabheśvara ādyastu dvārasyordhva udumbare |
saṃsthitaḥ sarvato vyāpī tatpṛṣṭe madhyadeśataḥ || 41 ||
[Analyze grammar]

catuṣpāt sakalo dharmaḥ sthitaḥ satvavatāṃ varaḥ |
yadā kavāṭau dvārasya kalpitau dvijasattama || 42 ||
[Analyze grammar]

kālabaiśvānaro devo hyapāṃ patirubhāvimau |
dakṣiṇottarayogena kavāṭaparisaṃsthitau || 43 ||
[Analyze grammar]

kalpitau śukanāsau vā yadā sāṅgau mahāmate |
icchāprāṇau tayoḥ sthāpyāvagnīṣomau gavākṣayoḥ || 44 ||
[Analyze grammar]

tato jaṅghādviṣaṭke tu tathaivāntarabhūmiṣu |
kālo viyanniyantā ca śāstraṃ nānāhgalakṣaṇam || 45 ||
[Analyze grammar]

vidyādhipatayaścaiva sarudraḥ sagaṇaḥ śivaḥ |
prajāpatisamūhastu indraḥ saparivārakaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]

munayaḥ saptapūrve'nye grahāstārādikairvṛtāḥ |
jīmūtāścākhilā nāgā apsaroṇa uttamaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]

oṣadhyaścaiva paśavo yajñāḥ sāṅgākhilāstu ye |
vidyāścaivāparā vidyā pāvakaścaivamārutaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]

candrārkau vārivasudhe ityete devatāgaṇāḥ |
caturviṃśatisaṃkhyātā ghyātavyāstu yathākramam || 49 ||
[Analyze grammar]

mūrtayaḥ keśavādyāstu jaṅghāgraparisaṃsthitāḥ |
pārśvayoḥ śukanāsāyā bhittimūlasamāśritam || 50 ||
[Analyze grammar]

gaṇeśaṃ yoganidrāṃ ca nyasedvā dakṣiṇāditaḥ |
tadūrdhvaṃ prastaroddeśakapotatalasaṃsthitam || 51 ||
[Analyze grammar]

nāsikānavakaṃ yacca yāstadantarabhūmayaḥ |
tasmiṃstāsu ca sarvāsu hyete sthāpyāḥ krameṇa tu || 52 ||
[Analyze grammar]

cakraśahkhau gadāpajhe lāṅgalaṃ musalaṃ śarāḥ |
śārṅgaṃ ca khaṅgakheṭau tu daṇḍaḥ paraśurītihā || 53 ||
[Analyze grammar]

pāśāṅkuśau mudgaraṃ ca vajraṃ śaktisamanvitam |
prāsāde caturaśre ca caturaśrāyate'pi ca || 54 ||
[Analyze grammar]

garuḍaṃ prastarasyordhve nyaset koṇacatuṣṭaye |
tadūrdhvaṃ vedikāyāṃ tu bhāvanīyā mahāmate || 55 ||
[Analyze grammar]

ete pūrvādiyogena ekaśrṛṅgatanustataḥ |
devo vāmanadehastu sarvavyāpī trivikramaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]

naro nārāyaṇaścaiva hariḥ kṛṣṇastathaiva ca |
jvalatparaśudhṛgrāmo rāmaścānyo dhanurdharaḥ || 57 ||
[Analyze grammar]

vedavidbhagavān kalkī pātālaśayanaḥ prabuḥ |
tato grīvātale ghyeyaḥ kūrmaḥ pātāladhārakaḥ || 58 ||
[Analyze grammar]

varāho nārasiṃhaścāpyamṛtāharaṇastu vai |
śrīpatirdivyadeho'tha kāntātmā'mṛtadhārakaḥ || 59 ||
[Analyze grammar]

rāhujit kālanemighnaḥ pārijātaharo mahān |
lokanāthastu śāntātmā dattātreyo mahāprabhuḥ || 60 ||
[Analyze grammar]

nyagrodhaśāyī bhagavānityete dvijasattama |
tatastu śikharoddeśaṃ tridhākṛtya yathāsamam || 61 ||
[Analyze grammar]

yāvattu kalaśādhāravedikā dvijasattama |
adhobhāge kramādghyeyāḥ śiṣṭā devāstu vaibhavāḥ || 62 ||
[Analyze grammar]

ananto bhagavān devaḥ śaktyātmā madhusūdanaḥ |
vidyādhidevaḥ kapilo viśvarūpo vihaṅagamaḥ || 63 ||
[Analyze grammar]

kroḍātmā baḍabāvaktro dharmo vāgīśvarastathā |
deva ekārṇavaśaya iti ye dvādaśa smṛtāḥ || 64 ||
[Analyze grammar]

dhruvastu sarvato vyāpī tadūrdhvapadasaṃsthitaḥ |
pajhanābhastadūrdhve tu vyāpakaḥ paritiṣṭhati || 65 ||
[Analyze grammar]

śukanāsāmukhe devaḥ pūjanīyaḥ paraḥ pumān |
bhagavān jagadādhāro jagadīśaḥ sanātanaḥ || 66 ||
[Analyze grammar]

vāsudevaḥ paraṃ brahna jagatkāraṇamacyutaḥ |
lokānadhvagaṇaṃ nityaṃ tatvādyamapi devatāḥ || 67 ||
[Analyze grammar]

prāsādopari vinyastāḥ samākramya ca saṃsthitāḥ |
yatra prāsādadehe tu śukanāsā na kalpitā || 68 ||
[Analyze grammar]

tatrāgrato nāsikāyāṃ vāsudevaṃ tu saṃsmaret |
nāsikātritaye śiṣṭe acyutādyāstrayaḥ sthitāḥ || 69 ||
[Analyze grammar]

athavā puruṣādyāstu narādyā vā dvijottama |
varāhādyāstu vā yadvā dharmamūrtyādayaḥ kramāt || 70 ||
[Analyze grammar]

yadvā paraśurāmādyāḥ smartavyāḥ kramayogataḥ |
ete tu śaktibhiḥ sarve yuktā vā kevalāstu vā || 71 ||
[Analyze grammar]

drumaiḥ patralatāyuktairbhūṣite vedikātale |
vinyaset ṣaḍaraṃ cakraṃ tejojvālāsahasradhṛk || 72 ||
[Analyze grammar]

tataḥ sāmalasāreṣu vāsudevādikān smaret |
tadagradeśe cakrāṇi ghyātavyāni yathākramam || 73 ||
[Analyze grammar]

amalaṃ śāntasaṃjñaṃ tu tathā śāntoditoditam |
narādyaṃ kṛṣṇaparyantaṃ śukanāsāghaṭe tu vai || 74 ||
[Analyze grammar]

antarmaṇḍalakoṇeṣu vanhyādīśānapaścimam |
varāharūpī bhagavān śeṣamūrtidharaḥ prabhuḥ || 75 ||
[Analyze grammar]

nṛsiṃharūpī puruṣastathā nārāyaṇo vibhuḥ |
prāsādāṅgeṣu viprendra kramānnigaditeṣu ca || 76 ||
[Analyze grammar]

devatādhārabhūteṣu yadyadaṅgaṃ na kalpitam |
yatra vā tattadadhikaṃ yatrāpi ca samācaret || 77 ||
[Analyze grammar]

tattatsthāne svabudhdyā tu devatānyāsamūhataḥ |
yadvā hyanavaklaptāṅge devateṣṭiṃ tu varjayet || 78 ||
[Analyze grammar]

lokāḥ sapta tathādvānastatvasaṅghāśca devatāḥ |
dhyātavyāstu nirākārāḥ sādhakairdvijasattama || 79 ||
[Analyze grammar]

vimāne'pi tathā siddhavibudhaiśca pratiṣṭhite |
kintu tatra viprānāṅgamūrtināṃ lāñchanādikam || 80 ||
[Analyze grammar]

tāsāṃ sthānāni viprendra kalpitāni yathāvidhi |
vimānāvayavāṃścāpi saṃparīkṣyaiva yatnataḥ || 81 ||
[Analyze grammar]

pūjayet sāvadhānena cetasā dhyānapūrvakam |
lāñchanādyeṣu mūrtīnāṃ prāsādāvayaveṣvapi || 82 ||
[Analyze grammar]

anabhivyaktarūpeṣu lakṣaṇādeḥ parīkṣaṇāt |
svapnādeścāpi viprendra deśikendropadeśataḥ || 83 ||
[Analyze grammar]

yathāvat saṃparīkṣet prayatnena dvijottama |
lakṣaṇādiṣu hīneṣu viparyasteṣvapi dvija || 84 ||
[Analyze grammar]

na lakṣaṇādikaṃ kuryādanyathā dvijasattama |
lakṣaṇaṃ na parīkṣet hyanyathākaraṇeñchayā || 85 ||
[Analyze grammar]

anyathākaraṇārthaṃ tu lakṣaṇādye parīkṣite |
kṣayatyāyuḥ kṛte tasmin lakṣaṇairnarakaṃ vrajet || 86 ||
[Analyze grammar]

tasmāt sarvaprayatnena svayaṃvyaktādike'pi ca |
vimāne saṃsthitānāṃ tu mūrtīnāṃ lakṣaṇādikam || 87 ||
[Analyze grammar]

sthānānyapi ca tāsāṃ vai vimānāvayavānapi |
yathāsthitaṃ parīkṣyaiva kṛtvā mūrtivinirṇayam || 88 ||
[Analyze grammar]

svena svena viśeṣeṇa lāñchanādyena vai sphuṭam |
svena svena tu mantreṇa pūjanaṃ ca samācaret || 89 ||
[Analyze grammar]

prāsādeṣu svayaṃvyaktaṃ śreṣṭhaṃ sarveṣu sattama |
tadrūpī bhagavān devaḥ svagramevāvatiṣṭhate || 90 ||
[Analyze grammar]

tatra sannihitaḥ sākṣādbhagavān bhaktavatsalaḥ |
jāte jīrṇādidoṣe'pi na tyajanti kadācana || 91 ||
[Analyze grammar]

svaṃ svaṃ pradeśametāstu mantrāṇāṃ śaktayaḥ parāḥ |
prāsādāntaḥ sthitāścāpi svayaṃvyaktapurassarāḥ || 92 ||
[Analyze grammar]

ākārāstu vibhoḥ samyagjñeyāḥ pūrvoktayogataḥ |
nāstrairmantrairdhvajairyeṣāṃ vyaktirvyaktā jagattraye || 93 ||
[Analyze grammar]

te'pi lāñchanabṛndaṃ tu dhārayantyaṅghrigocare |
lālāṭe cāṃsapaṭṭe tu pṛṣṭhe pāṇitaladvaye || 94 ||
[Analyze grammar]

tanūruhacaye mūrdhni karmiṇāṃ pratipattaye |
tattallāñchanabṛndaṃ tu parīkṣyaivaṃ viśeṣataḥ || 95 ||
[Analyze grammar]

tattadākāraniyatairvācakaiḥ saṃprapūjayet |
yeṣāṃ lāñchanabṛndaṃ tu na vyaktaṃ caraṇādiṣu || 96 ||
[Analyze grammar]

tānarcayed dviṣaṭkārṇapurogāṇāṃ mahāmate |
vyāpakānāṃ tu mantrāṇāmekenābimatena tu || 97 ||
[Analyze grammar]

iti jñātvā yathāvacca yaḥ pūjayati mantravit |
sa pūjāphalamāpnoti hyanyathā viparītabhāk || 98 ||
[Analyze grammar]

etānyuktāni sarvāṇi lokādīni krameṇa tu |
samārādhanakāleṣu devasyāmitatejasaḥ || 99 ||
[Analyze grammar]

dvārsthadevārcanaṃ kṛtvā pūjayettadanantaram |
namaskārapadāntena svānāmnā praṇavādinā || 100 ||
[Analyze grammar]

arghyālabhanamālyaiśca dhūpena dvijasattama |
agrato devadevasya dvāradeśasya bāhyataḥ || 101 ||
[Analyze grammar]

antarmaṇḍaladeśe tu gatvā vā pūjayet kramāt |
evaṃ prāsādabhede tu yasmin sādhakasattamaiḥ || 102 ||
[Analyze grammar]

ekakālaṃ dvikālaṃ vā trikālaṃ vārcanaṃ dvija |
nityaśaḥ kriyate tatra sadā saṃnnihito vibhuḥ || 103 ||
[Analyze grammar]

ata eva dvijaśreṣṭha tadarcanapurassaram |
kuryādārādhana viṣṇoḥ sādhakaḥ siddhilālasaḥ || 104 ||
[Analyze grammar]

ya evaṃ kurute bhaktyā hnananyaparayā sadā |
so'cirāllabhate kāmāniha loke paratra ca || 105 ||
[Analyze grammar]

mokṣārthī kurute yastu sa yāti paramaṃ padam |
sanakaḥ |
prāsādānāṃ svayaṃvyaktapūrvāṇāṃ tu viśeṣataḥ || 106 ||
[Analyze grammar]

prāsādaṃ tu svayaṃvyaktamatyarthaṃ tvaṃ praśaṃsasi |
kīdṛśaṃ tatsvarūpaṃ syādanyeṣāṃ vāpi kīdṛśam || 107 ||
[Analyze grammar]

kīdṛśī ca mahattāsya jñātumicchāmi sāṃpratam |
śāṇḍilyaḥ |
yadidaṃ dṛśyate viṣṇormāyayā nirmitaṃ jagat || 108 ||
[Analyze grammar]

kālādibahubhirbhedairbhinnaṃ nānāsvarūpakaiḥ |
tadīye prabhavo hyahni pralayaśca niśāgame || 109 ||
[Analyze grammar]

divyaṃ yugasahasraṃ hi tadīyaṃ viddhi vāsaram |
rātriśca tāvatī jñeyā evaṃ rātrikṣaye sati || 110 ||
[Analyze grammar]

pravartamāne tvahani kāle sandhyākhyalakṣaṇe |
svakāraṇamanujjhitya kāryārthaṃ munipuṅgava || 111 ||
[Analyze grammar]

jñānayogaprabhāvena ameyamahimāvṛtam |
preritaṃ nābhirandhreṇa tena hārdaṃ kuśeśayam || 112 ||
[Analyze grammar]

vijñaptimātrarūpaṃ tu svasyāntaḥkaraṇe sthitam |
sahasrārkapratīkāśaṃ sahasraśaśikesaram || 113 ||
[Analyze grammar]

sahasravahnigarbhaṃ ca hemanālaṃ mahāprabham |
tanmadhye mānaso brahyā tena sṛṣṭaścaturmukhaḥ || 114 ||
[Analyze grammar]

jagadvibhavakṛdvipra vidyādehaḥ sanātanaḥ |
sarvasaṃskārasaṃpūrṇo vedavedāṅgapāragaḥ || 115 ||
[Analyze grammar]

aṇimādyaṣṭakopetaḥ sisṛkṣāśaktibhiryutaḥ |
na tasya viditaścāsau yadā yātaḥ sagarvatām || 116 ||
[Analyze grammar]

asmīti pratyayaṃ labdhvā rajasā kaluṣīkṛtaḥ |
tasmiṃścāntarhite tasya pauṣkarasya matistadā || 117 ||
[Analyze grammar]

viparyastā tataḥ sṛṣṭau pravṛttirnābhavadadvija |
kāryākāryaviśeṣajño nābhūdudvignacetanaḥ || 118 ||
[Analyze grammar]

tataḥ prasannacetāstu tapastepe suduścaram |
acirāt puṇḍarīkākṣaṃ draṣṭukāmaḥ prajāpatiḥ || 119 ||
[Analyze grammar]

tatastu tapyamānasya brahnaṇo dvijasattama |
hareḥ stotrārthamudbhūtā buddhirbuddhimatāṃvara || 120 ||
[Analyze grammar]

tato jagau paraṃ japyaṃ sāñjalipragraho vibhuḥ |
brahnā |
namaste brahnahṛdaya namaste brahnapūrvaja || 121 ||
[Analyze grammar]

yogārdhanayanaśreṣṭha sāṃkhyayoganidhe vibho |
vyaktāvyaktakarācintya kṣemaṃ panthānamāsthita || 122 ||
[Analyze grammar]

viśvabhuk sarvabhūtānāmantarātmannayonija |
ahaṃ prasādajastubhyaṃ lokadhāmne svayambhuve || 123 ||
[Analyze grammar]

tvatto me mānasaṃ janma prathamaṃ dvijapūjitam |
cākṣuṣaṃ yaddvitīyaṃ me janmehāsīt purātanam || 124 ||
[Analyze grammar]

tvatprasādācca me janma tṛtīyaṃ vācikaṃ mahat |
tatvataḥ śrāvaṇaṃ cāpi caturthaṃ janma me vibho || 125 ||
[Analyze grammar]

nāsikyaṃ vāpi me janma tvattaḥ pañcamamucyate |
aṇḍajaṃ cāpi mejanma tvattaḥ ṣaṣṭhaṃ vinirmitam || 126 ||
[Analyze grammar]

idaṃ ca saptamaṃ janma pajhajaṃ tvamitaprabha |
sarge sarge hyahaṃ putrastṛtīyaguṇavarjita || 127 ||
[Analyze grammar]

prathamaḥ puṇḍarīkākṣaḥ pradhānaguṇakalpitaḥ |
tvamīśvara prabhāvaśca bhūtānāṃ ca prabhāvanaḥ || 128 ||
[Analyze grammar]

tvaṃ pañcakālakartṝṇāṃ gatistvaṃ pāñcarātrika |
tvayā hi nirmito'haṃ vai vedacakṣurvaco'tiga || 129 ||
[Analyze grammar]

sraṣṭuṃ jagadidaṃ sarvaṃ cetanācetanātmakakam |
kā śaktirmama deveśa jagat sraṣṭaṃ jagatprabho || 130 ||
[Analyze grammar]

evaṃ stutaḥ sa bhagavān puruṣaḥ sarvatomukhaḥ |
svarūpaṃ darśayāmāsa tasmai divyamanuttamam || 131 ||
[Analyze grammar]

taṃ dṛṣṭvā mahatā yukto harṣeṇa kamalāsanaḥ |
ānandāśrusamāviṣṭaḥ praṇamya prāñjaliḥ sthitaḥ || 132 ||
[Analyze grammar]

tatastu puṇḍarīkākṣastamuvāca jagatpatiḥ |
sṛja prajāḥ putra sarvā mukhataḥ pādatastathā || 133 ||
[Analyze grammar]

kṣeyastava vidhāsyāmi balaṃ tejaśca suvrata |
vedaṃ ca matto gṛhṇīṣva sātvataṃ nāma nāmataḥ || 134 ||
[Analyze grammar]

tena sarvaṃ kṛtayugaṃ sthāpayasva yathāvidhi |
prajānāmapi sarvāsāṃ saṃvṛtte sargakarmaṇi || 135 ||
[Analyze grammar]

divyasya mahato dhāmnaḥ sākṣādvyaktasya cāntare |
svayaṃvyaktena divyena hyākāreṇāmalena ca || 136 ||
[Analyze grammar]

anantabhogiśayane śayānaḥ paṅkajekṣaṇaḥ |
prakāśayiṣyati puro vāsudevaḥ parātparaḥ || 137 ||
[Analyze grammar]

tamārādhaya deveśaṃ vimānābhyantarasthitam |
sarveṣāmapi lokānāṃ sṛṣṭisthityantakāraṇam || 138 ||
[Analyze grammar]

vāsudevaṃ tuparamaṃ pumāṃsaṃ bhaktavatsalam |
dvādaśākṣaramantreṇa bhogaiḥ sāṃsparśikādikaiḥ || 139 ||
[Analyze grammar]

hṛdayaṅgamasaṃjñaiśca vividhairopacārikaiḥ |
svādhikārapravṛtyarthaṃ lokānāṃ hitakāmyayā || 140 ||
[Analyze grammar]

mahopaniṣadākhyena śāstreṇoktaprakārataḥ |
yatpauṣkarākyayā loke prathimānaṃ prayāsyati || 141 ||
[Analyze grammar]

pauṣkarasya tavoktatvāt prathita tu tathā bhavet |
mahāvibhūtiriti ca tadvakṣyāmyapare yuge || 142 ||
[Analyze grammar]

asminnādau kṛtayuge samatīte tu mānuṣe |
tato brahnā namascakre devāya harimedhase || 143 ||
[Analyze grammar]

vrahnā cāgryaṃ sa jagrāha saniṣatsaṃhitānvitam |
karmārambhādibhirmantrairdviṣaṭkārṇasamanvitaiḥ || 144 ||
[Analyze grammar]

divyaiḥ samanvitaṃ vipra dvādaśādhyātmasaṃyutm |
anicchāto'dhikārīṇāṃ tatprāptyekaphalapradam || 145 ||
[Analyze grammar]

cāturātmyaikaniṣṭhaṃ ca vāsudevamukhrodgatam |
evaṃ sa bhagavān deva ādyaṃ vedaṃ sanātanam || 146 ||
[Analyze grammar]

upadiśya tato vipra brahnaṇe'mitatejase |
datvā śreyo balaṃ tejaḥ sṛṣṭikarmapravartakam || 147 ||
[Analyze grammar]

jagāma tamasaḥpāraṃ yatrāvyaktaṃ vyavasthitam |
tato'tha varado devo brahnā lokapitāmahaḥ || 148 ||
[Analyze grammar]

asṛjat sa tadā lokān kṛtsnān sthāvarajaṅgamān |
evaṃ sṛṣṭvā jagat sarvaṃ bhūyaśca kamalāsanaḥ || 149 ||
[Analyze grammar]

kadā drakṣyāmyahaṃ devaṃ lokānāṃ hitakāriṇam |
vā sudevaṃ vimānāntaḥśayānaṃ pītavāsasam || 150 ||
[Analyze grammar]

iti cintāsamāviṣṭastapastepe suduścaram |
prādurāsīt tato divyaṃ vimānaṃ paramādbhutam || 151 ||
[Analyze grammar]

prakāśayaddiśaḥ sarvāḥ prakāśenāmalena ca |
upānajagatīyuktaṃ pīṭhāṅghriprastarādikaiḥ || 152 ||
[Analyze grammar]

grīvāśikharatatsaṃsthavedīghaṭaśikhāntimaiḥ |
divyairavayavairyuktaṃ divyālaṅkāraśobhitam || 153 ||
[Analyze grammar]

vṛttāyataṃ tu paritaḥ śukanāsāpariṣkṛtam |
taṃ dṛṣṭvā mahadārścayamānandāśrupariplutaḥ || 154 ||
[Analyze grammar]

pulakācitasarvāṅgaḥ prītivisphāritekṣaṇaḥ |
sasambhramaṃ samutthāya praṇamya prāñjaliḥ sthitaḥ || 155 ||
[Analyze grammar]

pīṭhādyeṣu śikhānteṣu vimānāvayaveṣu ca |
bhūrādyaṃ satyaparyantaṃ lokānāṃ saptakaṃ kramāt || 156 ||
[Analyze grammar]

adhvanāṃ bhuvanādhvādiṣaṭkaṃ varṇādhvapaścimam |
dharādipuruṣāntaṃ ca tatvabṛndaṃ dvijottama || 157 ||
[Analyze grammar]

sattāsvarūpamāsthāya saṃsthitaṃ sandadarśa ha |
tatastu devatābṛndaṃ krameṇa samalokayat || 158 ||
[Analyze grammar]

pīṭhasyādhārabhāge tu hyananto nāma nāgarāṭ |
cakraṃ sāmarthyaśaktyādiśaktisaṅghaṃ tathaiva ca || 159 ||
[Analyze grammar]

jñānabhāsādikānāṃ tu śaktīnāmaṣṭakaṃ tathā |
balavīryavatī pūrvamaṣṭakaṃ sthitipaścimam || 160 ||
[Analyze grammar]

akārādi kṣakārānta varṇacakraṃ dvijottama |
tataḥ pīṭhapradeśācca dharmādyaṃ ca dviraṣṭakam || 161 ||
[Analyze grammar]

cakraṃ kālānalajyotiḥ pajhaṃ dhāmatrayāśritam |
cinmayaḥ puruṣo madhye sarvābhiḥ śaktibhiryutaḥ || 162 ||
[Analyze grammar]

dikcatuṣke hyanantādyaṃ tataścaraṇavargake |
vāsudevādikaṃ dikṣu śākhāmūle sudarśanam || 163 ||
[Analyze grammar]

jñānakriyātmake tatve śākhayoḥ parameśvaram |
ādyaṃ tūdumbare hyūrdhve tatpṛṣṭhe dharma eva ca || 164 ||
[Analyze grammar]

kavāṭayostu kālāgniṃ varuṇaṃ tu tato dvija |
stambhayoḥ śukanāsāyā icchāprāṇau gavākṣayoḥ || 165 ||
[Analyze grammar]

agnīṣomau tato jaṅghā dviṣaṭke'ntarabhūmiṣu |
kālādivasudhāntaṃ ca jaṅghāgre keśavādikam || 166 ||
[Analyze grammar]

nāsikānāṃ tu navake kapotasthe'ntare'pi ca |
cakrādyāyudhasaṃghātaṃ sattārūpeṇa saṃsthitam || 167 ||
[Analyze grammar]

śukanāsāmukhe devaṃ vāsudevaṃ jagatpatim |
nāsikātritaye śiṣṭe hyacyutādyaṃ kramāt sthitam || 168 ||
[Analyze grammar]

saśaktikaṃ tu patrādyairbhūṣite vedikātale |
sudarśanaṃ tu ṣaḍaraṃ ghaṭānāṃ tu catuṣṭaye || 169 ||
[Analyze grammar]

vāsudevādikān vipra rathāṅgānāṃ tadagrataḥ |
amalādyaṃ catuṣkaṃ tu krameṇoditapaścimam || 170 ||
[Analyze grammar]

adhyakṣādyādimūrtyantaṃ śukanāsāghaṭeṣu vai |
sarvalokamayaṃ vipra sakalādhvamayaṃ tathā || 171 ||
[Analyze grammar]

sarvatatvamayaṃ caiva sarvadevamayaṃ tathā |
iti krameṇa sandṛśya vimānaṃ hṛṣṭacetanaḥ || 172 ||
[Analyze grammar]

tataḥ pradakṣiṇīkṛtya caturdhā praṇipatya ca |
sarvāṅgairdaṇḍabadbhūmau bhaktyā tu puruṣottamam || 173 ||
[Analyze grammar]

tataḥ kṛtārthamātmānaṃ manyamānaḥ praviśya ca |
abhyantaraṃ vimānasya garbhabhūmau tu madhyataḥ || 174 ||
[Analyze grammar]

ātmapramāṇaracite mṛdusparśe manohare |
śuddhasphaṭikasaṃkāśe dīpyamāne'tibhāsvare || 175 ||
[Analyze grammar]

phaṇāmaṇḍalamadhyasthairmaṇibhirdīpite tathā |
anantabhogaśayane śayānaṃ pītavāsasam || 176 ||
[Analyze grammar]

niṣkevalena satvena saṃpannaṃ ruciraprabham |
vapuṣā sundareṇaiva divyenāvikṛtena ca || 177 ||
[Analyze grammar]

muñcantamaniśaṃ dehādālokaṃ jñānalakṣaṇam |
prayatnena vinā'jñānanāśakṛddhyāyināṃ mahat || 178 ||
[Analyze grammar]

sragvastrābharaṇairyuktaṃ svānurūpairanūpamaiḥ |
cinmayaiḥ svaprakāśaiśca anyonyarucirañjitaiḥ || 179 ||
[Analyze grammar]

dantajyotsnāvitānaistu prakaṭīkṛtadiṅmukham |
rekhotthitaiśca kalhāraiḥ pādapajhatale'ṅkitam || 180 ||
[Analyze grammar]

nimagnajanasantāpaśamanavyāpṛtānanam |
karuṇāpūrṇahṛdayaṃ jagaduddharaṇodyatam || 181 ||
[Analyze grammar]

svadehatejaḥsaṃbhūtajvālāmaṇḍalamadhyagam |
ghanakuñcitanīlāli galitāñjanasannibhaiḥ || 182 ||
[Analyze grammar]

karpūradhūsarairdivyaiḥ puṣpasaṃvalitāntaraiḥ |
kirīṭamakuṭākrāntaiḥ śobhitaṃ suśiroruhaiḥ || 183 ||
[Analyze grammar]

īṣadāraktagokṣīraśuddhanīlābjalocanam |
śītalairdṛṣṭipātaistu jagadāpyāyakāraṇam || 184 ||
[Analyze grammar]

subhrūlalāṭaṃ sunasaṃ susmitādharavidrumam |
saundaryacandrasaṃkāśavilasadgaṇḍamaṇḍalam || 185 ||
[Analyze grammar]

pūrvakarmānalārtānāṃ dhyāyināṃ khedaśāntaye |
svadantenducayotthena hlādayan gogaṇena tu || 186 ||
[Analyze grammar]

mukhasaundaryaniṣyandacibukasthalaśobhitam |
savilāsasmitādhāraṃ bibrāṇaṃ mukhapaṅkajam || 187 ||
[Analyze grammar]

kambugrīvaṃ mahābāhuṃ śrīvatsāṅkitavakṣasam |
siṃhaskandhaṃ viśālākṣaṃ dīrghabāhuṃ mahorasam || 188 ||
[Analyze grammar]

śaṅkhacakrāṅkitāraktakaradvayavibhūṣitam |
dakṣiṇaṃ bhogibhogābhamupadhāya mahābhujam || 189 ||
[Analyze grammar]

prasāritotarakaraṃ kaṭideśasya pārśvataḥ |
kaustubhenāṅkitoraskaṃ lakṣmībhūṣitavakṣasam || 190 ||
[Analyze grammar]

ābrahnastambaparyantajagadvāsatanūdaram |
īṣatkuñcitavāmāṅghripaṅkajaṃ paṅkajekṣaṇam || 191 ||
[Analyze grammar]

prasārya dakṣiṇaṃ pādamīṣaduttānaśāyinam |
anekaratnakhacitakirīṭamakuṭojjvalam || 192 ||
[Analyze grammar]

udyadādityasaṃkāśairvicitrairmaṇisaṃcayaiḥ |
virājamānayā samyak sphuraccūlikayojjvalam || 193 ||
[Analyze grammar]

ratnāvataṃsaprabhayā dīptaśravaṇaśekharam |
lalāṭāntasamālambi bālālaṅkārabhūṣitam || 194 ||
[Analyze grammar]

lalāṭatilakenaiva sundareṇa virājitam |
anekaravisaṅkāśalasanmakarakuṇḍalam || 195 ||
[Analyze grammar]

prabhūtamaṇimuktāḍhcagraiveyakavirājitam |
vajravaiḍūryamāṇikyapajharāgādiśobhitaiḥ || 196 ||
[Analyze grammar]

hārairanekairvividhairupaśobhitavakṣasam |
udyadādityasaṃkāśakaustubhena virājitam || 197 ||
[Analyze grammar]

bhrājayantyā jagat sarvaṃ svatejobhirnirantaram |
mālayā vaijayantyā ca bhrājamānamahorasam || 198 ||
[Analyze grammar]

nānāratnavicitneṇa muktādāmavilambinā |
sphuratā brahnasūtreṇa kāñcanena suśobhitam || 199 ||
[Analyze grammar]

dyutimadbhirmahāratnai rācitena suvarcasā |
kāñcanenāthasūtreṇa udare kṛtabandhanam || 200 ||
[Analyze grammar]

nānāmāṇikyavilasatkaṭisūtreṇa śobhitam |
anekaratnasandarbharaśanādāmamaṇḍitam || 201 ||
[Analyze grammar]

anekakoṭimārtāṇḍavilasatpītavāsasam |
anekaratnasaṃbhinnanū purādi vibhūṣitam || 202 ||
[Analyze grammar]

evamanyaiśca vividhaiḥ keyūrakaṭakādikaiḥ |
yathārhairbhūṣaṇai ramyairjvaladbhiḥ paribhūṣitam || 203 ||
[Analyze grammar]

prāvṛḍjaladasaṃkāśaṃ bhinnāñjanacayaprabham |
abhinnapūrṇaṣāḍguṇyavibhavenopabṛṃhitam || 204 ||
[Analyze grammar]

yogidhyeyamajaṃ nityaṃ jagañjanmādikāraṇam |
anādinidhanaṃ devaṃ sākṣāllakṣmīpatiṃ prabhum || 205 ||
[Analyze grammar]

aprākṛtatanuṃ śāntaṃ vāsudevaṃ parāt param |
janalokagataiḥsiddhaiḥ sanakādyairabhiṣṭutam || 206 ||
[Analyze grammar]

netrābhyāmanimeṣābhyāṃ tṛṣitābhyāṃ pibanniva |
udaikṣata prahṛṣṭātmā praṇipatya muhurmuhuḥ || 207 ||
[Analyze grammar]

stutvā ca vividhaisstotrairharṣagadgadayā girā |
tadādāya mahaddivyaṃ vimānaṃ śirasā tataḥ || 208 ||
[Analyze grammar]

jagāma bhavanaṃ vipra svakīyaṃ kamalāsanaḥ |
tatra saṃpūjayāmāsa dviṣaṭkabrahmavidyayā || 209 ||
[Analyze grammar]

mahatā vibhavenaiva brahmā lokapitāmahaḥ |
atrāntare tu viprendra pauṣkarasya mahātmanaḥ || 210 ||
[Analyze grammar]

jijñāsāyāṃ tu jātāyāṃ śāstre pauṣkarasaṃjñake |
prādurbhūtastadā vipra vāsudevo jagatpatiḥ || 211 ||
[Analyze grammar]

mahopaniṣadaṃ śāstraṃ grāhayāmāsa padmajam |
yomūlavedo vikhyātastādṛk tasmāt parisrutam || 212 ||
[Analyze grammar]

siddhimokṣapradaṃ vipra sarvaśāstrārthagarbhitam |
nānāvyūhasamopetaṃ mūrtyantarasamanvitam || 213 ||
[Analyze grammar]

nānāvibhavasaṃyuktaṃ prādurbhāvāntarānvitam |
lakṣmyādiśaṅkhacakrākhyagārutma sadigīśvaraiḥ || 214 ||
[Analyze grammar]

sagaṇairastraniṣṭhaistu saṃpūrṇaṃ dvijasattama |
bījaiḥ piṇḍātmakaiścaiva padaiḥsaṃjñāmayairdvija || 215 ||
[Analyze grammar]

mantravyūhaistu vividhairdhyānaiśca vividhairyutam |
tatvasaṃkhyāsamākhyātairmaṇḍalairbhadrakādibhiḥ || 216 ||
[Analyze grammar]

tathā caturdaśavyūhairajekakajagarbhitaiḥ |
ṣaḍviṃśairarakairyuktaiścakrābjairnavabhistathā || 217 ||
[Analyze grammar]

dyvarakādisahasrāraparyantaiśca sakāraṇaiḥ |
tathāṣṭādaśabhirvipra miśracakrābhidhānakaiḥ || 218 ||
[Analyze grammar]

āvāryāvarakeṇaiva rūpeṇa parisaṃsthitaiḥ |
mahākhyanavanābhena bimbabhedasthitena ca || 219 ||
[Analyze grammar]

ghaṇṭāsruksruvapūrvaistu kriyāṅgairvividhairapi |
nānālakṣaṇasaṃyuktaiḥ kuṇḍaiśca paribhūṣitam || 220 ||
[Analyze grammar]

vatsarotsavaparyantaiḥ sthāpanādyaiśca karmabhiḥ |
nityairnaimittikaiḥkāmyaiḥ paripūrṇaṃ dvijottama || 221 ||
[Analyze grammar]

svayaṃvyaktādibhedotthaiḥ prāsādaiśca samanvitam |
tasyādhikāravṛttyarthaṃ lokānāṃ hitakāmyayā || 222 ||
[Analyze grammar]

tatastaduktamārgeṇa vividhairbhogasañcayaiḥ |
nityairnaimittikaiḥ kāmyairvividhaiśca mahotsavaiḥ || 223 ||
[Analyze grammar]

tatra pratidinaṃ kurvan pūjāṃ lokapitāmahaḥ |
vyāpārān jagatāṃ cakre vividhān lokapūjitaḥ || 224 ||
[Analyze grammar]

tato manvantare vipra prāpte vaivasvatābhidhe |
ikṣvākurnāmanṛpatiḥ sūryavaṃśasamudbhavaḥ || 225 ||
[Analyze grammar]

mahātmā satataṃ yogī sarvabhūtahite rataḥ |
draṣṭukāmaḥ prasannātmā vāsudevaṃ jagatpatim || 226 ||
[Analyze grammar]

tāpasaṃ veṣamāsthāya tapaścartuṃ gato vanam |
praviśya tu tapastepe śākamūlaphalāśanaḥ || 227 ||
[Analyze grammar]

grīṣme pañcāgnimadhyastho nayan kālaṃ mahātapāḥ |
vārṣike tu nirālambo haimante tu sarojale || 228 ||
[Analyze grammar]

indriyāṇi samastāni niyamya hṛdaye punaḥ |
mano viṇṇau samāviśya mantraṃ vai dvādaśākṣaram || 229 ||
[Analyze grammar]

japato vāyubhakṣasya tasya rājño mahātmanaḥ |
āvirbabhūva bhagavān brahyā lokapitāmahaḥ || 230 ||
[Analyze grammar]

tamāgatamathālokya pajhayoniṃ caturmukham |
praṇamya bhaktibhāvena stutyā ca paritoṣayan || 231 ||
[Analyze grammar]

namo hiraṇyagarbhāya jagatsraṣṭre mahātmane |
vedaśāstrārthaviduṣe caturvaktrāya te namaḥ || 232 ||
[Analyze grammar]

iti stuto jagatsraṣṭrā brahnā prāha nṛpottamam |
tapasyabhirataṃ śāntaṃ tyaktarājyamahāsukham || 233 ||
[Analyze grammar]

lokaprakāśako rājan sūryastava pitāmahaḥ |
vasūnāmapi sarveṣāṃ sadā mānyo manuḥ pitā || 234 ||
[Analyze grammar]

kṛtavantau tapaḥ pūrvaṃ tīvraṃ pitṛpitāmahau |
tāvatītya tapaste'dya vartate nispṛhasya vai || 235 ||
[Analyze grammar]

kimarthaṃ rājyabhogaṃ tu tyaktvā sarvaṃ nṛpottama |
tapaḥ karoṣi ghoraṃ tvamācakṣva ca mahāmate || 236 ||
[Analyze grammar]

ityukto brahnaṇā rājā taṃ praṇamyābravīdvacaḥ |
draṣṭumicchaṃstapaścaryābalena madhusūdanam || 237 ||
[Analyze grammar]

karomyatra tapo brahnan śaṅkhacakragadādharam |
ityuktaḥ prāha rājānaṃ pajhajanmā hasanniva || 238 ||
[Analyze grammar]

na śakyastapasā rājan draṣṭuṃ nārāyaṇo vibhuḥ |
mādṛśaiśca na dṛśyo'jaḥ keśavaḥ kleśanāśanaḥ || 239 ||
[Analyze grammar]

tvādṛśaiḥ kiṃ punastvīśo mādhavastviti bhāvaya |
purātanīṃ puṇyakathāṃ kathayāmi nibodha me || 240 ||
[Analyze grammar]

ahaṃ purā mahārāja vāsudevaṃ sanātanam |
draṣṭukāmaḥ prajāsarge tapaścaryāṃ sudāruṇām || 241 ||
[Analyze grammar]

akārṣaṃ tapasaścānte bhagavān bhaktavatsalaḥ |
prasannaḥ prādurāsīnme paśyataḥ pajhalocanaḥ || 242 ||
[Analyze grammar]

praṇamya puṇḍarīkākṣamastauṣaṃ vividhaiḥ stavaiḥ |
tatra śreyo balaṃ tejo datvā sraṣṭuṃ jagadvibhuḥ || 243 ||
[Analyze grammar]

athopadiṣṭavān mahyamādyaṃ vedaṃ sanātanam |
sadāgamākhyaṃ mūlaṃ tu parabrahnaprakāśakam || 244 ||
[Analyze grammar]

divyaṃ siddhipradaṃ caiva śāntikṛdviśvakarmiṇām |
sargasyottarakāle tu vimāne divyalakṣaṇe || 245 ||
[Analyze grammar]

anantabhogaśayane śayānaḥ padmalocanaḥ |
prādurbhaviṣyati purastaṃ pūjaya viśeṣataḥ || 246 ||
[Analyze grammar]

dvādaśārṇena mantreṇa pauṣkareṇoktamārgataḥ |
vakṣyamāṇena vidhinā yathāvat kamalodbhava || 247 ||
[Analyze grammar]

ityuktvāntardadhe devaḥ paramātmā jagatprabhuḥ |
prādurāsīttato divyaṃ vimānaṃ paramādbhutam || 248 ||
[Analyze grammar]

śāstraṃ cāpi mayā labdhaṃ mahopaniṣadākhyakam |
tatrasthaṃ devadeveśaṃ vāsudevaṃ jagatpatim || 249 ||
[Analyze grammar]

pūjayāmi vidhānena taduktena nṛpottama |
tadahaṃ te prayacchāmi keśavānandamandiram || 250 ||
[Analyze grammar]

visṛjyedaṃ tapo ghoraṃ puraṃ vraja nijaṃ nṛpa |
prajānāṃ pālanaṃ dharmastapaśceva mahībhṛtaḥ || 251 ||
[Analyze grammar]

vimānaṃ preṣayiṣyāmi divaḥ siddhaṃ nṛpottama |
saṃyuktaṃ pañcakālajñaiḥ sadbrahnaniratairdvijaiḥ || 252 ||
[Analyze grammar]

tatrārādhaya deveśaṃ bāhyāntarakhilaiḥ śubhaiḥ |
vāsudevamanantāhau śayānaṃ puruṣottamam || 253 ||
[Analyze grammar]

dviṣaṭkārṇena mantreṇa pauṣkaroktavidhānataḥ |
kratubhirvividhaiścaiva yajan devaṃ nṛpottama || 254 ||
[Analyze grammar]

niṣkāmo nṛpaśārdūla prajā dharmeṇa pālaya |
prasādādvāsudevasya muktiste bhavitā nṛpa || 255 ||
[Analyze grammar]

ityuktvā pauṣkaraṃ śāstramupadiśya yathākramam |
tasmai tu bhūmipālāya vidhātāntarabhūt punaḥ || 256 ||
[Analyze grammar]

ikṣvākuścintayannāste pajhayonervaco dvija |
āvirbabhūva purato vimānaṃ tanmahībhṛtaḥ || 257 ||
[Analyze grammar]

brahnadattaṃ dvijayutaṃ mādhavānantayoḥ śubham |
taṃ dṛṣṭvā parayā bhaktyā natvā ca puruṣottamam || 258 ||
[Analyze grammar]

ṛṣīn praṇamya vṛddhāṃśca tadādāya yayau puram |
paurairjanaiśca nārībhirdṛṣṭaṃ śobhāsamanvitaiḥ || 259 ||
[Analyze grammar]

lājāni vikṣipadbhiśca tato rājā skkaṃ gṛham |
svamandire viśāle tu vimānaṃ vaiṣṇavaṃ śubham || 260 ||
[Analyze grammar]

saṃsthāpyārādhayāmāsa bhāvitātmā nṛpottamaḥ |
pauṣkaroktavidhānena tairdvijairarcitaṃ harim || 261 ||
[Analyze grammar]

mānuṣyaḥ śobhanāṅgyastu ghṛṣṭvā tu haricandanam |
mālāḥ kṛtvā sugandhāḍhyāḥ prītiṃ tasya vitenire || 262 ||
[Analyze grammar]

paurāḥ karpūraśrīkhaṇḍakuṅkumādyaṃ dadustathā |
puṣpāṇi viṣṇuyogyāni dadurānīya bhūpateḥ || 263 ||
[Analyze grammar]

tattatkarmārthabimbāni pratiṣṭhāpya yathāvidhi |
sve sve yathodite sthāne sanniveśya suvistṛtam || 264 ||
[Analyze grammar]

tato'ṣṭāṣṭakasaṃkhyaistu bhogaiḥ sarvairakṛtrimaiḥ |
pradhānaiḥ sāṅgabhogaistu vividhairaupacārikaiḥ || 265 ||
[Analyze grammar]

sāṃsparśikaistathā vipra hṛdayaṅgamasaṃjñitaiḥ |
arcayitvā jagannāthaṃ vāsudevaṃ parātparam || 266 ||
[Analyze grammar]

trisandhyaṃ parayā bhaktyā japyaiḥ stotraiśca vaiṣṇavaiḥ |
kārayāmāsa devasya suciraṃ vatsarotsavam || 267 ||
[Analyze grammar]

tathā ca vatsarīyāṇi nānānaimittikānyapi |
pritaṣṭhāṃ tatprakāraṃ ca sthānabhedaṃ tathaiva ca || 268 ||
[Analyze grammar]

utsavādiprakāraṃ ca vakṣyāmyupari vistṛtam |
bhogaiśca toṣayitvā taṃ sarvadevamaya harim || 269 ||
[Analyze grammar]

niṣkāmo dānadharmaiśca paraṃ jñānamavāptavān |
yajan yajñān mahīṃ rakṣan sa kurvan keśavārcanam || 270 ||
[Analyze grammar]

utpādya putrān pitrarthaṃ cirāt tyaktvā kalebaram |
dhyāyanniṣkalmaṣaṃ devaṃ prāptavān vaiṣṇavaṃ padam || 271 ||
[Analyze grammar]

tataścaitat kramāllebhe devaḥ sarveśvaraḥ svayam |
rāmo rājīvanayano bhrātṛbhedaistribhiḥ saha || 272 ||
[Analyze grammar]

nihantā rākṣasānāṃ yo manuṣyo'hamiti smaran |
daśendriyānanaṃ ghoraṃ yo manorajanīcaram || 273 ||
[Analyze grammar]

vivekaśarajālena śamaṃ nayati dehinām |
kṛtakṛtyastu yo vetti svabhāvaṃ divyamuttamam || 274 ||
[Analyze grammar]

dadau vibhīṣaṇāyāsau priyāya priyakāriṇe |
śāstropadeśapūrvaṃ tu vimānaṃ divyalakṣaṇam || 275 ||
[Analyze grammar]

so'pi tacchirasā gṛhya yayau deśaṃ svakaṃ prati |
ravau madhyandine prāpte kaveratanayā taṭe || 276 ||
[Analyze grammar]

candrapuṣkariṇīmadhye'nantapīṭhe'vatārayat |
dakṣādhvare ca rudreṇa paribhūto niśākaraḥ || 277 ||
[Analyze grammar]

mūrdhni tasya kṛtāvāso yatra taptvā mahattapaḥ |
yasmiṃstu puṇḍarīkākṣo devo vāmanarūpadhṛk || 278 ||
[Analyze grammar]

prāptavānnayasaṃskāraṃ yatra tu svayameva hi |
vimānapravaraṃ divyaṃ śrīrahgamiti śabditam || 279 ||
[Analyze grammar]

pratiṣṭhāsyati cātreti viniścitya jagatpatiḥ |
gaṇeśaṃ yoganidrāṃ ca rakṣāhetoḥ samādiśat || 280 ||
[Analyze grammar]

tatrāvatārya tanmadhye vimānaṃ tadvibhīṣaṇaḥ |
tatasaṃpūjayāmāsa tairdvijairarcitaṃ harim || 281 ||
[Analyze grammar]

ramaṇīyaistu vividhairbhogaiḥ sāṃsparśikādikaiḥ |
taduddhartumasau yatnamakarodbalavānapi || 282 ||
[Analyze grammar]

na śaśāka manāgasmādetaccalayituṃ tadā |
athāpataddharaṇyāṃ vai vilapan sa ca duḥkhitaḥ || 283 ||
[Analyze grammar]

ārtaṃ vibhīṣaṇaṃ dṛṣṭvā vilapantamanāthavat |
uvāca bhagavān raṅgī svareṇa mahatā tadā || 284 ||
[Analyze grammar]

śrībhagavānuvāca |
ārya dharmajña deśo'yaṃ ramaṇīyo hi me mataḥ |
asminneva śayāno'haṃ raṃsye tvāmabhivīkṣya ca || 285 ||
[Analyze grammar]

etairekāntibhiḥ sārdhaṃ madārādhanatatparaiḥ |
vibhīṣaṇānujānīhi kuruṣva ca mama priyam || 286 ||
[Analyze grammar]

etānārādhakān viprān pañcakālaparāyaṇān |
kṣetrārāmagṛhādyaistu susamṛddhān kuruṣva ca || 287 ||
[Analyze grammar]

mā bhūstvaṃ durmanā yāhi kṣipraṃ laṅkāṃ niśācara |
tatra tvaṃ susamṛddhārthaḥ śriyaṃ bhuṅkṣvānapāyinīm || 288 ||
[Analyze grammar]

ityuktaḥ susamṛddhārthān kṣetrārāmagṛhādibhiḥ |
kṛtvā caikāyanāṃstāṃstu pañcakālaparāyaṇān || 289 ||
[Analyze grammar]

tatastu prayayau cārto laṅkāmeva vibhīṣaṇaḥ |
martyānāṃ bhāgyavaiṣamyādbrāhnaṇānāṃ hitāya ca || 290 ||
[Analyze grammar]

devānāṃ ca pratiṣṭhāyai reme tatra nadītaṭe |
raṅgadhāmani raṅgeśaḥ śayānastu dvijottama || 291 ||
[Analyze grammar]

taddhāmobhayato'gacchat parirabhya saridvarā |
yathā patiṃ ciraṃ prāptaṃ bhujābhyāṃ priyamaṅganā || 292 ||
[Analyze grammar]

divyaṃ hyetanmahaddhāma divyāstatra nivāsinaḥ |
divyā ceyaṃ nadī tadvaddivyatīrthamidaṃ saraḥ || 293 ||
[Analyze grammar]

anantaśaktiyuktaṃ tadvimānaṃ hi svayambhavam |
kihgarā viṣṇubhūteśā balinaḥ kāmarūpiṇaḥ || 294 ||
[Analyze grammar]

te ca rakṣanti taṃ deśaṃ sarve hyanimiṣekṣaṇāḥ |
ye niṣya ndā nirāhārāḥ sātvikāśca vasanti te || 295 ||
[Analyze grammar]

pravyāharanto madhurāṃ vāṇīṃ karṇasukhāvahām |
na tatra vasatāṃ pīḍā kṣutpipāsādyupasthitā || 296 ||
[Analyze grammar]

nādhyātmikādipīḍā vā na jarā nāvivekitā |
traikālyajñānasaṃpannāḥ sarvakāmavivarjitāḥ || 297 ||
[Analyze grammar]

padārthasaptakajñānasaṃpūrṇā nānyayājinaḥ |
dvādaśādhyātmaniratāḥ pañcakālaparāyaṇaḥ || 298 ||
[Analyze grammar]

tamarcayanto'harahastatraiva nivasanti hi |
ṣaṭkarmaniratāścāpi brahnaṇyāhitacetasaḥ || 299 ||
[Analyze grammar]

caranti tatra vimalāḥ puruṣāḥ saṃśitavratāḥ |
devāsuramunīndrādyāḥ sadā devābhikāṅkṣiṇaḥ || 300 ||
[Analyze grammar]

vasanti tatra cāsthāya citrāṃ sthāvararūpatām |
apyunmattaḥ prasāntaḥ syādvadhiro'pi subodhavān || 301 ||
[Analyze grammar]

tasya deśasya māhātmyaṃ samyagjñātuṃ na śakyate |
brahnaṇāpi muniśreṣṭha kiṃ punaḥ khalu mādṛśaiḥ || 302 ||
[Analyze grammar]

tadetat paramaṃ dhāma śrīraṅgamiti śabditam |
divyalakṣaṇasaṃyuktaṃ svayaṃvyaktamiti śrutam || 303 ||
[Analyze grammar]

atra sannihitaḥ sākṣādbhagavān puruṣottamaḥ |
bhaktānāṃ puṇḍarīkākṣaḥ paramātmā'cyuto hariḥ || 304 ||
[Analyze grammar]

vividheṣvapi cānyeṣu nityaṃ sthāneṣu yadyapi |
vāsudevastu mantrajñātmā sthitaḥ sannihitaḥ svayam || 305 ||
[Analyze grammar]

tathāpi valavattvena sannidhiṃ bhajate'tra vai |
grīṣmakālaṃ samāsādya yathārkastīkṣṇatāṃ vrajet || 306 ||
[Analyze grammar]

svarūpamajahanneva tathaivātra jagatpatiḥ |
doṣaiḥ sa digvibhāgādyaistvanyathātvaṃ na yāti ca || 307 ||
[Analyze grammar]

nityasannidhimāhātmyāt kālaṃ kalpakṣayāvadhi |
uttarottaratā caiva jagatyasmin hi vartate || 308 ||
[Analyze grammar]

bhūtyā kāntyā ca kīrtyā ca kriyayā cāpramayeyā |
duṣṭopaśāntidā śaktyā siddhidā yā ca vai saha || 309 ||
[Analyze grammar]

muktikāmāśca bhavinaḥ phalakāmāśca sattama |
yathābhimatasaṃprāptimihaivāyāntyanaśvarīm || 310 ||
[Analyze grammar]

iha karmaparāḥ sarve sāyaṃ prātastu madhyataḥ |
kurvate sarvakarmāṇi vimānābhimukhāḥ sadā || 311 ||
[Analyze grammar]

evaṃ tu puṣkarakṣetre totādriśikhare'pi ca |
kṣmāṅge purāṇasaṃjñe tu madhubhāṇḍābhidhe'pi ca || 312 ||
[Analyze grammar]

sthitaḥ saṃnihito devaḥ svayaṃvyakto jagatpatiḥ |
bhagavān puṇḍarīkākṣo lokānāṃ hitakāmyayā || 313 ||
[Analyze grammar]

devadevo jagannātha evaṃ kṣetreṣu keṣucit |
sthāpito vibudhādyaistu sannidhatte dvijottama || 314 ||
[Analyze grammar]

keṣucinmanujendraistu bhaktibṛṃhitamānasaiḥ |
sthāpito vidhivadvipra sannidhatte jagatpatiḥ || 315 ||
[Analyze grammar]

evaṃ bhagavadākārairnānāsaṃsthānalakṣaṇaiḥ |
nānāviśeṣarūpaiśca nānākāryavaśena tu || 316 ||
[Analyze grammar]

viśvamāpūritaṃ sarvaṃ sarvānugrahakāmyayā |
svayaṃvyaktaṃ tathāsiddhavibudhaiśca pratiṣṭhitam || 317 ||
[Analyze grammar]

munimukhyaistu gandharvairyakṣairvidyādharairapi |
rakṣobhirasurairmukhyaiḥ sthāpitaṃ mantravigraham || 318 ||
[Analyze grammar]

divyaśāstroktavidhinā pūjayecchāstrakovidaḥ |
sthāpitaṃ manujairdevaṃ munivākyoktamārgataḥ || 319 ||
[Analyze grammar]

pūjayed dvija tatrāpi jñānibhistattbadarśibhiḥ |
vāsudevaikaniṣṭhaistu devatāntaravarjitaiḥ || 320 ||
[Analyze grammar]

vyāmiśrayāgamuktaistu tīvrabhaktisamanvitaiḥ |
sthāpitaṃ manujendraistu hyanuvedhādikovidaiḥ || 321 ||
[Analyze grammar]

arcayeddevadeveśaṃ divyaśāstroktavartmanā |
munivākyoktamārgeṇa pūjanaṃ yatra vartate || 322 ||
[Analyze grammar]

tatrāpi divyamārgāccet pūjanaṃ kartumicchati |
munimārgaṃ parityajya divyamārgeṇa pūjayet || 323 ||
[Analyze grammar]

bhavet sannidhimāhātmyaṃ kālaṃ kalpakṣayāvadhi |
divyamārgeṇa pūjādyaṃ vartate yatra nityaśaḥ || 324 ||
[Analyze grammar]

tatra divyaṃ parityajya na kadācinmahāmate |
munivākyoktamārgeṇa kuryāt saṃpūjanādikam || 325 ||
[Analyze grammar]

kuryādvā yadi saṃmohādvipraḥ saṃmūḍhacetanaḥ |
saṃprayātyacirātasya bhaktirbījena vai saha || 326 ||
[Analyze grammar]

samantraṃ karmatantraṃ ca siddhayaśca parāṅmukhāḥ |
ihaiva śīghraṃ viprendra dehānte gatasantatiḥ || 327 ||
[Analyze grammar]

ghoraṃ prayāti narakaṃ rājā rāṣṭraṃ ca naśyati |
tasmāt sarvaprayatnena divyamārgaṃ tu na tyajet || 328 ||
[Analyze grammar]

tāmasena tu mārgeṇa pūjanaṃ yatra vartate |
tatrāpi rājasenaiva pūjana siddhidaṃ bhavet || 329 ||
[Analyze grammar]

rājasena tu pūjādyaṃ vartate yatra nityaśaḥ |
tatrāpi sātvikenaiva pūjanaṃ śubhadaṃ sadā || 330 ||
[Analyze grammar]

sātvikena tu pūjādyaṃ vartate yatra cānvaham |
tatra rājasamārgeṇa na kuryāt pūjanādikam || 331 ||
[Analyze grammar]

yatra rājasamārgeṇa pravṛttaṃ tvarcanādikam |
tatra tāmasamārgeṇa na kuryādarcanādikam || 332 ||
[Analyze grammar]

vividhānāṃ rājasānāmanyonyaṃ syābha saṃkaraḥ |
sarvatrapauruṣe vākye tadgrāhyamavirodhi yat || 333 ||
[Analyze grammar]

sanakaḥ |
kevalaṃ tadvidhānena na kuryāt sthāpanādikam |
divyādyāyatanānāṃ ca ṣūjārthaṃ yat tvayoditam || 334 ||
[Analyze grammar]

śāstraṃ divyādibhedena śrotumicchāmi tatvataḥ |
yajjñātvā vinivarteyaṃ śāstrasāṅkaryadoṣataḥ || 335 ||
[Analyze grammar]

śāṇḍilyaḥ |
vāsudevena yat proktaṃ śāstraṃ bhagavatā svayam |
anuṣṭupchandobandhena samāsavyāsabhedataḥ || 336 ||
[Analyze grammar]

tathaiva brahnarudrendrapramukhaiśca pravartitam |
lokeṣvapi ca divyeṣu taddivyaṃ viddhi sattama || 337 ||
[Analyze grammar]

brahnarudramukhairdevaiḥ ṛṣibhiśca tapodhanaiḥ |
svayaṃ praṇītaṃ yacchāstraṃ tadviddhi munibhāṣitam || 338 ||
[Analyze grammar]

etattu trividhaṃ viddhi sātvikādivibhedataḥ |
vijñāya puṇḍarīkākṣādarthajālaṃ yathāsthitam || 339 ||
[Analyze grammar]

tadbodhakaṃ praṇītaṃ yacchāstraṃ tat sātvikaṃ smṛtam |
tasmājjñāte'rthajāte tu kiñcit samavalambya ca || 340 ||
[Analyze grammar]

svabuddhayunmuṣitasyaiva hyarthajātasya bodhakam |
yat praṇītaṃ dvijaśreṣṭha tathā vijñāya tatvataḥ || 341 ||
[Analyze grammar]

granthavistarasaṃyuktaṃ śāstraṃ sarveśvareśvarāt |
tatsaṃkṣepaprasādena svavikalpavijṛmbhaṇaiḥ || 342 ||
[Analyze grammar]

vrahnādibhiḥ praṇītaṃ yat tathā tadṛṣibhirdvija |
brahnādibhyaḥ pariśrutya tat saṃkṣepātmanā punaḥ || 343 ||
[Analyze grammar]

svavikalpāt praṇītaṃ yat tat sarvaṃ viddhi rājasam |
tat syād dvedhā pañcarātravaisvānasavibhedataḥ || 344 ||
[Analyze grammar]

kevalāt svavikalpoktaiḥ kṛtaṃ yat tāmasaṃ tu tam |
kevalaṃ manujairyattu kṛtaṃ tat pauruṣaṃ bhavet || 345 ||
[Analyze grammar]

sanaka |
yairliṅgairvadatāṃśreṣṭha bhagavadvākyapūrvakam |
bhedaṃ jānāmi tatvena tāni vistarato vada || 346 ||
[Analyze grammar]

śāṇḍilya |
yadarthāḍhyamasandigdhaṃ svacchamalpākṣaraṃ sthiram |
cāturātmyasvarūpeṇa saṃsthitasya vibhoḥ sadā || 347 ||
[Analyze grammar]

svābhāvikaṃ paratvaṃ tu yatra yatra samīritam |
anyāsāṃ mantramūrtīnāṃ yatra caupādhikaṃ tu yat || 348 ||
[Analyze grammar]

turyādijāgratparyantaḥ padabhedaḥ prakāśitaḥ |
bhaktānāmanukampārthaṃ yatra vai caturātmanaḥ || 349 ||
[Analyze grammar]

śaktīśasya vibhoryatra vibhavaḥ saṃprakāśitaḥ |
aṅgalāñchanabhūṣāṇāṃ śaktīnāṃ vihageśituḥ || 350 ||
[Analyze grammar]

layādibhedabhinnaṃ tu svarūpaṃ yatra bhāṣitam |
bījapiṇḍapadādyena cāturvidhyena sattama || 351 ||
[Analyze grammar]

mantrāḥ pravartitā yatra yatra sthāpanakarmaṇi |
anuvedhakriyā proktā yatra vai nityapūjanam || 352 ||
[Analyze grammar]

mūlamūrtau tu saṃpūrṇaṃ proktaṃ prādhānyato dvija |
tatra kartumaśakyaṃ yat snānādyaṃ tāvadeva tu || 353 ||
[Analyze grammar]

bimbāntare tadarthaṃ tu karmabimbapurassare |
vihitaṃ darpaṇādyeṣu tadabhāvānmahāmate || 354 ||
[Analyze grammar]

kṣmājalānalavāyvākhyanābhasīyena vai dvija |
dhāraṇāpañcakenaiva dhāraṇādvitayena ca || 355 ||
[Analyze grammar]

dahanāpyāyanākhyena yatra śuddhiśca bhautikī |
āgamaśrutimūlatvaṃ svasya yaddhayupapādakam || 356 ||
[Analyze grammar]

tat pārameśvaraṃ vākyamājñāsiddhaṃ hi mokṣadam |
evamādeyavākyottha āgamo yo mahāmate || 357 ||
[Analyze grammar]

sanmārgadarśanaṃ kṛtsnaṃ vidhivādaṃ ca viddhi tat |
tatprāmāṇyāttu yatkiñcit samabhyūhya yathārthataḥ || 358 ||
[Analyze grammar]

pūrvāparābirodhena nirvāhyamavicārataḥ |
sarveṣāṃ rañjakaṃ gūḍhaṃ niścayīkaraṇākṣamam || 359 ||
[Analyze grammar]

pārameśvaravākyoktamarthajālaṃ yathāsthitam |
pratyabhijñāpakaṃ yadyat sātvikaṃ munibhāṣitam || 360 ||
[Analyze grammar]

praśaṃsakaṃ yat siddhīnāṃ saṃpravartakamapyatha |
mūlamūrtimanādṛtya karmārcāyāṃ tu puṣkalam || 361 ||
[Analyze grammar]

nityasaṃpūjanaṃ proktaṃ prādhānyena tu yatra vai |
brahnarudrādibimbānāṃ pramāṇaṃ lakṣaṇaṃ tathā || 362 ||
[Analyze grammar]

sthāpanaṃ yatra nirdiṣṭaṃ yatra vai jagatāṃ pateḥ |
pūjanaṃ tu samuddiṣṭaṃ prākṛtānāṃ jaḍātmanām || 363 ||
[Analyze grammar]

tatvānāmapi viprendra diśāṃ kālasya vācakaiḥ |
parameṣṭhyādibhirmantraiḥ pañcabhiryatra vai kramāt || 364 ||
[Analyze grammar]

sthāpanādipratiṣṭhāntaṃ pañcakaṃ samudīritam |
yāgapūrvā haristomaparyantāḥ sapta kīrtitāḥ || 365 ||
[Analyze grammar]

yāgā yatra tathā sapta tatkramādadhikāriṇaḥ |
uktaṃ yatra pratiṣṭhayā ṣoḍaśanyāsakalpanam || 366 ||
[Analyze grammar]

etajjānīhi tat sarvaṃ rājasaṃ munibhāṣitam |
bhagavantaṃ samuddiśya hyaṅgabhāvaṃ vinaiva tu || 367 ||
[Analyze grammar]

brahnarudramukhānāṃ tu vibudhānāṃ tathaiva ca |
mātṝṇāmapi durgāyāḥ svātantryeṇa tu yatra vai || 368 ||
[Analyze grammar]

mantraṃ dhyānaṃ pramāṇaṃ ca lakṣaṇaṃ sthāpanaṃ tathā |
nirdiṣṭaṃ tāmasaṃ nāma munivākyaṃ tu viddhi tat || 369 ||
[Analyze grammar]

anarthakamasaṃbaddhamalpārthaṃ śabdaḍambaram |
anirvāhakamādyoktervākyaṃ tat pauruṣaṃ smṛtam || 370 ||
[Analyze grammar]

heyaṃ cānarthasiddhīnāmākaraṃ narakāvaham |
pārameśvaravākyārthairyadvirodhi na tad dvija || 371 ||
[Analyze grammar]

saṃgrāhyaṃ sātvikādyeṣu munivākyeṣu yatnataḥ |
yaddivyāpekṣitaṃ vipra saṃgrāhyamavirodhi tat || 372 ||
[Analyze grammar]

sātvikādikramātteṣu samabhyūhya mahāmate |
prasiddhārthānupādāya saṅgatārthaṃ vilakṣaṇam || 373 ||
[Analyze grammar]

api cet pauruṣaṃ vākyaṃ grāhyaṃ tanmunivākyavat |
sanaka |
divyapūrvāṇi śāstrāṇi proktairetaistu liṅgakaiḥ || 374 ||
[Analyze grammar]

liṅgitāni dvijaśreṣṭha vyaktanāmānvitāni ca |
kautūhalaṃ hi me śrotuṃ prabrūhi gaṇaśastathā || 375 ||
[Analyze grammar]

vijñātavyānyasaṃkīrṇaṃ yathā ca svalpabuddhibhiḥ |
śāṇḍilya |
sātvataṃ pauṣkaraṃ caiva jayākhyaṃ ca tathaiva ca || 376 ||
[Analyze grammar]

evamādīni śāstrāṇi divyānītyavadhāraya |
saṃhitā ceśvarasyāpi bharadvājasya saṃhitā || 377 ||
[Analyze grammar]

saumantavī tathā hyetat pārameśvarasaṃjñitam |
vaihāyasī saṃhitā ca śāstraṃ citraśikhaṇḍijam || 378 ||
[Analyze grammar]

tathā jayottaraṃ tatra evamādīni tatvataḥ |
sātvikāni vijānīhi munivākyāni sattama || 379 ||
[Analyze grammar]

tantraṃ sanatkumārakhyaṃ tathā pajhodbhavābhidham |
satyāpi tejodraviṇaṃ māyāvaibhavikaṃ tathā || 380 ||
[Analyze grammar]

ityādīnyavagaccha tvaṃ rājasānyeva tatvataḥ |
pañcapraśnaṃ śukapraśnaṃ tatvasāgarasaṃhitā || 381 ||
[Analyze grammar]

ityādīnyavabuddhyasva tāmasāni viśeṣataḥ |
pūrvoktalakṣaṇenaiva jñātavyaṃ tatra pauruṣam || 382 ||
[Analyze grammar]

prāsādānāṃ ca śāstrāṇāṃ yathāvat saṃprakāśitam |
bhedaṃ divyādikaṃ samyag jñātvā sarvaṃ samācaret || 383 ||
[Analyze grammar]

yo na jñātvā tu sāṅkaryaṃ pūjādyamanutiṣṭhati |
sa hi sarvasya jagataḥ sāṅkaryaṃ kurute sadā || 384 ||
[Analyze grammar]

viśeṣāt svasya vaṃśasya tasmādāpadyapi dvija |
na kuryācchāstrasāṅkaryaṃ hitaiṣī śāstrakobidaḥ || 385 ||
[Analyze grammar]

Other editions:

Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Parameshara-samhita Chapter 10

Cover of edition (2002)

The Pancaratra Agamas (an Introduction)
by Swami Harshananda (2002)

[Publisher: Ramakrishna Math, Bangalore]

Buy now!
Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: