Padma Purana [sanskrit]
462,305 words | ISBN-13: 9789385005305
The Padma-purana Book 4 Chapter 11 (Sanskrit text), including grammatical analysis, glossary and relevant print editions. The Padmapurana is a one of the largest of the eighteen Major Puranas containing roughly 50,000 metrical verses. Although popular for its inclusion of the Ramayana and large sections on pilgrimage guides this is also known for its dedication to both Shiva and Vishnu.
Chapter 11
[English text for this chapter is available]
śaunaka uvāca |
idānīṃ śrotumicchāmi kathayasva yathārthataḥ |
harisvarūpiṇā sākṣādvedavyāsena śāsita || 1 ||
[Analyze grammar]
nirahaṃkāra he sūta lokānugrahakāraka |
kena syātsubhagā nārī pāpinī ca sudurbhagā || 2 ||
[Analyze grammar]
patipriyāṃga kena syādrūpitā cakṣuṣoḥ sudhā |
kena vā jāyate lakṣmīstanme brūhi tapodhana || 3 ||
[Analyze grammar]
sūta uvāca |
yadi puṇyamidaṃ vipra vṛttaṃ paramadurlabham |
śṛṇuṣva bhoḥ samāsena kathayāmi vidhānataḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
āsīdbhadraśravā rājā yuge dvāparasaṃjñake |
saurāṣṭradeśavāsī ca vedavedāṃgapāragaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
bhāryā tasya ca saṃjātā nāmnā suraticaṃdrikā |
tasyāṃ babhūvuḥ śrīrājñaḥ saptaputrā manoramāḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
tato'bhijātā duhitā suṃdarī satyavādinī |
śyāmabālā ca vipreṃdra nāmnā prītikarī pituḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
athaikadā śyāmabālā suvarṇasikatāsu ca |
gūḍhairmanoharai ratnaiḥ sakhibhiḥ krīḍituṃ mudā || 8 ||
[Analyze grammar]
jagāma nīpavṛkṣasya talaṃ paramadurlabham |
etasminnaṃtare vipra lakṣmīḥ saṃsāratāriṇī || 9 ||
[Analyze grammar]
lokānāṃ nītidā sātha samāyātā svayaṃ puraḥ |
dhṛtvā ca brāhmaṇīrūpaṃ palitāṃgī ca bhūsura || 10 ||
[Analyze grammar]
akhilānāṃ ca lokānāṃ śāstū rājñaḥ kṣayaṃ vinā |
keṣāṃ kṣudratarāṇāṃ hi gṛhe gacchāmi sāṃpratam || 11 ||
[Analyze grammar]
iti saṃciṃtya manasā gatā rājaniketanam |
suvarṇabhittibhiryuktaṃ patākābhiralaṃkṛtam || 12 ||
[Analyze grammar]
siṃhadvāramatikramya prāha dauvārikīṃ tataḥ |
dvāraṃ jahi hi bho dvāri niyukte śubhalakṣaṇe || 13 ||
[Analyze grammar]
yāmi vegena paśyāmi rājñīṃ suraticaṃdrikām |
tacchrutvā vacanaṃ tasyā ratnadaṃḍakarā ca sā |
kokilāvākyavanmuktaṃ paramaṃ harṣamāyayau || 14 ||
[Analyze grammar]
dvāraniyuktovāca |
kiṃ nāma vahase vṛddhe kaḥ patistāvakaḥ punaḥ |
āgatāsi kathaṃ kiṃ te kāryyaṃ rājñyāśca darśane |
kasmātkiṃ brūhi vipre tvaṃ śrotuṃ kautuhalaṃ hi me || 15 ||
[Analyze grammar]
vṛddhovāca |
śṛṇu poṣye mahārāja patnyā daṃḍakare yadā |
śrotuṃ kautūhalaṃ te'sti madāgamanakāraṇam || 16 ||
[Analyze grammar]
prasiddhā kamalā nāmnā cāhaṃ prāṇeśvaro mama |
bhuvaneśa iti khyāto nāmnā dvāravatīpurī || 17 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ vai varttate poṣye mama prāṇeśvarastataḥ |
āgatāhaṃ ratnavetrakare śṛṇu sakautukam || 18 ||
[Analyze grammar]
mamāgamanakāryaṃ hi vacmīdānīṃ tavāgrataḥ |
purāsīdvaiśyakulajā rājñī tava ca duḥkhinī || 19 ||
[Analyze grammar]
ekasmindivase poṣye patinā kalahaḥ kṛtaḥ |
tayā nāryā ca duḥkhinyā tato vai bhartṛpīḍitā || 20 ||
[Analyze grammar]
bahirbhūya drutaṃ gehādrudaṃtī ca punaḥ punaḥ |
tasyāśca rodanaṃ śrutvā cāgatāhaṃ samīpataḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
apṛcchaṃ sarvavṛttāṃtaṃ kathito vai yathārthataḥ |
tayā tato vratavaramupadeśaṃ dadāmyaham || 22 ||
[Analyze grammar]
mamopadeśataḥ sā vai cakre vratavaraṃ mudā |
tasya prasādādbho dvāḥsthe saṃjātā sukhitā ca sā || 23 ||
[Analyze grammar]
kadācidvaiśyakulajā patyā mṛtyorvaśaṃ gatā |
samānetuṃ tatastau tu vihitākhilaghātakau || 24 ||
[Analyze grammar]
kiṃkarānpreṣayāmāsa caṃḍādyāndharmarāṭprabhuḥ |
yamājñayā samāyātā yamadūtā bhayaṃkarāḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
baddhvā tau carmapāśena lohamudgarapāṇayaḥ |
udyamaṃ cakrire gaṃtuṃ yamasya śaraṇaṃ prati || 26 ||
[Analyze grammar]
atrāṃtare ca lakṣmyāste dūtā viṣṇuparāyaṇāḥ |
samānetuṃ samāyātāḥ śaṃkhacakragadādharāḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā tathāvidhāṃstāṃśca yamadūtāḥ palāyitāḥ |
lakṣmīdūtā mahātmānaḥ svaprakāśādayastathā || 28 ||
[Analyze grammar]
pāśaṃ chittvā samāropya rājahaṃsayute rathe |
jagmurlakṣmīpuraṃ sarve sahasākāśavartmanā || 29 ||
[Analyze grammar]
yāvadvāraṃ vratavaraṃ kṛtvā vaiśyā ca sā tadā |
tāvatkalpasahasrāṇi tasthatuḥ kamalāpure || 30 ||
[Analyze grammar]
puṇyaśeṣasya bhogārthaṃ jātau rājānvaye'dhunā |
vrataṃ ca vismṛtau dvāḥsthe rājasaṃpattigarvitau |
tasmācca tava tasyāpi copadeśārthamāgatā || 31 ||
[Analyze grammar]
dvāḥsthovāca |
kenaiva tu vidhānena vṛddhe vratavaraṃ kṛtam |
kasminmāse vrataṃ śreṣṭhaṃ devatā kā ca pūjyate || 32 ||
[Analyze grammar]
etanme pṛcchato mātaryathāvadvaktumarhasi |
kamalovāca |
kārttike ca vyatikrāṃte mārgaśīrṣe samāgate |
tasminmāse ca bho poṣye vāsare gurusaṃjñake || 33 ||
[Analyze grammar]
tataḥ pūrvāhṇasamaye sakalairvratibhirvṛtā |
nārāyaṇena sahitāṃ lakṣmīṃ saṃpūjayettataḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
miṣṭaiḥ pāyasayuktaiśca bhuktaiśca khaṃḍamiśritaiḥ |
lakṣmīṃ saṃtoṣayetpreṣye tataḥ saṃprārthayedidam || 35 ||
[Analyze grammar]
trailokyapūjite devi kamale viṣṇuvallabhe |
yathā tvamacalā kṛṣṇe tathā bhava mayi sthitā || 36 ||
[Analyze grammar]
īśvarī kamale devi śaraṇaṃ ca bhavānaghe |
nānopahāradravyaiśca lakṣmīmājñāpya toṣayet || 37 ||
[Analyze grammar]
śāstraiśca pūjayeddevīṃ mahotsavasamanvitām |
tato naivedyaśeṣāṃśca datvā brāhmaṇasattamam || 38 ||
[Analyze grammar]
ātmānaṃ svapatiṃ putrānpoṣye'nyānapi sevakān |
dvitīye tu gurorvāre viśeṣaṃ śṛṇu suṃdari || 39 ||
[Analyze grammar]
citradhūlīpraśastaiśca bhrāṣṭrairgodhūmanirmitaiḥ |
toṣayetkamalādevyāḥ kuryyādvai bhaktibhāvataḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
tṛtīye khaṃḍasaṃyuktaṃ dadhyodananivedanam |
śāmāka śāli kāsāraiścaturthe pūjayenmudā || 41 ||
[Analyze grammar]
lakṣmīdevīṃ prayatnena ratnadaṃḍakare tataḥ |
lakṣmīdevī prītaye tu brāhmaṇānpūjayeddhanaiḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
vastrālaṃkārabhojyaiśca phalairnānāvidhaistathā |
poṣyovāca |
atraiva tiṣṭha bho vṛddhe rājñīṃ suraticaṃdrikām || 43 ||
[Analyze grammar]
vijñāpya tvāṃ nayiṣyāmi mā krodhaṃ kuru sattame |
ityuktvā sā tu cārvaṃgī gatā rājñīsamīpataḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
śirasyaṃjalimādhāya poṣyā brahmansamūlataḥ |
ārabhya sāṃgaparyaṃtaṃ yadūce kamalālayā || 45 ||
[Analyze grammar]
tatsarvaṃ kathayāmāsa rājñīṃ suraticaṃdrikām |
dvārapālīvacaḥ śrutvā rājñī suraticaṃdrikā || 46 ||
[Analyze grammar]
jagāma brāhmaṇīpārśvaṃ sagarvā prāha suṃdara |
rājñyuvāca |
vṛddhe brāhmaṇi kiṃ vṛttaṃ copadeśārthamāgatā || 47 ||
[Analyze grammar]
kathayasva ciraṃ mahyaṃ bhayaṃ tyaktvā yathāsukham |
brāhmaṇyuvāca |
tavānītimahaṃ dṛṣṭvā gaṃtumicchāmi caṃcalā || 48 ||
[Analyze grammar]
kathayiṣyāmi kiṃ duṣṭe vrataṃ paramadurlabham |
iṃdirāvāsare cādya cāṃḍālena karoṣi yat || 49 ||
[Analyze grammar]
taddṛṣṭaṃ mayi kā duṣṭe tadgehe garvite'dhunā |
tacchrutvā brāhmaṇīvākyaṃ krodhasaṃraktalocanā || 50 ||
[Analyze grammar]
jaraṃtīṃ brāhmaṇīṃ caiva prahāraṃ ca cakāra sā |
tataḥ sā kamalā vṛddhā kraṃdamānā palāyitā || 51 ||
[Analyze grammar]
krīḍamānā tataḥ śyāmā brāhmaṇīkrandanadhvanim |
āgatāsyāḥ samīpaṃ tu śrutvā bālā tapodhanā || 52 ||
[Analyze grammar]
śyāmābālovāca |
vṛddhe vyathedṛśī kena dattā tubhyaṃ vadasva me |
tasyā vacanamākarṇya śokagadgadayā girā || 53 ||
[Analyze grammar]
kamalā kathitaṃ sarvaṃ vṛttāṃtaṃ dvijasattama |
śyāmābālā tataḥ śrutvā vrataṃ paramadurllabham || 54 ||
[Analyze grammar]
śāstroktavidhinā cakre saśraddhaṃ ca sabhaktitaḥ |
trivāre paripūrṇe tu turyavāre samāgate || 55 ||
[Analyze grammar]
vivāhakarmasaṃsiddhaṃ dvijalakṣmīprasādataḥ |
śrīsiddheśvaradevasya nṛpaterbhūpatejasaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
mālādharo nāma suto gṛhītvā tāṃ gṛhaṃ gataḥ |
atha tasyāṃ gatāyāṃ tu brahmanśṛṇuṣva kautukam || 57 ||
[Analyze grammar]
rājñīgṛhe ca sarvāṇi sthitāni subahūni ca |
dravyāṇi kena nītāni na jñātānyapi bhūsura || 58 ||
[Analyze grammar]
nirvittā buddhihīnā sā cānnavastravivarjitā |
upaviṣṭā ca kenāpi gaṃtuṃ ca duhiturgṛham || 59 ||
[Analyze grammar]
preṣayāmāsa bharttāraṃ kiṃcitprārthanahetave |
tasya mālādharasyāpi grāme ca sarasītaṭe || 60 ||
[Analyze grammar]
kālena kiyatā vipra praviveśa ca kaṣṭataḥ |
tasmājjalaṃ samānetuṃ tasyā dāsyaḥ samāgatāḥ |
taṃ dṛṣṭvā duḥkhināṃ śreṣṭhaṃ papracchuḥ sānukaṃpitāḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
dāsya ūcuḥ |
kastvaṃ kutaḥ samāyāto māṃsaraktavivarjjitaḥ |
rūkṣāṃgo rūkṣakeśaśca tatsarvaṃ kathayasva naḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
daridra uvāca |
śyāmābālāpitā cāhaṃ saurāṣṭranagarāgataḥ |
kathayadhvaṃ ca bho dāsyaḥ śyāmābālāsamīpataḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
tacchrutvā vacanaṃ tasya kautūhalasamanvitāḥ |
parasparamukhāḥ sarvā jahasuḥ svapuraṃ gatāḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
śyāmābālā ca kathitaṃ sarvaṃ vṛttaṃ ca bho dvija |
śrutvaitadvacanaṃ tāsāṃ preṣayāmāsa sevakān || 65 ||
[Analyze grammar]
puṣpatailaṃ divyavastraṃ caṃdanaṃ parṇavīṭikām |
ghoṭakaṃ ca tathā datvā pitaraṃ prati suṃdarī || 66 ||
[Analyze grammar]
gatvātha sarve te bhṛtyāḥ kṛtvā suveṣamuttamam |
śyāmābālāgṛhaṃ ninyurdevarājagṛhopamam || 67 ||
[Analyze grammar]
śyāmābālā tataścaiva pitaraṃ dukhināṃ varam |
śyālyannaṃ saghṛtaṃ caiva bhojayāmāsa yatnataḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
turyeṣu samatīteṣu divaseṣu tapodhana |
preṣayāmāsa taṃ datvā guptapātrasthitaṃ dhanam || 69 ||
[Analyze grammar]
tataḥ praviśya svagṛhe dhanaṃ pātrāntarasthitam |
dadarśāṃgāranicayaṃ ruroda bhṛśaduḥkhitaḥ || 70 ||
[Analyze grammar]
duhituḥ sadanaṃ yātuṃ niḥsasāra gṛhāgataḥ |
tatraiva sarasīkūle praviveśa ca duḥkhinī || 71 ||
[Analyze grammar]
tathaināṃ ca samānītāṃ yathā syāḥ prāṇavallabhām |
tathaiva pūjayāmāsa mātṛsnehātpativratā || 72 ||
[Analyze grammar]
etasminsamaye vipra lakṣmīvāsaramuttamam |
śyāmābālā kārayituṃ manaścakre ca mātaram || 73 ||
[Analyze grammar]
tasyā mātā daridrāṇi bhuktvā vaikāṃtikepi ca |
śāvakānāṃ tu cocchiṣṭaṃ lakṣmīkopasamanvitā || 74 ||
[Analyze grammar]
iṃdirāyāstṛtīyāni vāsarāṇi gatānyapi |
caturthavāsare tāṃ tatkārayāmāsa sā dṛḍham || 75 ||
[Analyze grammar]
āgatā nagaraṃ sā vai rājñī suraticaṃdrikā |
dṛṣṭvā gṛhaṃ tathā divyamiṃdirāyāḥ prasādataḥ || 76 ||
[Analyze grammar]
śyāmābālā ca vipreṃdra kadācitsamaye punaḥ |
māturgṛhaṃ gatā cātha aiśvaryasya didṛkṣayā || 77 ||
[Analyze grammar]
śyāmābālāṃ tato dūrāddṛṣṭvā saṃkupitā ca sā |
na paśyāmi mukhaṃ tasyā ityuktvālakṣitā sthitā || 78 ||
[Analyze grammar]
gatvā gṛhāṃtarālaṃ ca gṛhītvā saiṃdhavaṃ ca sā |
āgatā svagṛhaṃ kiṃcittūṣṇīṃ lakṣmīsamāśritam || 79 ||
[Analyze grammar]
rājā svāmī ca papraccha tāṃ sādhvīṃ patidevatām |
kimānītaṃ tvayā kāṃte kathayasva mamāgrataḥ || 80 ||
[Analyze grammar]
kāṃtovāca |
rājyasāraṃ samānītaṃ darśayiṣyāmi bhojane |
ityuktvā sā tadā pākaṃ kṛtvā ca lavaṇaṃ vinā || 81 ||
[Analyze grammar]
annādikaṃ tato datvā mālādharāya bhūbhuje |
tato mālādharo rājā vyaṃjanaṃ lavaṇavarjitam || 82 ||
[Analyze grammar]
bhuktvā vaiguṇyatāṃ prāpto rājyasāraṃ dadau ca sā |
tadā hṛṣṭamanā rājā bhojanaṃ kṛtavāndvija || 83 ||
[Analyze grammar]
praśaśaṃsa ca tāṃ nārīṃ dhanyādhanyā iti bruvan |
etadvrataṃ ca yā nārī na karoti mahādarāt || 84 ||
[Analyze grammar]
janmajanmani sā nārī daridrā durbhagā bhavet |
idaṃ yā śṛṇuyādbhaktyā paṭhedyo vā samāhitaḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
sarvapāpairvinirmukto lakṣmīlokaṃ labhecca saḥ |
imāṃ vratakathāṃ yā tu na śrutvā kriyate vratam |
tasyā vrataphalaṃ caiva naśyatyeva na saṃśayaḥ || 86 ||
[Analyze grammar]
iti śrīpādme mahāpurāṇe brahmakhaṃḍe sūtaśaunakasaṃvāde ekādaśo'dhyāyaḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Padma Purana Chapter 11
Sri Padma Purana (Sanskrit Text and Hindi Translation)
by Chaukhamba Surbharati Prakashan (2016)
Sanskrit Text and Hindi Translation with Sloka Index (Set of 7 Volumes)
Buy now!
Padma Purana (In Six Volumes)
by Chowkhamba Sanskrit Series Office (2007)
Sanskrit Text Only
Buy now!
Sri Padma Purana (Tamil)
by Azhwargal Aaivu Maiyam, Chennai (2015)
Translated by S. Jagatrakshgan
Buy now!