Chapter 83

cūḍālāprabodho nāma sargaḥ |
tryaśītitamaḥ sargaḥ |
vasiṣṭhaḥ |
dinānudinameṣātha svātmārāmatayā tayā |
nityamantarmukhatayā babhūva prakṛtisthitiḥ || 1 ||
[Analyze grammar]

nīrāgā nīrujāsaṅgā nirdvandvā nissamīhitā |
na jahāti na cādatte prakṛtācāracāriṇī || 2 ||
[Analyze grammar]

paritīrṇā bhavāmbhodhiṃ śāntasandehajālikā |
paramātmamahālābhaparipūrṇatarāntarā || 3 ||
[Analyze grammar]

viśrāntā suciraśrāntā ghanalabdhapadātmani |
sarvopamātītatayā jagāmāvyapadeśyatām || 4 ||
[Analyze grammar]

iti sā mahiṣī tasya cūḍālā varavarṇinī |
svalpenaiva hi kālena yayau viditavedyatām || 5 ||
[Analyze grammar]

yathāyamāgataḥ kaścijjāgataḥ spandavibhramaḥ |
yathā ca līyate sarvaṃ tattajjñātavatī babhau || 6 ||
[Analyze grammar]

adṛṣṭasakalabhrāntau pade viśrāntimetya sā |
rarāja śaradacchābhramāleva gatasambhramā || 7 ||
[Analyze grammar]

anākulasamāloke āśaśvāsātmanātmani |
jaradguriva śailāgraṃ satṛṇaṃ prāpya saṃsthitā || 8 ||
[Analyze grammar]

svavivekaghanābhyāsavaśādātmodayena sā |
śuśubhe śobhanā puṣpalatevābhinavodgatā || 9 ||
[Analyze grammar]

atha tāmanavadyāṅgīṃ kadācitsa śikhidhvajaḥ |
apūrvaśobhāmālokya smayamāna uvāca ha || 10 ||
[Analyze grammar]

bhūyo yauvanayukteva maṇḍiteva punaḥ punaḥ |
adhikaṃ rājase tanvi jagadrājyavatī yathā || 11 ||
[Analyze grammar]

prapītāmṛtasāreva labdhālabhyapadeva ca |
ānandāpūrapūrṇeva rājase'titarāṃ priye || 12 ||
[Analyze grammar]

upaśāntaṃ ca kāntaṃ ca dadhānā sundaraṃ vapuḥ |
abhibhūyendumāyāsi śriyaṃ kāmapi kāmini || 13 ||
[Analyze grammar]

abhogakṛpaṇaṃ śāntamūrjitaṃ samatāṃ gatam |
gambhīraṃ ca prasannaṃ ca cetaḥ paśyāmi te priye || 14 ||
[Analyze grammar]

tṛṇīkṛtatribhuvanaṃ pītākhilajagattrayam |
anantodbhāsuraṃ saumyaṃ manaḥ paśyāmi te priye || 15 ||
[Analyze grammar]

na kenacinmahābhāge vibhavānandavastunā |
cetastava tulāmeti merukṣīrābdhisundaram || 16 ||
[Analyze grammar]

taireva bālakadalīmṛṇālāṅkurakomalaiḥ |
aṅgaiḥ sthitimanujjhadbhirvṛddhiṃ yāteva lakṣyase || 17 ||
[Analyze grammar]

tathā tenaiva tenaiva sanniveśena saṃsthitā |
anyatāmupayātāsi latevartuviparyaye || 18 ||
[Analyze grammar]

kiṃ tvayā pītamamṛtaṃ prāptaṃ sāmrājyameva vā |
amṛtyave vā samprāptaḥ prayogo yogayuktibhiḥ || 19 ||
[Analyze grammar]

rājyāccintāmaṇervāpi trailokyādvā tvayādhikam |
aprāpyaṃ kimanuprāptaṃ nīlotpalavilocane || 20 ||
[Analyze grammar]

cūḍālā |
nakiñcitkiñcidākāramidaṃ tyaktvāhamāgatā |
nakiñcitkiñcidākāraṃ tenāsmi śrīmatī sthitā || 21 ||
[Analyze grammar]

yatkiñcid yannakiñcicca tajjānāmi yathāsthitam |
yathodayaṃ yathānāśaṃ tenāsmi śrīmatī sthitā || 22 ||
[Analyze grammar]

bhogairabhuktaistuṣyāmi bhuktairiva sudūragaiḥ |
na hṛṣyāmi na kupyāmi tenāsmi śrīmatī sthitā || 23 ||
[Analyze grammar]

ekaivākāśasaṅkāśe kevale hṛdaye rame |
na rame rājalīlāsu tenāsmi śrīmatī sthitā || 24 ||
[Analyze grammar]

ātmanyeva hi tiṣṭhāmi na vanodyānasadmasu |
na bhogaugheṣu śayyāsu tenāsmi śrīmatī sthitā || 25 ||
[Analyze grammar]

jagatāṃ prabhurevāsmi nakiñcinmātrarūpiṇī |
ityātmanyeva tiṣṭhāmi tenāhaṃ śrīmatī sthitā || 26 ||
[Analyze grammar]

anyaivāhamiyaṃ nāhamanyā ceyaṃ ca vāpyaham |
sarvamasmi nakiñcidvā tenāhaṃ śrīmatī sthitā || 27 ||
[Analyze grammar]

yatpaśyāmi na paśyāmi tatpaśyāmyanyadeva yat |
iti samyakprapaśyāmi tenāhaṃ śrīmatī sthitā || 28 ||
[Analyze grammar]

na sukhaṃ prārthaye nārthaṃ nānarthaṃ cetarāṃ sthitim |
yathāpraptena tuṣyāmi tenāhaṃ śrīmatī sthitā || 29 ||
[Analyze grammar]

tanuvidveṣarāgābhistajjñābhiśśāstradṛṣṭiṣu |
rame saha vayasyābhistenāsmi śrīmatī sthitā || 30 ||
[Analyze grammar]

paśyāmi yannayanaraśmibhirindriyairvā cittena ceha hi tadaṅga na kiñcideva |
paśyāmi tadvirahitaṃ tu nakiñcidābhaṃ paśyāmi samyagiti nātha cirodayāsmi || 31 ||
[Analyze grammar]