Moksopaya [sanskrit]
192,019 words | ISBN-10: 8120831470 | ISBN-13: 9788120831476
This Sanskrit edition of the Moksopaya. It is a large philosophical text dealing with “the science of liberation”. Similar to the Yoga-vasistha in content, the Mokshopaya-shastra was likely its predecessor, said to contain 30,000 shlokas (metrical verses). One of the core philosophies of the texts teaches the non-existence of cognitive objects; while holding such a view leads to an attitude of dispassion towards worldly matters.
Chapter 9
avidyālatāvilāso nāma sargaḥ |
navamaḥ sargaḥ |
rāmaḥ |
ākārajātamuditaṃ śuddhaṃ hariharādyapi |
avidyaivetyahaṃ śrutvā brahmanbhramamivāgataḥ || 1 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaḥ |
saṃvedyenāparāmṛṣṭaṃ śāntaṃ sarvātmakaṃ ca yat |
tatsaccidapi cābhāsamastīha kalanojjhitam || 2 ||
[Analyze grammar]
samudeti tatastasmātkalā kalanarūpiṇī |
jalādāvartarūpeva sphuradrūpatayoditā || 3 ||
[Analyze grammar]
sūkṣmā madhyā tathā sthūlā ceti sā kalpyate tridhā |
paścānmanastvaṃ yātena svenaiva vapuṣā punaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
tisṛṣvavasthāsvetāsu bhedataḥ kalpitābhidhā |
sattvaṃ rajastama iti saiṣaiva prakṛtiḥ sphuṭā || 5 ||
[Analyze grammar]
avidyāṃ prakṛtiṃ viddhi guṇatritayadharmiṇīm |
eṣaiva saṃsṛtirjantorasyāḥ pāraṃ paraṃ padam || 6 ||
[Analyze grammar]
atraite ye trayaḥ proktā guṇāste'pi tridhā smṛtāḥ |
sattvaṃ rajastama iti pratyekaṃ bhidyate guṇaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
navadhaiva vibhakteyamavidyā guṇabhedataḥ |
yāvatkiñcididaṃ dṛśyamanayaiva tadāśritam || 8 ||
[Analyze grammar]
ṛṣayo munayaḥ siddhā nāgā vidyādharāḥ surāḥ |
iti bhāgamavidyāyāḥ sāttvikaṃ viddhi rāghava || 9 ||
[Analyze grammar]
sāttvikasyāsya bhāgasya nāgā vidyādharāstamaḥ |
rajastu munayaḥ sādhyāḥ sattvaṃ devā harādayaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
sattvajāte devayonāvavidyāprakṛterguṇe |
nirmalaṃ padamāyātaṃ sattvaṃ hariharādayaḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
sāttvikaḥ prakṛterbhāgo rāma tajjño hi yo bhavet |
na pramuhyatyasau bhūyastenāsau mukta ucyate || 12 ||
[Analyze grammar]
tena rudrādayo hyete sattvabhāgā mahāmate |
tiṣṭhanti muktapuruṣā yāvaddehaṃ jagatsthitau || 13 ||
[Analyze grammar]
yāvaddehaṃ mahātmāno jīvanmuktā vyavasthitāḥ |
videhamuktā dehānte sthāsyanti parameśvarāḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
bhāga eṣa tvavidyāyā eva vidyātvamāgataḥ |
bījaṃ phalatvamāyāti phalamāyāti bījatām || 15 ||
[Analyze grammar]
udetyavidyā vidyāyāḥ salilādiva budbudaḥ |
vidyāyāṃ līyate'vidyā payasīva hi budbudaḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
payastaraṅgayordvitvabhāvanādeva bhinnatā |
vidyāvidyādṛśorbhedabhāvanādeva bhinnatā || 17 ||
[Analyze grammar]
payastaraṅgayoraikyaṃ yathaiva paramārthataḥ |
vidyāvidyādṛśoraikyaṃ tathaiva paramārthataḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
nāvidyātvaṃ na vidyātvamiha kiñcana vidyate |
vidyāvidyādṛśau tyaktvā yadastīha tadasti hi || 19 ||
[Analyze grammar]
pratiyogivyavacchedavaśādete raghūdvaha |
vidyāvidyādṛśau na staśśeṣe baddhapado bhava || 20 ||
[Analyze grammar]
nāvidyāsti na vidyāsti kṛtaṃ kalpanayānayā |
kiñcidasti nakiñcid yaccitsaṃviditi tatsthitam || 21 ||
[Analyze grammar]
tadevāviditābhāsaṃ sadavidyetyudāhṛtaṃ |
viditaṃ sattadevedamavidyākṣayasañjñitam || 22 ||
[Analyze grammar]
vidyābhāvādavidyākhyā mithyaivodeti kalpanā |
mithaḥ sattaitayorante chāyātāpadṛśoriva || 23 ||
[Analyze grammar]
avidyāyāṃ tu līnāyāṃ kṣaṇāddve eva kalpane |
ete rāghava līyete avācyaṃ pariśiṣyate || 24 ||
[Analyze grammar]
avidyāsaṅkṣayātkṣīṇe vidyāpakṣe'pi rāghava |
yacchiṣṭaṃ tannakiñcidvā kiñcidvāpīdamātatam || 25 ||
[Analyze grammar]
tatredaṃ dṛśyate sarvaṃ na ca kiñcana dṛśyate |
vaṭaḥ svavaṭadhānāyāmiva puṣpaphalādimān || 26 ||
[Analyze grammar]
tatsarvaśakti kacitaṃ sarvaśaktisamudgakam |
nabhaso'pyadhikaṃ śūnyamavedyaṃ ca cidātmakam || 27 ||
[Analyze grammar]
sūryakānte yathā vahniryathā kṣīre ghṛtaṃ tathā |
tatredaṃ saṃsthitaṃ sarvaṃ deśakālakramodayam || 28 ||
[Analyze grammar]
yathā sphuliṅgā analād yathā bhāso divākarāt |
tasmāttathemā niryānti sphurantyaḥ saṃvidaḥ sthitāḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
yathāmbhodhistaraṅgāṇāṃ yathāmalamaṇistviṣām |
kośo nityamanantānāṃ tathā tatsaṃvidāṃ tviṣām || 30 ||
[Analyze grammar]
sabāhyābhyantaraṃ sarvavastūnāṃ tadavasthitam |
sarvadaivāvināśātma kumbhānāṃ gaganaṃ yathā || 31 ||
[Analyze grammar]
yathā maṇerayasspandeṣvayaskāntasya kartṛtā |
akartureva hi tathā kartṛtā tasya kalpyate || 32 ||
[Analyze grammar]
maṇisannidhimātreṇa yathāyaḥ spandate jaḍam |
tatsattayā tathaivāyaṃ dehaścopatyacidvapuḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
tatra sthitaṃ jagadidaṃ jagadekabīje cinnāmni saṃviditi kalpitakalpane ca |
lolormijālamiva vāriṇi citsvarūpaṃ khādapyarūpavati yatra nakiñcidasti || 34 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Moksopaya Chapter 9
The Yogavasistha of Valmiki
by Vasudeva Laxmana Sharma Pansikar (2008)
With the Commentary Vasistha Maharamayana Tatparyaprakasa (Volume I and II): Sanskrit Only; [Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!