Moksopaya [sanskrit]
192,019 words | ISBN-10: 8120831470 | ISBN-13: 9788120831476
This Sanskrit edition of the Moksopaya. It is a large philosophical text dealing with “the science of liberation”. Similar to the Yoga-vasistha in content, the Mokshopaya-shastra was likely its predecessor, said to contain 30,000 shlokas (metrical verses). One of the core philosophies of the texts teaches the non-existence of cognitive objects; while holding such a view leads to an attitude of dispassion towards worldly matters.
Chapter 2
sūtramātraṃ nāma sargaḥ |
dvitīyaḥ sargaḥ |
bharadvājaḥ |
jīvanmuktasthitiṃ brahman kṛtvā rāghavamāditaḥ |
kramātkathaya me nityaṃ bhaviṣyāmi sukhī yathā || 1 ||
[Analyze grammar]
vālmīkiḥ |
bhramasya jāgatasyāsya jātasyākāśavarṇavat |
apunassmaraṇaṃ manye sādho vismaraṇaṃ varam || 2 ||
[Analyze grammar]
dṛśyātyantābhāvabodhaṃ vinā tannānubhūyate |
kadācitkenacinnāma sa bodho'nviṣyatāmataḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
sa ceha sambhavatyeva tadarthamidamātatam |
śāstramākarṇayasi cettattvaṃ prāpnoṣi nānyathā || 4 ||
[Analyze grammar]
jagadbhramo'yaṃ dṛśyo'pi nāstyevetyanubhūyate |
varṇo vyomna ivākhedādvicāreṇāmunānagha || 5 ||
[Analyze grammar]
dṛśyaṃ nāstīti bodhena manaso dṛśyamārjanam |
sampannaṃ cettadutpannā parā nirvāṇanirvṛtiḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
anyathā śāstragarteṣu luṭhatāṃ bhavatāmiha |
bhavatyakṛtrimajñānā kalpairapi na nirvṛtiḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
parityāgo vāsanāyā uttamo mokṣa ucyate |
brahman sa eṣa vimalakramo jñānaprakāśakaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
kṣīṇāyāṃ vāsanāyāṃ tu mano galati satvaram |
kṣīṇāyāṃ śītasantatyāṃ brahman himakaṇo yathā || 9 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ vāsanayā deho dhriyate bhūtapañjaraḥ |
tanunāntarniviṣṭena muktaughastantunā yathā || 10 ||
[Analyze grammar]
vāsanā dvividhā proktā śuddhā ca malinā tathā |
malinā janmano hetuśśuddhā janmavināśinī || 11 ||
[Analyze grammar]
ajñānasughanākārā ghanāhaṅkāraśālinī |
punarjanmakarī proktā malinā vāsanā budhaiḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
punarjanmāṅkuratyaktā sthitā sambhṛṣṭabījavat |
dehāntaṃ dhriyate jñātajñeyā śuddheti socyate || 13 ||
[Analyze grammar]
apunarjanmakaraṇī jīvanmukteṣu dehiṣu |
vāsanā vidyate śuddhā dehe cakra iva bhramaḥ || 14 ||
[Analyze grammar]
ye śuddhavāsanā bhūyo na janmānarthabhājanam |
jñātajñeyāsta ucyante jīvanmuktā mahādhiyaḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
jīvanmuktapadaṃ prāpto yathā rāmo mahāmatiḥ |
tatte'haṃ sampravakṣyāmi jarāmaraṇaśāntaye || 16 ||
[Analyze grammar]
bharadvāja mahābuddhe rāmakramamimaṃ śubham |
śṛṇu vakṣyāmi tenaiva sarvaṃ jñāsyasi sarvathā || 17 ||
[Analyze grammar]
vidyāgṛhādviniṣkramya rāmo rājīvalocanaḥ |
divasānyanayadgehe līlābhirakutobhayaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
atha gacchati kāle'tra pālayatyavaniṃ nṛpe |
prajāsu vītaśokāsu sthitāsu vigatajvaram || 19 ||
[Analyze grammar]
tīrthamunyāśramaśreṇīṃ draṣṭumutkaṇṭhitaṃ manaḥ |
rāmasyābhūdbhṛśaṃ tatra kadācidguṇaśālinaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
rāghavaścintayitvaivamupetya caraṇau pituḥ |
haṃsaḥ padmāviva navau jagrāha nakhakesarau || 21 ||
[Analyze grammar]
rāmaḥ |
tīrthāni devasadmāni vanānyāyatanāni ca |
draṣṭumutkaṇṭhitaṃ tāta mamedaṃ hi bhṛśaṃ manaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
tadetāmarthanāṃ pūrvāṃ saphalīkartumarhasi |
na so'sti bhuvane tāta tvayā yo'rthī vimānitaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
iti samprārthito rājā vasiṣṭhena samaṃ tadā |
vicāryāmuñcadevainaṃ rāmaṃ prathamamarthinam || 24 ||
[Analyze grammar]
śubhe nakṣatradivase bhrātṛbhyāṃ saha rāghavaḥ |
maṅgalālaṅkṛtavapuḥ kṛtasvastyayano dvijaiḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
vasiṣṭhaprahitairvipraiśśāstratajjñaiḥ samanvitaḥ |
snigdhaiḥ katipayaireva rājaputravaraiḥ saha || 26 ||
[Analyze grammar]
ambābhirvihitāśīrbhirāliṅgyāliṅgya bhūṣitaḥ |
niragātsa gṛhāttasmāttīrthayātrārthamudyataḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
nirgataḥ svapurātpauraistūryaghoṣeṇa vardhitaḥ |
pīyamānaḥ purandhrīṇāṃ netrairbhṛṅgaughabhaṅguraiḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
grāmīṇalalanālokahastapadmāpavarjitaiḥ |
lājavarṣairvikīrṇātmā himairiva himācalaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
āvarjayanvipragaṇānpariśṛṇvanprajāśiṣaḥ |
ālokayandigantāṃśca paricakrāma jaṅgale || 30 ||
[Analyze grammar]
athārabhya svakāttasmātkramātkosalamaṇḍalāt |
snānadānatapodhyānapūrvakaṃ sa dadarśa ha || 31 ||
[Analyze grammar]
nadīstīrthāni puṇyāni vanānyāyatanāni ca |
jaṅgalāni vanānteṣu taṭānyabdhimahībhṛtām || 32 ||
[Analyze grammar]
mandākinīmindunibhāṃ kālindīṃ cotpalāmalām |
sarasvatīṃ śatadruṃ ca candrabhāgāmirāvatīm || 33 ||
[Analyze grammar]
veṇāṃ ca kṛṣṇaveṇāṃ ca nirvindhyāṃ sarayūṃ tathā |
carmaṇvatīṃ vitastāṃ ca vipāśāṃ bāhudāmapi || 34 ||
[Analyze grammar]
prayāgaṃ naimiṣaṃ caiva dharmāraṇyaṃ gayāṃ tathā |
vārāṇasīṃ śrīgiriṃ ca kedāraṃ puṣkaraṃ tathā || 35 ||
[Analyze grammar]
mānasaṃ ca kramasarastathaivottaramānasam |
vaḍavāṃ maḍavāṃ caiva tīrthavṛndaṃ sasodaram || 36 ||
[Analyze grammar]
agnitīrthaṃ mahātīrthamindradyumnasarastathā |
sarāṃsi sarasīścaiva tathā vāpīhradāvalīm || 37 ||
[Analyze grammar]
svāminaṃ kārttikeyaṃ ca sāligrāmahariṃ tathā |
sthānāni ca catuṣṣaṣṭiṃ harasya girijāpateḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
nānāścaryavicitrāṇi caturabdhitaṭāni ca |
vindhyakandarakuñjāṃśca kulaśailasthalāni ca || 39 ||
[Analyze grammar]
rājarṣīṇāṃ ca mahatāṃ brahmarṣīṇāṃ tathaiva ca |
devānāṃ brāhmaṇānāṃ ca pāvanānāśramāñchubhān || 40 ||
[Analyze grammar]
bhūyo bhūyaḥ sa babhrāma bhrātṛbhyāṃ saha mānadaḥ |
caturṣvapi diganteṣu sarvāneva mahītaṭān || 41 ||
[Analyze grammar]
amarakinnaramānavamānitaḥ samavalokya mahīmakhilāmimām |
upayayau svagṛhaṃ raghunandano vihṛtadik śivalokamiveśvaraḥ || 42 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Moksopaya Chapter 2
The Yogavasistha of Valmiki
by Vasudeva Laxmana Sharma Pansikar (2008)
With the Commentary Vasistha Maharamayana Tatparyaprakasa (Volume I and II): Sanskrit Only; [Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.]
Buy now!