Chapter 60

vaiśaṃpāyana uvāca |
dhigastu kṣattāramiti bruvāṇo darpeṇa matto dhṛtarāṣṭrasya putraḥ |
avaikṣata prātikāmīṃ sabhāyāmuvāca cainaṃ paramāryamadhye || 1 ||
[Analyze grammar]

tvaṃ prātikāmindraupadīmānayasva na te bhayaṃ vidyate pāṇḍavebhyaḥ |
kṣattā hyayaṃ vivadatyeva bhīrurna cāsmākaṃ vṛddhikāmaḥ sadaiva || 2 ||
[Analyze grammar]

evamuktaḥ prātikāmī sa sūtaḥ prāyācchīghraṃ rājavaco niśamya |
praviśya ca śveva sa siṃhagoṣṭhaṃ samāsadanmahiṣīṃ pāṇḍavānām || 3 ||
[Analyze grammar]

prātikāmyuvāca |
yudhiṣṭhire dyūtamadena matte duryodhano draupadi tvāmajaiṣīt |
sā prapadya tvaṃ dhṛtarāṣṭrasya veśma nayāmi tvāṃ karmaṇe yājñaseni || 4 ||
[Analyze grammar]

draupadyuvāca |
kathaṃ tvevaṃ vadasi prātikāminko vai dīvyedbhāryayā rājaputraḥ |
mūḍho rājā dyūtamadena matta āho nānyatkaitavamasya kiṃcit || 5 ||
[Analyze grammar]

prātikāmyuvāca |
yadā nābhūtkaitavamanyadasya tadādevītpāṇḍavo'jātaśatruḥ |
nyastāḥ pūrvaṃ bhrātarastena rājñā svayaṃ cātmā tvamatho rājaputri || 6 ||
[Analyze grammar]

draupadyuvāca |
gaccha tvaṃ kitavaṃ gatvā sabhāyāṃ pṛccha sūtaja |
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīrātmānaṃ māṃ nu bhārata |
etajjñātvā tvamāgaccha tato māṃ naya sūtaja || 7 ||
[Analyze grammar]

vaiśaṃpāyana uvāca |
sabhāṃ gatvā sa covāca draupadyāstadvacastadā |
kasyeśo naḥ parājaiṣīriti tvāmāha draupadī |
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīrātmānamatha vāpi mām || 8 ||
[Analyze grammar]

yudhiṣṭhirastu niśceṣṭo gatasattva ivābhavat |
na taṃ sūtaṃ pratyuvāca vacanaṃ sādhvasādhu vā || 9 ||
[Analyze grammar]

duryodhana uvāca |
ihaitya kṛṣṇā pāñcālī praśnametaṃ prabhāṣatām |
ihaiva sarve śṛṇvantu tasyā asya ca yadvacaḥ || 10 ||
[Analyze grammar]

vaiśaṃpāyana uvāca |
sa gatvā rājabhavanaṃ duryodhanavaśānugaḥ |
uvāca draupadīṃ sūtaḥ prātikāmī vyathanniva || 11 ||
[Analyze grammar]

sabhyāstvamī rājaputryāhvayanti manye prāptaḥ saṃkṣayaḥ kauravāṇām |
na vai samṛddhiṃ pālayate laghīyānyattvaṃ sabhāmeṣyasi rājaputri || 12 ||
[Analyze grammar]

draupadyuvāca |
evaṃ nūnaṃ vyadadhātsaṃvidhātā sparśāvubhau spṛśato dhīrabālau |
dharmaṃ tvekaṃ paramaṃ prāha loke sa naḥ śamaṃ dhāsyati gopyamānaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]

vaiśaṃpāyana uvāca |
yudhiṣṭhirastu tacchrutvā duryodhanacikīrṣitam |
draupadyāḥ saṃmataṃ dūtaṃ prāhiṇodbharatarṣabha || 14 ||
[Analyze grammar]

ekavastrā adhonīvī rodamānā rajasvalā |
sabhāmāgamya pāñcālī śvaśurasyāgrato'bhavat || 15 ||
[Analyze grammar]

tatasteṣāṃ mukhamālokya rājā duryodhanaḥ sūtamuvāca hṛṣṭaḥ |
ihaivaitāmānaya prātikāminpratyakṣamasyāḥ kuravo bruvantu || 16 ||
[Analyze grammar]

tataḥ sūtastasya vaśānugāmī bhītaśca kopāddrupadātmajāyāḥ |
vihāya mānaṃ punareva sabhyānuvāca kṛṣṇāṃ kimahaṃ bravīmi || 17 ||
[Analyze grammar]

duryodhana uvāca |
duḥśāsanaiṣa mama sūtaputro vṛkodarādudvijate'lpacetāḥ |
svayaṃ pragṛhyānaya yājñasenīṃ kiṃ te kariṣyantyavaśāḥ sapatnāḥ || 18 ||
[Analyze grammar]

tataḥ samutthāya sa rājaputraḥ śrutvā bhrātuḥ kopaviraktadṛṣṭiḥ |
praviśya tadveśma mahārathānāmityabravīddraupadīṃ rājaputrīm || 19 ||
[Analyze grammar]

ehyehi pāñcāli jitāsi kṛṣṇe duryodhanaṃ paśya vimuktalajjā |
kurūnbhajasvāyatapadmanetre dharmeṇa labdhāsi sabhāṃ paraihi || 20 ||
[Analyze grammar]

tataḥ samutthāya sudurmanāḥ sā vivarṇamāmṛjya mukhaṃ kareṇa |
ārtā pradudrāva yataḥ striyastā vṛddhasya rājñaḥ kurupuṃgavasya || 21 ||
[Analyze grammar]

tato javenābhisasāra roṣādduḥśāsanastāmabhigarjamānaḥ |
dīrgheṣu nīleṣvatha cormimatsu jagrāha keśeṣu narendrapatnīm || 22 ||
[Analyze grammar]

ye rājasūyāvabhṛthe jalena mahākratau mantrapūtena siktāḥ |
te pāṇḍavānāṃ paribhūya vīryaṃ balātpramṛṣṭā dhṛtarāṣṭrajena || 23 ||
[Analyze grammar]

sa tāṃ parāmṛśya sabhāsamīpamānīya kṛṣṇāmatikṛṣṇakeśīm |
duḥśāsano nāthavatīmanāthavaccakarṣa vāyuḥ kadalīmivārtām || 24 ||
[Analyze grammar]

sā kṛṣyamāṇā namitāṅgayaṣṭiḥ śanairuvācādya rajasvalāsmi |
ekaṃ ca vāso mama mandabuddhe sabhāṃ netuṃ nārhasi māmanārya || 25 ||
[Analyze grammar]

tato'bravīttāṃ prasabhaṃ nigṛhya keśeṣu kṛṣṇeṣu tadā sa kṛṣṇām |
kṛṣṇaṃ ca jiṣṇuṃ ca hariṃ naraṃ ca trāṇāya vikrośa nayāmi hi tvām || 26 ||
[Analyze grammar]

rajasvalā vā bhava yājñaseni ekāmbarā vāpyatha vā vivastrā |
dyūte jitā cāsi kṛtāsi dāsī dāsīṣu kāmaśca yathopajoṣam || 27 ||
[Analyze grammar]

prakīrṇakeśī patitārdhavastrā duḥśāsanena vyavadhūyamānā |
hrīmatyamarṣeṇa ca dahyamānā śanairidaṃ vākyamuvāca kṛṣṇā || 28 ||
[Analyze grammar]

ime sabhāyāmupadiṣṭaśāstrāḥ kriyāvantaḥ sarva evendrakalpāḥ |
gurusthānā guravaścaiva sarve teṣāmagre notsahe sthātumevam || 29 ||
[Analyze grammar]

nṛśaṃsakarmaṃstvamanāryavṛtta mā māṃ vivastrāṃ kṛdhi mā vikārṣīḥ |
na marṣayeyustava rājaputrāḥ sendrāpi devā yadi te sahāyāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]

dharme sthito dharmasutaśca rājā dharmaśca sūkṣmo nipuṇopalabhyaḥ |
vācāpi bhartuḥ paramāṇumātraṃ necchāmi doṣaṃ svaguṇānvisṛjya || 31 ||
[Analyze grammar]

idaṃ tvanāryaṃ kuruvīramadhye rajasvalāṃ yatparikarṣase mām |
na cāpi kaścitkurute'tra pūjāṃ dhruvaṃ tavedaṃ matamanvapadyan || 32 ||
[Analyze grammar]

dhigastu naṣṭaḥ khalu bhāratānāṃ dharmastathā kṣatravidāṃ ca vṛttam |
yatrābhyatītāṃ kurudharmavelāṃ prekṣanti sarve kuravaḥ sabhāyām || 33 ||
[Analyze grammar]

droṇasya bhīṣmasya ca nāsti sattvaṃ dhruvaṃ tathaivāsya mahātmano'pi |
rājñastathā hīmamadharmamugraṃ na lakṣayante kuruvṛddhamukhyāḥ || 34 ||
[Analyze grammar]

tathā bruvantī karuṇaṃ sumadhyamā kākṣeṇa bhartṝnkupitānapaśyat |
sā pāṇḍavānkopaparītadehānsaṃdīpayāmāsa kaṭākṣapātaiḥ || 35 ||
[Analyze grammar]

hṛtena rājyena tathā dhanena ratnaiśca mukhyairna tathā babhūva |
yathārtayā kopasamīritena kṛṣṇākaṭākṣeṇa babhūva duḥkham || 36 ||
[Analyze grammar]

duḥśāsanaścāpi samīkṣya kṛṣṇāmavekṣamāṇāṃ kṛpaṇānpatīṃstān |
ādhūya vegena visaṃjñakalpāmuvāca dāsīti hasannivograḥ || 37 ||
[Analyze grammar]

karṇastu tadvākyamatīva hṛṣṭaḥ saṃpūjayāmāsa hasansaśabdam |
gāndhārarājaḥ subalasya putrastathaiva duḥśāsanamabhyanandat || 38 ||
[Analyze grammar]

sabhyāstu ye tatra babhūvuranye tābhyāmṛte dhārtarāṣṭreṇa caiva |
teṣāmabhūdduḥkhamatīva kṛṣṇāṃ dṛṣṭvā sabhāyāṃ parikṛṣyamāṇām || 39 ||
[Analyze grammar]

bhīṣma uvāca |
na dharmasaukṣmyātsubhage vivaktuṃ śaknomi te praśnamimaṃ yathāvat |
asvo hyaśaktaḥ paṇituṃ parasvaṃ striyaśca bharturvaśatāṃ samīkṣya || 40 ||
[Analyze grammar]

tyajeta sarvāṃ pṛthivīṃ samṛddhāṃ yudhiṣṭhiraḥ satyamatho na jahyāt |
uktaṃ jito'smīti ca pāṇḍavena tasmānna śaknomi vivektumetat || 41 ||
[Analyze grammar]

dyūte'dvitīyaḥ śakunirnareṣu kuntīsutastena nisṛṣṭakāmaḥ |
na manyate tāṃ nikṛtiṃ mahātmā tasmānna te praśnamimaṃ bravīmi || 42 ||
[Analyze grammar]

draupadyuvāca |
āhūya rājā kuśalaiḥ sabhāyāṃ duṣṭātmabhirnaikṛtikairanāryaiḥ |
dyūtapriyairnātikṛtaprayatnaḥ kasmādayaṃ nāma nisṛṣṭakāmaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]

sa śuddhabhāvo nikṛtipravṛttimabudhyamānaḥ kurupāṇḍavāgryaḥ |
saṃbhūya sarvaiśca jito'pi yasmātpaścācca yatkaitavamabhyupetaḥ || 44 ||
[Analyze grammar]

tiṣṭhanti ceme kuravaḥ sabhāyāmīśāḥ sutānāṃ ca tathā snuṣāṇām |
samīkṣya sarve mama cāpi vākyaṃ vibrūta me praśnamimaṃ yathāvat || 45 ||
[Analyze grammar]

vaiśaṃpāyana uvāca |
tathā bruvantīṃ karuṇaṃ rudantīmavekṣamāṇāmasakṛtpatīṃstān |
duḥśāsanaḥ paruṣāṇyapriyāṇi vākyānyuvācāmadhurāṇi caiva || 46 ||
[Analyze grammar]

tāṃ kṛṣyamāṇāṃ ca rajasvalāṃ ca srastottarīyāmatadarhamāṇām |
vṛkodaraḥ prekṣya yudhiṣṭhiraṃ ca cakāra kopaṃ paramārtarūpaḥ || 47 ||
[Analyze grammar]