Lakshminarayana Samhita [sanskrit]
by Shwetayan Vyas | 1,169,834 words | ISBN-10: 8170801818 | ISBN-13: 9788170801818
The Lakshminarayana Samhita Chapter 223 (Sanskrit text), including grammatical analysis, glossary and relevant print editions. The Lakshmi-narayana-samhita is an encyclopaedic work devoted to Narayana although it deals with various deities. The work is written in Puranic style and divided into four books according to the four Yugas. In total, the work consists of roughly 120,000 metrical verses.
Chapter 223
śrīkṛṣṇa uvāca |
rādhike śrīhariṃ bhrāmayituṃ svapattane nṛpaḥ |
rāyagrāmānagaryāṃ vai sainyaṃ sajjaṃ samānayat || 1 ||
[Analyze grammar]
hariṃ nyaṣādayattatra śvetā'śvarathake śubhe |
kuṭumbaṃ ca tathā kanyā brahmapriyā ratheṣu ca || 2 ||
[Analyze grammar]
vāditraninadairgītaiḥ saha kṛṣṇaṃ pure nṛpaḥ |
abhrāmayat sukhaṃ tatra gopure tu pradhānakāḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
pupūjuḥ paramātmānaṃ catvare śreṣṭhisattamāḥ |
rathyāmukheṣu nāryaśca mārge haṭṭeṣu vai prajāḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
suvarṇarūpyamudrābhiścandanā'kṣatakuṃkumaiḥ |
ambaraiḥ puṣpahāraiśca nārikelaphalādibhiḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
evaṃ bhramitvā nagarīṃ harī rājyālayaṃ yayau |
urugavākṣanṛpatiḥ pupūja parameśvaram || 6 ||
[Analyze grammar]
cakre'bhiṣekaṃ payasā pādayoḥ paramātmanaḥ |
tato miṣṭajalaiścāpi śuddhodakena vai tataḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
papuḥ rājakuṭumbādyāḥ śrīhareścaraṇāmṛtam |
rājñī pūjā cakārātha nīrājanaṃ vyadhādapi || 8 ||
[Analyze grammar]
kanyake dve tadā kṛṣṇakaṇṭhe mālāṃ tu kausumīm |
varamālātmikāṃ dīrghāṃ dadatuḥ śobhanavrate || 9 ||
[Analyze grammar]
kṛtakṛtye tu te jāte prāpya kāntaṃ śriyāḥ patim |
rājā rājñī ca menāte kṛtakṛtye tadā hṛdi || 10 ||
[Analyze grammar]
tadutsavaṃ tadā rājā kārayāmāsa śobhanam |
bhojayāmāsa kṛṣṇaṃ ca mahīmānān samantataḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
harirdravyaṃ dadau mānatrivedamunaye'khilam |
tataścopādideśāpi prajābhyastatra mādhavaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
vṛttīnāṃ vilaye kṛṣṇo bhāsate hṛdaye sadā |
dhyānagamyo bhavatyeva nārāyaṇapareśvaraḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
dhyānayogena munayaḥ parāṃ siddhiṃ gatāḥ purā |
gacchanti ca gamiṣyanti yoginaśca pare tathā || 14 ||
[Analyze grammar]
dhyānajñānamahātṛptā nirvāṇahṛdayā janāḥ |
nā''vartante hi saṃsāre muktāḥ saṃsārakardamāt || 15 ||
[Analyze grammar]
rāgadveṣaparityaktāścātmabhāve vyavasthitāḥ |
nityasattvasthitā muktā nāvartante punaḥ kvacit || 16 ||
[Analyze grammar]
śāntipradāni karmāṇi saṃgahīnāni yāni ca |
vādamāyārahitāni kurvanmāṃ yāti bhaktimān || 17 ||
[Analyze grammar]
prātarutthāya ca mano niyamya mama sannidhau |
mama mūrtau dhārayedvai cintayet pratimāṃ mama || 18 ||
[Analyze grammar]
śabdaṃ sparśaṃ ca rūpaṃ vā rasaṃ gandhaṃ hyupasthitam |
gṛhṇīyānnaiva maddhyātā cintayennānyavastukam || 19 ||
[Analyze grammar]
indriyāṇi manaḥ piṇḍīkṛtya mayi nirodhanam |
kuryād yastasya manmūrtisphuraṇaṃ hṛdye bhavet || 20 ||
[Analyze grammar]
cañcale vai mano dhyāne mīnavad yadi jāyate |
samādadhyātpunarmūrtau parāvṛttya prasahya tat || 21 ||
[Analyze grammar]
sabhūṣāmbaraveṣāḍhye mayi dhyānaṃ purā caret |
tato veṣaṃ vilīyaiva mūrtimātraṃ vicintayet || 22 ||
[Analyze grammar]
tato divyaṃ hasantaṃ ca vadantaṃ māṃ vicintayet |
tataścānandadātāraṃ tvekarūpaṃ vicintayet || 23 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mūrtau cendriyāṇi mano'haṃkārabuddhayaḥ |
vilīyante śanaiḥ premṇā tadā mokṣamavāpnuyāt || 24 ||
[Analyze grammar]
yogināṃ pragatiścaiṣā karmiṇāṃ nyāsalakṣaṇā |
bahirvṛttānīndriyāṇi kṛṣṇārthāni samāni ca || 25 ||
[Analyze grammar]
arpitāni vidheyāni sarvārpaṇena karmibhiḥ |
śuddhaḥ siddho mama bhaktaḥ sarvārpaṇena jāyate || 26 ||
[Analyze grammar]
śanairyatrendriyagrāmo vegalagno bhavatyapi |
vijñāya viṣayaṃ taṃ ca mūrtau samparikalpayet || 27 ||
[Analyze grammar]
tatra tatra sthiraṃ cittaṃ kartavyaṃ tu śanaiḥ śanaiḥ |
iṣṭaviṣayadānena tṛptaṃ sthairyaṃ vrajiṣyati || 28 ||
[Analyze grammar]
tatastaṃ viṣayaṃ mūrtau vilīya pratimāṃ mama |
cintayettu śanairbhaktaścaivaṃ cireṇa śuddhyati || 29 ||
[Analyze grammar]
prasanne mama yogena citte sattvodbhavottamaḥ |
tena sneho mama bhaktistena muktirbhavedanu || 30 ||
[Analyze grammar]
dhyānaṃ tapo damaṃ kṣāntiṃ vyāpāraṃ cintanādikam |
vāṇīṃ ceṣṭāṃ gatiṃ sarvāṃ pravṛttiṃ mayi cārpayet || 31 ||
[Analyze grammar]
evaṃ pravartakaṃ yajñaṃ mayi tyaktvā sukhī bhavet |
yadvā sarvavidheyāni pṛṣṭhe kṛtvā ca niṣkriyaḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
bhūtvā pracintayenmāṃ vai manasā māṃ japet sadā |
viṣayebhyo namaskuryād vyavahāraṃ na bhāvayet || 33 ||
[Analyze grammar]
hṛdyudbhāvya ca manmūrtiṃ tatra lagno bhavettataḥ |
evaṃ madyogamāpannaścānte yāti paraṃ padam || 34 ||
[Analyze grammar]
sarvatyāgakṛtaścaivaṃ niricchasya tu yoginaḥ |
brāhmyāstanvāḥ samavāptirmattulyo jāyate'kṣare || 35 ||
[Analyze grammar]
mama mūrtiṃ smarennityaṃ japennāma mamottamam |
madarthaṃ tvācaret sarvaṃ mama lokamavāpnuyāt || 36 ||
[Analyze grammar]
brahmasthityā ca nirlipto bhūtvā māyā''mayordhvagaḥ |
amṛtaṃ cāmṛtapadaṃ parātmānaṃ prapadyate || 37 ||
[Analyze grammar]
prāptīnāmuttamaprāptiḥ pareśvararuciḥ sadā |
satāṃ prāptirhareḥ prāptirdhāmaprāptirna cetarā || 38 ||
[Analyze grammar]
ahaṃkārakṛtā lokāḥ sarve nirayagāminaḥ |
brahmakārakṛtā lokāḥ sarve tvakṣaragāminaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
ātmaghātī jano yāti nirayān yamarakṣitān |
brahmasambandhamāpto vai nātmaghātī ca dhāmagaḥ || 40 ||
[Analyze grammar]
abhidhyānaṃ bhaved yatra pretabhāve ca tatra ca |
jīvo yāti punarbhāvaṃ brahmābhidhyānamācaret || 41 ||
[Analyze grammar]
aiśvaryadhyānaparamo yāti māyāṃ tu sāttvikīm |
punarbhāvapradāṃ tasmād brahmadhyānaparo bhavet || 42 ||
[Analyze grammar]
aiśvaryaiḥ samadhivyāpto madagarvādyadhiṣṭhitaḥ |
vartate māyayā yaśca sa eva nirayo'sya vai || 43 ||
[Analyze grammar]
yasya tṛṣṇā yakṣiṇī ca rākṣasī ceṣaṇā sthitā |
cintā piśācī yasyāsti tāstisro nirayātmikāḥ || 44 ||
[Analyze grammar]
rāgaśca rākṣaso yasya moho yakṣo'sti yasya ca |
dveṣaḥ piśāco yasyāsti te trayo rauravātmakāḥ || 45 ||
[Analyze grammar]
trayo yatra bhavantyasya tatra tatropapadyate |
durbuddhirjāyate taiśca tābhiśca mohavartanam || 46 ||
[Analyze grammar]
akṛtaprajñakastena mṛtyuṃ yāti hi rauravam |
duṣprajñānena nirayā bahavo'tra bhavanti vai || 47 ||
[Analyze grammar]
yajjvālā dehinaścātra dāhayanti kṣaṇe kṣaṇe |
nahyatṛptasya saukhyaṃ vai nirduḥkhaṃ samajāyate || 48 ||
[Analyze grammar]
duḥkhamiśraṃ sukhaṃ yattannirayākhyaṃ mataṃ tviha |
māyā niraya evāsti nirduḥkhā na kadāpi sā || 49 ||
[Analyze grammar]
māyādehavataḥ saukhyaṃ naikāntā'tyantakaṃ na hi |
tasmāt saukhyaṃ nirayātma vinā'kṣarapadaṃ dhruvam || 50 ||
[Analyze grammar]
varṇayāmi nirayān vai hyuccāvacān hi māyikān |
prākṛtān layajuṣṭāṃśca brahmabhāve tu niṣphalān || 51 ||
[Analyze grammar]
mānavānāṃ tu saṃbhogā nirayā eva gocarāḥ |
devānāṃ ca ṛṣīṇāṃ ca saṃsthānāni gṛhāṇi ca || 52 ||
[Analyze grammar]
tādṛśā eva nirayā dehināṃ dehasaṃsthitāḥ |
lokapānāṃ diśāpānāṃ grahāṇāṃ marutāṃ tathā || 53 ||
[Analyze grammar]
sādhyānāṃ viśvadevānāṃ gāndharvāṇāṃ gṛhāṇi ca |
rudrādityavasūnāṃ ca siddhānāṃ parameṣṭhinaḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
divyāni kāmacārāṇi vimānāni sabhālayāḥ |
udyānāni ca padminyaḥ kāñcaneyagṛhāṇi ca || 55 ||
[Analyze grammar]
amṛtāni ca bhogāśca tejo'mbarāṇi yāni ca |
samṛddhayaḥ surādīnāṃ dehāścāmṛtabhojinaḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
divyāṃganā divyaśayyā divyagandharasādayaḥ |
māyāpākā nirayāste brahmadhāmāgrato matāḥ || 57 ||
[Analyze grammar]
īśvarāṇāṃ virājānāṃ pradhānapuruṣasya ca |
māyādhāmnāṃ ca ye bhogāḥ sattvamayāśca māyikāḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
te sarve'pi mahattattvātmajā nirayasaṃjñakāḥ |
anādiśrīkṛṣṇanārāyaṇadhāmā'grato matāḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
golokasya tathā dhāmno vaikuṇṭhasya samīpataḥ |
māyāmayāśca ye lokā bhogāste nirayā matāḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
brahmalokasamaṃ nānyaddhāmā'sti divyaśāśvatam |
golokaṃ cāpi vaikuṇṭhaṃ brahmadhāmātmakaṃ hi tat || 61 ||
[Analyze grammar]
māyānirayaśūnyaṃ vai cāmāyikaṃ hi mokṣadam |
ahaṃ śrīkṛṣṇarūpo'smi rādhādibhiḥ prasevitaḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
goloke gopagopībhirmadrūpābhiḥ prasevitaḥ |
divyaśāśvatarūpo'smi yatra māyā na vidyate || 63 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ nārāyaṇarūpo vaikuṇṭhe parame sthitaḥ |
lakṣmīramādibhirdivyābhiḥ śaktibhiḥ susevitaḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
pārṣadairdivyarūpaiśca sevito divyaśāśvataḥ |
divyaśāśvatarūpo'smi yatra māyā na vidyate || 65 ||
[Analyze grammar]
vāsudevasvarūpo'smi tvavyākṛte pare sthale |
yatra māyā na cā'styeva so'haṃ divyasvarūpavān || 66 ||
[Analyze grammar]
evaṃ yatra mayā sthānaṃ kṛtaṃ divyaṃ hi tanmama |
madyogād divyatāṃ prāptaṃ nirayastanna vidyate || 67 ||
[Analyze grammar]
madviyuktāni saudhāni sthānāni smṛddhayastathā |
svāminaḥ sthāninaḥ sarve nirayā māyayā hatāḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
ityevaṃ saṃvilokyaiva prajñayā matpradattayā |
madyogaṃ sarvathā kuryānnirayatvaṃ vilīyate || 69 ||
[Analyze grammar]
divyatvaṃ prāpyate cāpi madarthayogatāṃ gatam |
yatra me nāsti sambandhaścārpaṇātmaka ityapi || 70 ||
[Analyze grammar]
tatra sampadyate kālo matsambaddhe sa na prabhuḥ |
ahaṃ kālasya śāstā'smi mayi pravartate na saḥ || 71 ||
[Analyze grammar]
yatrāhaṃ tatra bhakto me gatvā naiva hi śocati |
īdṛśaṃ paramaṃ sthānaṃ brahmasambandhināṃ satām || 72 ||
[Analyze grammar]
tadbhinnāni tu nirayāḥ sarve eva yathāyatham |
tadvicārya tu matimān matsambandhaṃ samācaret || 73 ||
[Analyze grammar]
jaḍaṃ vā cetanaṃ vāpi matsambaddhaṃ vidhāpayet |
tadevā'nirayaṃ proktaṃ divyaṃ divyasuyogataḥ || 74 ||
[Analyze grammar]
evaṃ jñātvā'rpayitvaiva bhaktā me divyatāṃ gatāḥ |
sṛṣṭau te naiva jāyante kālagrāse na yānti ca || 75 ||
[Analyze grammar]
aduḥkhaṃ sukhamāpyaiva vartante śāśvate sukhe |
mamānande pare dhāmnyaśnuvate sarvakāmanāḥ || 76 ||
[Analyze grammar]
mama jāpaprakartāro mama mūrtiparāyaṇāḥ |
amṛtāścāmṛtaṃ prāpya brahmabhūtā bhavanti te || 77 ||
[Analyze grammar]
brahmasthānamanāvarttamekamakṣarasaṃjñakam |
aduḥkhamajaraṃ śāntaṃ prayānti mama yoginaḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
sarāgaścekṣate lokān sarvānnirayasaṃjñikān |
madyuktaḥ sarvato mukto'kṣare tu ramate sukham || 79 ||
[Analyze grammar]
naikadhā mama mūrtau sa ramate ca mayā sadā |
mamānandabhṛto mukto matto nyūno na vartate || 80 ||
[Analyze grammar]
ityevaṃ copadiśyaiva tato mantrān dadau hariḥ |
prajābhyaśca nṛpasyāpi kuṭumbāya nṛpāya ca || 81 ||
[Analyze grammar]
atha kṛṣṇo manaścakre gantuṃ rājā tadā punaḥ |
dravyaṃ ca yautakaṃ cāpi vidāyaṃ bahudhā dadau || 82 ||
[Analyze grammar]
vādyaghoṣaiḥ prajādvārā sammānaṃ bahudhā vyadhāt |
tāvat tatra samāyāto rājā parāṅvratā'bhidhaḥ || 83 ||
[Analyze grammar]
alaṃtrātarṣisahitaścā''śanāpurīśvaraḥ |
pārāvātarāṣṭrapatiḥ prārthayatparameśvaram || 84 ||
[Analyze grammar]
mama deśān samāgatya pāvayā'smān kṛpālaya |
hariḥ śrutvā tathā'stvāha sajjo'bhūt sakuṭumbakaḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
śīghraṃ pūjāṃ parigṛhya tadā vimānago'bhavat |
brahmapriyādyāḥ kanyāśca ṛṣayo'pyakhilāstadā || 86 ||
[Analyze grammar]
vimānasthā abhavaṃśca vimānaṃ prasasāra ha |
vegena cāgataṃ pārāvātarāṣṭraṃ tadā nṛpaḥ || 87 ||
[Analyze grammar]
parāṅvrato hi sahasā'mbarāt pūrvamavā'tarat |
svāgataṃ nijasainyena śrīharestu samācarat || 88 ||
[Analyze grammar]
tadā vādyānyavādyanta jayanādāstathā'bhavan |
prajāḥ svāñjalibhiḥ susthāḥ svāgataṃ vai samācaran || 89 ||
[Analyze grammar]
rājadarśitamārgeṇāvātarad vai vimānakam |
udyāne subhage cā''śāsanāpuryāḥ samīpage || 90 ||
[Analyze grammar]
hariṃ dṛṣṭvā prajā rājā rājñī prādhānikāstathā |
anye'pi cāgatāḥ sarve svāgataṃ namanaṃ vyadhuḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
rājā pupūja puṣpādyaiḥ svarṇahāraiḥ sumauktikaiḥ |
rājñī nīrājanaṃ cakre hariṃ nyaṣādayattataḥ || 92 ||
[Analyze grammar]
gaje svarṇāmbālikayā yute cānyān rathādiṣu |
āśāsanānagaryāṃ tu bhrāmayāmāsa mādhavam || 93 ||
[Analyze grammar]
pupūjurmānavāḥ sarve sāyaṃ ratnāmbarādibhiḥ |
dravyasauvarṇamudrābhiḥ puṣpākṣatasragādibhiḥ || 94 ||
[Analyze grammar]
bhrāmayitvā rājasaudhaṃ tvānayāmāsa keśavam |
pūjayāmāsa ca punarbhojayāmāsa bhūpatiḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kanyādvayaṃ rājño mātrājñayā pareśvaram |
pupūja ca hariṃ vavre patiṃ ca varamālayā || 96 ||
[Analyze grammar]
kaṇṭhe samarpya mālāṃ te kanyake tvarpite tadā |
abhavatāṃ svayaṃ kṛṣṇe sarveśe parameśvare || 97 ||
[Analyze grammar]
rājā mumoda hṛdaye rājñī prasannatāmagāt |
kṛtakṛtye kanyake ca jāte nṛpo mahotsavam || 98 ||
[Analyze grammar]
kārayāmāsa vai rātrau hariścopādideśa ha |
rādhike rājasaudhe vai sarveṣāṃ mokṣasādhanam || 99 ||
[Analyze grammar]
iti śrīlakṣmīnārāyaṇīyasaṃhitāyāṃ dvitīye tretāsantāne hareḥ rāyagrāmānagaryāṃ bhramaṇam upadeśanaṃ pūjanaṃ vidāyaṃ tataḥ parāṅvratanṛpasya pārāvātarājye gamanam āśāsanāpuryāṃ |
svāgataṃ āśvinakṛṣṇacaturthyāṃ sāyaṃ bhramaṇaṃ cetyādinirūpaṇanāmā trayoviṃśatyadhikadviśatatamo'dhyāyaḥ || 223 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Lakshminarayana Samhita Chapter 223
Shri Lakshmi Narayana Samhita
by Chowkhamba Sanskrit Series Office (2011)
शेतायनव्यास (Shwetayan Vyas)
Buy now!