Lakshminarayana Samhita [sanskrit]
by Shwetayan Vyas | 1,169,834 words | ISBN-10: 8170801818 | ISBN-13: 9788170801818
The Lakshminarayana Samhita Chapter 137 (Sanskrit text), including grammatical analysis, glossary and relevant print editions. The Lakshmi-narayana-samhita is an encyclopaedic work devoted to Narayana although it deals with various deities. The work is written in Puranic style and divided into four books according to the four Yugas. In total, the work consists of roughly 120,000 metrical verses.
Chapter 137
śrīnārāyaṇa uvāca |
nārāyaṇaḥ svayaṃ lakṣmīpatiḥ lakṣmi sulakṣmakṛt |
devānāṃ hitakāryāya sarvārpaṇaṃ karoti vai || 1 ||
[Analyze grammar]
sutā tūttānapādasya kalyāṇīnāmakanyakā |
hiraṇyakaśipoḥ patnī suṣuve caturaḥ sutān || 2 ||
[Analyze grammar]
prahlādaścāpi saṃhlāda āhlādo hlāda eva te |
prathamastatra madbhakto mahātejā babhūva ha || 3 ||
[Analyze grammar]
mahāpuruṣasevāyāṃ tyaktānyaḥ sarvathā'bhavat |
brahmaṇyaḥ śīlasampannaḥ satyavartanamānasaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]
ātmeva sarvalokānāṃ hṛdayaṃgama eva saḥ |
mahatāṃ pādasevāyāṃ kiṃkara iva vartate || 5 ||
[Analyze grammar]
dīnaduḥkhaharaḥ saumyaḥ paryupāsitamādhavaḥ |
vidyābhaktiprabhuśaktismṛddha eva tu janmataḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
gurugoviprabhaktaśca vyasanādivivarjitaḥ |
anityā'śuciduḥkhāni jānan tattvāni daihike || 7 ||
[Analyze grammar]
nā'bhūdāsakta īrṣyādimāyākāryavivarjitaḥ |
na bālakrīḍanake'sti prasanno vai manāgapi || 8 ||
[Analyze grammar]
krīḍā tasya harermūrtau suhṛt tasya hariḥ svayam |
anurakto hṛṣīkeśe garbhavāse'pi yo harau || 9 ||
[Analyze grammar]
sarvāvasthāsu kāryeṣumanovākkāyakarmabhiḥ |
nānyaṃ jānāti vai viṣṇornārāyaṇāt sanātanāt || 10 ||
[Analyze grammar]
yasminmahāguṇāḥ sarve sāttvatānāṃ sadā matāḥ |
vāsudeve harau kṛṣṇe tasya naisargikī matiḥ || 11 ||
[Analyze grammar]
jagatprati suṣuptaḥ sa jāgarti śrīhariṃ prati |
svapan śvasan samuttiṣṭhan calan pārśvaṃ vivartayan || 12 ||
[Analyze grammar]
plavamānaḥ kṣutau paśyan rasan jighran vadan spṛśan |
piban kṣalan prabhuṃjāno milan kiṃcidvicārayan || 13 ||
[Analyze grammar]
nānyavṛttirharau vṛttiṃ rakṣan gṛṇan hare hare |
dhyāyati smarati pratikṣaṇaṃ cintayate prabhum || 14 ||
[Analyze grammar]
kvacidaśrūṇi vai premṇā vimuṃcati hariṃ smaran |
kvaciddhasati devaṃ sa divyaṃ paśyan hṛdi sthitam || 15 ||
[Analyze grammar]
kvacidudgāyati nāmānyatipremṇā hareḥ svayam |
kvacinnṛtyati premātmā harau dravati ca kvacit || 16 ||
[Analyze grammar]
kvacitspṛṣṭo divyamūrtyā vilīno jāḍyameti saḥ |
evaṃ brahmarasapluto nārāyaṇe suvartate || 17 ||
[Analyze grammar]
kṣudhā na tṛṣā tasya na bhūṣā nāṃgamārjanam |
na vastrādisamībhāvo nānyaccitte vasatyadaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
netre harirmukhe kṛṣṇo jihvāyāṃ harireva ca |
bāhye caivāntare kārye hariryasyāśrayo'bhavat || 19 ||
[Analyze grammar]
sa kāle copanītaḥ san gurorgehe'vasat sudhīḥ |
guruḥ purohitastasya kāvyaścāsurapūjitaḥ || 20 ||
[Analyze grammar]
kāvyasya tasya śukrasya sutau dvau śāstrapāragau |
ādyaḥ ṣaṇḍo'paro'markastau rājñārpitaputrakam || 21 ||
[Analyze grammar]
pāṭhayāmāsatuḥ pāṭhyānarthānāsurabhāvanān |
tathā ca sāmavedādīn grāhyaṃ gṛhṇāti nā'param || 2 ||
[Analyze grammar]
daivyo'daivyo mahāvidyā bahvyaḥ sarvāḥ prapāṭhitāḥ |
guruproktaṃ hi tatsarvaṃ śuśrāvānupapāṭha ca || 23 ||
[Analyze grammar]
yayā mokṣo bhavet tāṃ sa samyak gṛhṇāti bhāvataḥ |
asadgrahāśrayāṃ cānyāṃ vidyāṃ tyajati cāntarāt || 24 ||
[Analyze grammar]
adhītya sarvavedāṃśca śāstrāṇi vividhāni ca |
kasmiṃścidatha kāle ca guruṇā saha daityajaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
pituḥ samīpamāgatya vavande pātayoḥ patan |
taṃ pariṣvajya bāhubhyāṃ tanayaṃ śubhamānasam || 26 ||
[Analyze grammar]
aṃkamāropya papraccha hiraṇyakaśipuḥ pitā |
prahlāda cirakāle tvaṃ gurorgehe niveśitaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
śikṣitaṃ guruṇā śreṣṭhaṃ tanmamā''cakṣva sādhu yat |
prahrādastu namaskṛtya prahṛṣṭaḥ san jagāda tat || 28 ||
[Analyze grammar]
gṛhajāla mahāyāmyaṃ parityajyā''tmavit pumān |
ātmamālaṃ hṛcchayanaṃ pariṣvajyā''tmanā yajet || 29 ||
[Analyze grammar]
sarvavidyārthasaṃcārī yo'sti śrīparameśvaraḥ |
sa vai sarvagataḥ sādhurartho'nyo'rthastvapārthakaḥ || 30 ||
[Analyze grammar]
śrutvā putragiro viṣṇubhaktipravāhagarbhitāḥ |
daityastu prahasan prāha gurūn putrapraśāsane || 31 ||
[Analyze grammar]
bālabuddhiḥ svacchavastrasamā pārśvastharopiṇī |
viṣṇupakṣikṛto bhede buddhāvasya kathaṃ gataḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
yathā na bhidyate cā'syā'pakvā buddhistathā'rthataḥ |
śāsathainaṃ pūjyapādāḥ punarnaivaṃ vadedayam || 33 ||
[Analyze grammar]
tadā vai guravastaṃ svaṃ gṛhamānīya sāmabhiḥ |
samapṛcchanta kenāyaṃ viṣṇurartho'dhiśikṣitaḥ || 34 ||
[Analyze grammar]
nā'yamartho daityapakṣasukhadastaṃ parityaja |
svato vā parataste'yamartho viṣṇumayaḥ kutaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
prahlādaḥ prāha sarvātmā nārāyāṇapareśvaraḥ |
sarvāntarātmā diśati bhaja nārāyaṇaṃ sadā || 36 ||
[Analyze grammar]
guruḥ prāha tvayā prokto nārāyaṇaḥ sa te pitā |
nānyo nārāyaṇaḥ kaścittaṃ bhajasva sukhī bhava || 37 ||
[Analyze grammar]
śiṣyaḥ prāha guro satyaṃ nārāyaṇasya bhaktitaḥ |
nārāyaṇasamā bhaktā bhavantyevaṃ na me pitā || 38 ||
[Analyze grammar]
narasamūhavāsena nārāyaṇo'pi me pitā |
kālagrāso na tu divyo nārāyaṇo'kṣarādhipaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
tayorasti mahān bhedaḥ pataṃgadyupataṃgayoḥ |
khadyotaṃ mama pitaraṃ mṛṣā vedmi na bhāskaram || 40 ||
[Analyze grammar]
ātmaprakāśakaṃ satyaṃ vedmi nārāyaṇaṃ guro |
tathāpi pitaraṃ manye pitarameva kevalam || 41 ||
[Analyze grammar]
nātyadhikaṃ nārāyaṇadveṣitvānmānanaṃ na me |
guruḥ prāha tathāpi tvaṃ pitṛśāsanamāvaha || 42 ||
[Analyze grammar]
pituḥ pūjāṃ paricaryāṃ sevāmājñāṃ sadā''vaha |
śikṣita iti prahrādaḥ sāyaṃ gṛhamupāgataḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
pitrā saṃpariṣvajyāṃke snehapūrvaṃ niṣāditaḥ |
sāmnā pṛṣṭaśca me putrā'dya tvayā'dhītamatra kim || 44 ||
[Analyze grammar]
vada śrutvā sukhī syāṃ te vidyāmasmatkulocitām |
prahlādaḥ prāha pitaraṃ natvā'dhītaṃ bravīmi tat || 45 ||
[Analyze grammar]
bhavānnārāyaṇo rājyānmṛṣā naiva yathārthataḥ |
lakṣmīnārāyaṇaḥ satyo vaikuṇṭhavāsisevitaḥ || 46 ||
[Analyze grammar]
taṃ bhajāmi bhajatvenaṃ bhavānapi pitarmama |
śravaṇaṃ kīrtanaṃ viṣṇo smaraṇaṃ pādasevanam |
arcanaṃ vandanaṃ dāsyaṃ sakhyamātmanivedanam || 47 ||
[Analyze grammar]
navadhā'dhyāpanaṃ śreṣṭhamanyat sarvaṃ viḍambanam |
navadhā'dhyayanaṃ kāryaṃ kimanyena viḍambinā || 48 ||
[Analyze grammar]
śrutvaitatparamaṃ bhaktimayaṃ daityapatistadā |
saroṣo gurumāhetthaṃ kimetacchikṣitaṃ tvayā || 49 ||
[Analyze grammar]
mamātmajasya durbuddhe harisaṃstavabhṛdvacaḥ |
kimarthamuktavānasmatkulākāryaṃ surocitam || 50 ||
[Analyze grammar]
guruputra kimetadvai vipakṣagataśikṣaṇam |
pracchanno'si viṣṇupakṣapoṣakaśchadmaveśadhṛk || 51 ||
[Analyze grammar]
kapaṭināmasādhūnāmapi kālo na dūrataḥ |
guruputrasya putrasya saha daṇḍo bhaviṣyati || 52 ||
[Analyze grammar]
guruputrastadā prāha nedṛgadhyāpitaṃ mayā |
buddhinaisargikī tvasya mā kadarthīkarotu naḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
tathāpi prāha daityendro nā'dhītaṃ tu gurostvayā |
kasmādadhītametadvai vada bāla yathocitam || 54 ||
[Analyze grammar]
prahlādaḥ prāha daityendra kṛṣṇadattā matirmama |
kṛṣṇabhaktarajoleśābhiṣiktatanumantarā || 55 ||
[Analyze grammar]
sādhuprasaṃgasatsevāmṛte na tvīdṛśī matiḥ |
kṛpayā devadevasya śikṣito'smi hareḥ prabhoḥ || 56 ||
[Analyze grammar]
nā'nyo gururme vadati sa eva prerako hariḥ |
śrotā mantā tathā vaktā draṣṭā sarvatra vartate || 57 ||
[Analyze grammar]
harirevā'kṣayaḥ śāstā buddhidātā'pi sa prabhuḥ |
tadā hiraṇyakaśipuḥ prāha putraṃ ruṣānvitaḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
ahameveśvaro loke trailokyādhipatirmataḥ |
māmevārcaya govindaṃ tyaja śatruṃ tamacyutam || 59 ||
[Analyze grammar]
athavā śaṃkaraṃ devaṃ rudraṃ lokaguruṃ prabhum |
arcayasva surādhyakṣaṃ sarvaiśvaryapradaṃśivam || 60 ||
[Analyze grammar]
prahlādaḥ prāha devasya māyāmohamime gatāḥ |
rākṣasā api manyante vayameveśvarā iti || 61 ||
[Analyze grammar]
śaṃkaro'pi svayaṃ viṣṇubhakto'sti vaiṣṇavāgryagaḥ |
daityo'yaṃ kiṃ na jānāti kathamevaṃ bhramaṃgataḥ || 62 ||
[Analyze grammar]
pitarnaitadvijānāsi madagarvadhiyā''vṛtam |
nārāyaṇaḥ parabrahma tattvaṃ nārāyaṇaḥ paraḥ || 63 ||
[Analyze grammar]
nārāyaṇaḥ paro dhyātā dhyānaṃ nārāyaṇaḥ param |
gatirviśvasya jagataḥ śāśvataḥ sa prabhuḥ paraḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
dhātā vidhātā jagato vāsudevaḥ sanātanaḥ |
viśvameveha puruṣastadviśvamupajīvati || 65 ||
[Analyze grammar]
hiraṇmayaśarīraḥ sa puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ |
tenaiva sṛṣṭau brahmeśau vartete tasya śāsane || 66 ||
[Analyze grammar]
bhīṣā'smādvāti pavano bhīṣodeti divākaraḥ |
bhīṣāsmādagniścendraśca mṛtyurdhāvati paṃcamaḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
āsīdeko harirdevo divyo nārāyaṇaḥ paraḥ |
na brahmā na tatheśāno na ca candradivākarau || 68 ||
[Analyze grammar]
na vā dyāvāpṛthivyau ca nakṣatrāṇi divaukasaḥ |
viṣṇoḥ paraṃ padaṃ tasya sadā paśyanti sūrayaḥ || 69 ||
[Analyze grammar]
tyaktvā taṃ śrīhariṃ kasmātpūjaye pitaraṃ śivam |
yamarcayanti brahmeśaśakrādyā devatāgaṇāḥ || 70 ||
[Analyze grammar]
yaṃ dhyāyanti mahātmāno yoginaḥ sanakādayaḥ |
yasya lakṣmyāḥ kaṭākṣārdhadṛṣṭyā hṛṣṭā divaukasaḥ || 71 ||
[Analyze grammar]
brahmendrarudravaruṇayamasomadhanādhipāḥ |
yannāmajapanādeva muktirbhavati śāśvatī || 72 ||
[Analyze grammar]
taṃ śrīpatiṃ devadevamanantaṃ puruṣottamam |
śrīvatsakaustubhoraskaṃ nityānandasukhapradam || 73 ||
[Analyze grammar]
rakṣakaṃ pūjayiṣyāmi lakṣmīnārāyaṇaṃ harim |
prāpsyāmi susukhenaiva tadviṣṇoḥ parama padam || 74 ||
[Analyze grammar]
citsthaṃ nārāyaṇaṃ devamakṣaraṃ paramaṃ prabhum |
viśvataḥ paramaṃ nityaṃ viśvaṃ nārāyaṇaṃ harim || 75 ||
[Analyze grammar]
nārāyaṇaṃ sadā jñeyaṃ viśvātmānaṃ parāyaṇam |
nārāyaṇaṃ paraṃjyotirūpaṃ nārāyaṇātmakam || 76 ||
[Analyze grammar]
yacca kiṃcijjagatsarvaṃ dṛśyate śrṛyate'pi vā |
antarbahiśca tatsarvaṃ vyāpya nārāyaṇaṃ sthitam || 77 ||
[Analyze grammar]
ṛtaṃ satyaṃ paraṃbrahma puruṣaṃ kṛṣṇapiṃgalam |
nārāyaṇaṃ cordhvaśīlaṃ vande viśvasvarūpiṇam || 78 ||
[Analyze grammar]
evaṃ putravacaḥ śrutvā hiraṇyakaśipustadā |
krodhena mahatā''viṣṭaḥ kaṣāyībhūtanetrakaḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
bhaktaṃ svaputraṃ svotsaṃgāt paryatyajanmahītale |
parito vīkṣya daiteyānityāha krodhamūrchitaḥ || 80 ||
[Analyze grammar]
bhīṣaṇaiḥ śastrasaṃghātaiḥ prahlādaṃ tvapathasthitam |
mamā''jñayā ghātayantu śatrupūjanatatparam || 81 ||
[Analyze grammar]
vadhyatāmāśvayaṃ vadhyo hitvā svān suhṛdo'dhamaḥ |
pitṛvyahanturyaḥ pādau viṣṇordāsavadarcati || 82 ||
[Analyze grammar]
aṃgaṃ rugṇaṃ cā'cikitsāviṣayaṃ chedyameva tat |
paro'pi hitanivahaḥ sevyastiktauṣadhādivat || 83 ||
[Analyze grammar]
rakṣitā harireveti cocyate tena vai balāt |
adyaiva saphalaṃ janma paśyeya harirakṣaṇama || 84 ||
[Analyze grammar]
itiśrīlakṣmīnārāyaṇīyasaṃhitāyāṃ prathame kṛtayugasantāne hiraṇyakaśipoḥ prahlāde putre vidyādhīte bhagavadvidyā'bhivyaṃjanāddveṣaprayukta mṛtyvājñādikathana |
nāmā saptatriṃśadadhikaśatatamo'dhyāyaḥ || 137 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Lakshminarayana Samhita Chapter 137
Shri Lakshmi Narayana Samhita
by Chowkhamba Sanskrit Series Office (2011)
शेतायनव्यास (Shwetayan Vyas)
Buy now!