Chapter 39

śrīnārāyaṇa uvāca |
śṛṇu lakṣmi pravakṣyāmi pitṝṃstu mānasān bahūn |
brahmaṇaḥ sṛjataḥ putrān jajñire pitaro'sya vai || 1 ||
[Analyze grammar]

madhvādyaḥ ṣaḍṛtavaḥ pitaraḥ samajajñire |
agniṣvāttāstathā bārhiṣadāste mānasāḥ khalu || 2 ||
[Analyze grammar]

ājyapāḥ somapāścaite pitaro mānasā api |
ayajvānastathā teṣāmāsanvai gṛhamedhinaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]

agniṣvāttāstu ye te vai pitaro'nāhitāgnayaḥ |
yajvānasteṣu ye te tu pitaraḥ somapīthinaḥ || 4 ||
[Analyze grammar]

ye ca bārhiṣadāste vai pitarastvagnihotriṇaḥ |
ṛṣayaḥ pitaraścaite brahmasaṃkalpajā hi te || 5 ||
[Analyze grammar]

madhumādhavau rasāktau śuciśukrau tu śuṣmiṇau |
nabhanabhasyau jivāviṣorjau tu sudhayā plutau || 6 ||
[Analyze grammar]

sahasahasyau samanyū tapastapasyau ghorakau |
ta ime ṛtavo dvandvāḥ kāryakāraṇarūpiṇaḥ || 7 ||
[Analyze grammar]

tatra ye brahmaṇaḥ putrā mānasāste'bhimāninaḥ |
kāryasthalaṃ kalākāṣṭhāmāsasaṃvatsarādikam || 8 ||
[Analyze grammar]

sthāninastvabhimānajñāścetanāḥ pitaro hi te |
saṃvatsaro mahān kālastatputrāḥ ṛtavaḥ smṛtāḥ || 9 ||
[Analyze grammar]

yugāḥ kalpāstu ye te tu mahattara mahattamāḥ |
kāryakāraṇarūpā vai pitaro brahmasūdbhavāḥ || 10 ||
[Analyze grammar]

ṛtvātmajā dinādyā ārtavāsteṣāṃ kalādayaḥ |
ārtaveyāḥ sutāḥ sthāneśvarāḥ sthātmakā api || 11 ||
[Analyze grammar]

prajāpatiḥ svayaṃ brahmā saṃvatsarādirūpadhṛk |
saṃvatsaraḥ svayamagnirṛtamityarthakastu saḥ || 12 ||
[Analyze grammar]

ṛtāttu ṛtavastebhyo māsāśca ārtavā matāḥ |
dvipadāṃ ca catuṣpadāṃ pakṣiṇāṃ sarpatāṃ tathā || 13 ||
[Analyze grammar]

sthāvarāṇāṃ ca yatpuṣpaṃ tadvai kālārtavaṃ matam |
kāryahetvorabhedāśca nāmaikyaṃ pitṛbodhakam || 14 ||
[Analyze grammar]

ityevaṃ pitaro jñeyā ṛtavaścārtavāstathā |
sarvabhūtāni tebhyo'tha ṛtukālātprajajñire || 15 ||
[Analyze grammar]

tasmādete'pi pitaraḥ ārtavā brahmaṇāḥ kṛtāḥ |
jajñāte'tha ca pitṛbhyaḥ kanye menā ca dhāraṇī || 16 ||
[Analyze grammar]

yoginyau brahmavādinyau pitryau te cāpi sammate |
bārhiṣadāstu tāṃ menāṃ patnīṃ himavate daduḥ || 17 ||
[Analyze grammar]

maināko menayā jāto dhāraṇyā mandarastataḥ |
kanyā velā niyatiśca āyatiścāpi jajñire || 18 ||
[Analyze grammar]

dhātuścaivā''yatiḥ patnī vidhāturniyatiḥ smṛtā |
suṣuve sāgarādvelā sāmudrīṃ kanyakāṃ śubhām || 19 ||
[Analyze grammar]

sāvarṇinā ca sāmudrī suṣuve daśaputrakān |
prācīnabarhiṣaste va pracetasa iti daśa || 20 ||
[Analyze grammar]

tebhyo'tha kanyakāṃ vārkṣī dadurvakṣāstataḥ param |
prācetaso'bhavad dakṣaḥ dakṣāntāḥ pitaraḥ smṛtāḥ || 21 ||
[Analyze grammar]

patnyaśca tāḥ pitryo bahvyastapoloke vasanti vai |
sarvā sā mānasī sṛṣṭirmanvantare tu yonijāḥ || 22 ||
[Analyze grammar]

athāpi satyalokasthā ye vai ṛṣaya īritāḥ |
teṣāṃ vaṃśeṣu cotpannāḥ pitaraste'pi kīrtitāḥ || 23 ||
[Analyze grammar]

bhṛguraṃgirā marīciḥ pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ |
atriścaiva vaśiṣṭhaśca hyaṣṭau te brahmaṇaḥ sutāḥ || 24 ||
[Analyze grammar]

ebhistu mānasaiḥ putrairbrahmaṇā preritaistadā |
utpāditāstapolokavāsinaḥ pitarastathā || 25 ||
[Analyze grammar]

te bhārgavāścāṃgīraso mārīcāśca tathā pare |
paulastyāḥ paulahāścaiva krātavāśca tathā pare || 26 ||
[Analyze grammar]

ātreyāśca tathā vāśiṣṭhā iti lokaviśrutāḥ |
pitṝṇā te gaṇāḥ proktāstapolokanivāsinaḥ || 27 ||
[Analyze grammar]

tatra kecidamūrtāśca prakāśāśca tathā'pare |
jyotiṣmantastathā cānye bhavanti pitaro hi te || 28 ||
[Analyze grammar]

dakṣaputrāśca haryaśvāḥ śavalāśvāstathā punaḥ |
daśasāhasrasaṃkhyākāḥ sahasrāṇi ca paṃca ca || 29 ||
[Analyze grammar]

te sārdhaikasahasraṃ vai sarve tu brahmavarcasaḥ |
ete tapaḥpathaṃ prāpya vartante tapaāsthitāḥ || 30 ||
[Analyze grammar]

nāradasyopadeśena brahmā'nveṣaṇatatparāḥ |
tapolokamupāgamya tiṣṭhanti divyakāntayaḥ || 31 ||
[Analyze grammar]

ta ete pitaraḥ sarvai prajākalyāṇakārakāḥ |
ṛbhuḥ sanatkumārādyāḥ kvacittiṣṭhanti tāpase || 32 ||
[Analyze grammar]

tapasi kāryavāhārthaṃ dhyānārthaṃ tu sati sthitā |
marīciḥ kaśyapo dakṣo vaśiṣṭhaścāṃgirā bhṛguḥ || 33 ||
[Analyze grammar]

pulastyaḥ pulahaścaiva kraturityevamādayaḥ |
pūrvaṃ tu samprasūyante brāhmaṇo manasā saha || 34 ||
[Analyze grammar]

tataḥ prajāḥ pratiṣṭhāpya janamevā''śrayanti te |
yāmādayo gaṇāḥ sarve maharlokanivāsinaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]

maharlokavināśe tu janamevā''śrayanti te |
sarve sūkṣmaśarīrāste tatra gatvā bhavanti hi || 36 ||
[Analyze grammar]

teṣāṃ te tulyasāmarthyāstulyamūrtidharāstathā |
janaloke vivartante yāvadrātristu vedhasaḥ || 37 ||
[Analyze grammar]

tatrāpi pūrvakalpānāṃ puṇyakhyātibalānvitāḥ |
prajāpataya ye cā''sannivṛttādhipatitvataḥ || 38 ||
[Analyze grammar]

nivṛttavṛttayaḥ sarvai svasthāḥ sumanasastathā |
tapolokaṃ prapadyante janamutsṛjya taiḥ saha || 39 ||
[Analyze grammar]

manvantarāṇāṃ ca svāyaṃbhuvādyānāṃ jane sthitiḥ |
vinivṛttādhikārāṇāṃ devānāṃ mahasi sthitiḥ || 40 ||
[Analyze grammar]

śukrādyāścākṣuṣāntāśca manvantarā bhavanti ye |
te maharlokasaṃsthāśca brahmamānasasaṃbhavāḥ || 41 ||
[Analyze grammar]

marīciḥ kaśyapo dakṣastathā svāyaṃbhuvoṃ'girāḥ |
bhṛguḥ pulastyaḥ pulahaḥ kraturityevamādayaḥ || 42 ||
[Analyze grammar]

lokayātrāpravāhāya maharloke'pi yānti hi |
prajānāṃ patayaḥ sarve vartante tatra taiḥ saha || 43 ||
[Analyze grammar]

satyasthā api kāryārthamiha cāyāntyabhīkṣṇaśaḥ |
kāryaṃ sampādyate sarve punaryānti svakaṃ gṛham || 44 ||
[Analyze grammar]

lokāḥ somapadā nāma maharjanamiti smṛtāḥ |
pitarastatra vartante hyagniṣvāttādayaśca te || 45 ||
[Analyze grammar]

vasavaścāpi vartanti amāvasvādayastu te |
susūkṣmā agnisphulliṃgā te vai pitaro devatāḥ || 46 ||
[Analyze grammar]

virajāyāstu ye putrā vairājā nāma te gaṇāḥ |
agniṣvāttāḥ smṛtāstatra pitaro bhāsvaraprabhāḥ || 47 ||
[Analyze grammar]

svadhāputrāstathā svāhāputrā ye jyotibhāsvarāḥ |
marīcigarbhāste tatra pitaro hyagnirūpiṇaḥ || 48 ||
[Analyze grammar]

ājyapā nāma pitaro ye bhavanti vihaṃgamāḥ |
mānasā nāma tallokā bhavanti yatra te sthitāḥ || 49 ||
[Analyze grammar]

virajasya tu putrā ye vairājā nāmato matāḥ |
bhāsvarāḥ puṇyabhakṣyāśca hyamūrtaya gaṇāstu te || 50 ||
[Analyze grammar]

pitṝṇāṃ yā duhitaro dauhitrāśca tu ye matāḥ |
pitaro vaṃśavistārā bodhyā bhinnanivāsinaḥ || 51 ||
[Analyze grammar]

pṛthvyāṃ sādhvīsādhurūpā antarikṣe'nilātmakāḥ |
svarge devātmakā maharjanatapassu mānasāḥ || 52 ||
[Analyze grammar]

pitaraḥ saṃvasantīti mūrtā'mūrtasvarūpiṇaḥ |
ādidevāstu te sarve mahāsattvā mahaujasaḥ || 53 ||
[Analyze grammar]

sarvakāmapradāstṛptā ruṣṭāḥ sarvaharā matāḥ |
tasmāt sarvaprayatnena toṣaṇīyāḥ sadā hi te || 54 ||
[Analyze grammar]

maharādau sthitā ye vai teṣāṃ siddhistu mānasī |
sadyaścotpadyate teṣāṃ manasā sarvamīpsitam || 55 ||
[Analyze grammar]

ityevaṃ tu priye lakṣmi sarve maharṣayaḥ sthitāḥ |
tapoloke janaloke pitaraḥ sarvathā sthitāḥ || 56 ||
[Analyze grammar]

maharloke lokapālā rudrāḥ prajeśvarāstathā |
manavaḥ pitaraścaiva yathākāryaṃ samasthitāḥ || 57 ||
[Analyze grammar]

itiśrīlakṣmīnārāyaṇīyasaṃhitāyāṃ prathame kṛtayugasantāne maharjanatapolokeṣu mānasīsṛṣṭipitṝṇāṃ nirdeśanāmā ekonacatvāriṃśo'dhyāyaḥ || 39 ||
[Analyze grammar]