Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 5
tataḥ sa vikramādityo rājā tasya sahāgatam |
vaṇikputrasya suhṛdaṃ tam evaṃ paripṛṣṭavān || 1 ||
[Analyze grammar]
prāptā mṛtāpi jīvantī mayā bhāryeti yattvayā |
uktaṃ kathaṃ taditi naḥ kathyatāṃ bhadra vistarāt || 2 ||
[Analyze grammar]
ity uktastena rājñā sa vaṇiksūnoḥ sakhābravīt |
kautukaṃ yadi taddeva śrūyatāṃ kathayāmyadaḥ || 3 ||
[Analyze grammar]
brahmasthalāgrahārāgryanivāsī dvijaputrakaḥ |
candrasvāmītyahaṃ bhāryā surūpā cāsti me gṛhe || 4 ||
[Analyze grammar]
ekadā mayi kāryārthaṃ grāmaṃ pitrājñayā gate |
tāṃ me kāpaliko 'drākṣīdbhāryāṃ bhikṣārthamāgataḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
tena dṛṣṭvaiva sā jātajvarā sāyaṃ vyapadyata |
tato madbandhubhir nītvā naktamāropitā citām || 6 ||
[Analyze grammar]
prajvalantyāṃ citāyāṃ ca grāmāttatrāhamāgamam |
aśrauṣaṃ ca yathāvṛttaṃ svajanātkrandataḥ puraḥ || 7 ||
[Analyze grammar]
gate mayi citopāntam āgāt kāpālikaś ca saḥ |
aṃsasthanṛtyatkhaṭvāṅgaḥ sphūrjaḍḍamarukāravaḥ || 8 ||
[Analyze grammar]
bhasmakṣepeṇa śamite citāgnau deva tena sā |
udatiṣṭhaccitāmadhyādakṣatāṅgī madaṅganā || 9 ||
[Analyze grammar]
sa cādāya kapālī tāṃ siddhyākṛṣṭānudhāvitām |
prādravallaghu tāṃ cāhamanvagāṃ sadhanuḥśaraḥ || 10 ||
[Analyze grammar]
sa ca gaṅgātaṭe prāpya guhāṃ bhūmau nidhāya tat |
khaṭvāṅgamabravīddharṣādantaḥsthe kanyake ubhe || 11 ||
[Analyze grammar]
yuvāṃ prāpte api mayā nopabhukte yayā vinā |
saiṣādya has te prāptā me pratijñā siddhimāgatā || 12 ||
[Analyze grammar]
iti tābhyāṃ sa madbhāryāṃ yāvaddarśayati bruvan |
tāvattattasya khaṭvāṅgaṃ gaṅgāyāmahamakṣipam || 13 ||
[Analyze grammar]
re kāpālika bhāryāṃ me jihīṣurna bhavasyayam |
ityākṣipaṃ ca tamahaṃ bhraṣṭakhaṭvāṅgasiddhikam || 14 ||
[Analyze grammar]
apaśyanso 'tha khaṭvāṅgaṃ palāyanaparaḥ śaṭhaḥ |
dhanurākṛṣya kāṇḍena digdhena nihato mayā || 15 ||
[Analyze grammar]
pāpasiddhyaikasaṃtoṣaviḍambitaśivāgamāḥ |
pākhaṇḍinaḥ patantyevaṃ prāgeva patitā api || 16 ||
[Analyze grammar]
athādāya svabhāryāṃ tāmanye dve te ca kanyake |
gṛhamāgatavānasmi dattāścaryaḥ svabandhuṣu || 17 ||
[Analyze grammar]
tatra pṛṣṭe svavṛttānte kanye te vadataḥ sma me |
vārāṇasyāṃ sute āvāṃ kṣitibhṛtsārthavāhayoḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
siddhiyuktyā hṛte cāvāmetayaiva kapālinā |
tvatprasādāc ca mukte svaḥ pāpādasmādadūṣite || 19 ||
[Analyze grammar]
ity uktavatyau cānyedyurnītvā vārāṇasīṃ mayā |
arpite te svabandhūnāṃ tadvṛttāntamudīrya tam || 20 ||
[Analyze grammar]
āgacchaṃś ca tato 'paśyamimaṃ bhāryāviyoginam |
vaṇikputraṃ tato 'nena militvāhamihāgataḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
kāpālikaguhālabdhenāṅgarāgeṇa rañjitāt |
kṣālitādapi dehānme dṛśyatāṃ vāti saurabham || 22 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ mṛtotthitā prāptā mayā bhāryeti vādinam |
vipraṃ taṃ savaṇikputraṃ satkṛtya prāhiṇonnṛpaḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
tato guṇavatīcandravatīmadanasundarīḥ |
ānīyādāya ca samaṃ militvā ca svasainikaiḥ || 24 ||
[Analyze grammar]
āgātsa vikramādityabhūbhṛdujjayinīṃ purīm |
tasyāṃ guṇavatīcandravatyau ca pariṇītavān || 25 ||
[Analyze grammar]
saṃsmarannatha tāṃ viśvakarmadevagṛhe sthitām |
stambhasthaputrikāṃ rājā sa pratīhāramādiśat || 26 ||
[Analyze grammar]
kaliṅgasenāt kanyāṃ tāṃ prāptuṃ dūto visṛjyatām |
yasyāḥ pratikṛtirdṛṣṭā sā mayā stambhaputrikā || 27 ||
[Analyze grammar]
iti rājñā samādiṣṭaḥ kṣattānīya tadagrataḥ |
prāhiṇoddattasaṃdeśaṃ dūtaṃ nāmnā suvigraham || 28 ||
[Analyze grammar]
gatvā kaliṅgaviṣayaṃ dṛṣṭvā taṃ ca yathocitam |
kaliṅgasenaṃ rājānamevaṃ dūto jagāda saḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
devaḥ śrīvikramādityastvāmādiśati bhūpate |
vettha tvaṃ bhuvi yadratnaṃ tadasmānupagacchati || 30 ||
[Analyze grammar]
tavāsti kanyāratnaṃ ca tad asmabhyaṃ samarpaya |
asmatprasādāc ca nijaṃ bhuṅkṣva rājyamakaṇṭakam || 31 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvā sa kāliṅgaḥ kruddho rājābhyabhāṣata |
ko nāma vikramādityaḥ sa evājñāṃ dadāti naḥ || 32 ||
[Analyze grammar]
mārgatyupāyanaṃ kanyāṃ darpāndho 'dhaḥ patiṣyati |
etatkaliṅgasenātsa śrutvā dūtaḥ sam abhyadhāt || 33 ||
[Analyze grammar]
bhṛtyo 'pyevamanātmajñaḥ kathamojāyase prabhoḥ |
kiṃ mūḍha tatpratāpāgnau śalabhāyitumicchasi || 34 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tata āgatya sa dūtastannyavedayat |
vacaḥ kaliṅgasenoktaṃ vikramādityabhūbhṛte || 35 ||
[Analyze grammar]
tato viṣamaśīlo 'sau kruddhaḥ prāyādbalaiḥ saha |
sabhūtaketuvetālaḥ kāliṅgaṃ prati taṃ prabhuḥ || 36 ||
[Analyze grammar]
dehyāśu kanyāmiti taṃ kāliṅgaṃ bruvatīṣviva |
senāravapratiravair dikṣu taddeśamāpa ca || 37 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvātha yuddhasaṃnaddhaṃ ruddhvā taṃ ca nṛpaṃ balaiḥ |
rājā sa vikramādityo manasyevamacintayat || 38 ||
[Analyze grammar]
etatsutāṃ vinā tāvanmama nāstyeva nirvṛtiḥ |
tatkathaṃ śvaśuraṃ hanmi yuktimatra karomi kim || 39 ||
[Analyze grammar]
ity ālocya savetālo rāja tatsiddhyalakṣitaḥ |
suptasya prāviśad rātrau kaliṅgeśasya vāsakam || 40 ||
[Analyze grammar]
are viṣamaśīlena vigṛhya svapiṣīti tam |
prabodhya tatra vitrastaṃ vetālaḥ so 'bravīddhasan || 41 ||
[Analyze grammar]
sa cotthāya kaliṅgendro dṛṣṭvā darśitasāhasam |
parijñāya ca rājānaṃ raudravetālasaṃgatam || 42 ||
[Analyze grammar]
idānīṃ vaśago 'haṃ te devādiśa karomi kim |
iti vijñāpayām āsa bhītastaccaraṇānataḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
mayā cetprabhuṇā kāryaṃ tava taddehi me sutām |
kaliṅgasenāmiti taṃ rājāpi pratyabhāṣata || 44 ||
[Analyze grammar]
tatheti pratipede ca kaliṅgādhipatiḥ sa tat |
rājāpi vetālayutaḥ svamāgācchibiraṃ kṛtī || 45 ||
[Analyze grammar]
anyedyuś ca kaliṅgendraḥ sa devi tvāmadātpitā |
rājñe viṣamaśīlāya vidhivadvibhavottaram || 46 ||
[Analyze grammar]
evaṃ gāḍhānurāgeṇa rājñā dehapaṇena ca |
pariṇītāsi vidhivaddevi nārijigīṣayā || 47 ||
[Analyze grammar]
iti kārpaṭikasyāhaṃ devasenasya vakrataḥ |
śrutvāvamānaprabhavaṃ he sakhyo manyumatyajam || 48 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ vivāhitā stambhaputrikādarśanādaham |
citrāvalokanāccaiṣā rājñā malayavatyapi || 49 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kaliṅgasenā sā vikramādityavallabhā |
bhartṛprabhāvamākhyāya svasapatnīranandayat || 50 ||
[Analyze grammar]
sa caivaṃ vikramādityaḥ sarvābhistābhir anvitaḥ |
tayā malayavatyāca tasthau sāmrājyasusthitaḥ || 51 ||
[Analyze grammar]
athaikadā rājaputraḥ ko 'pyāgāddakṣiṇāpathāt |
kṛṣṇaśaktyabhidhāno 'tra paribhūtaḥ svagotrajaiḥ || 52 ||
[Analyze grammar]
sa siṃhadvāramāgatya rājñaḥ kārpaṭikavratam |
śiśriye rājaputrāṇāmanvitaḥ pañcabhiḥ śataiḥ || 53 ||
[Analyze grammar]
dvādaśābdānmayā sevā vikramādityabhūpateḥ |
kāryeti pratijajñe ca vāryamāṇo 'pi bhūbhujā || 54 ||
[Analyze grammar]
niścayena ca tasyātra tiṣṭhataḥ sānuyāyinaḥ |
siṃhadvāre nṛpasutasyaikādaśa samā yayuḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
prāpte ca dvādaśe varṣe tasya deśāntarasthitā |
bhāryā ciraviyogārtā prāhiṇollekhapattrikām || 56 ||
[Analyze grammar]
vīracaryāgate rātrau pracchanne rājñi śṛṇvati |
dīpenāvācayat tasyābhāryāṃ sa likhitāmimām || 57 ||
[Analyze grammar]
saṃtaptāyatataralāstava virahe nātha kaṭhinahṛdayāyāḥ |
niryāntyaviratamete niḥśvāsā me na tu prāṇāḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
iti vācayatastasmātsamrāṭ kārpaṭikānmuhuḥ |
śrutvā sa rājadhānīṃ svāṃ gatvā rājā vyacintayat || 59 ||
[Analyze grammar]
sīdatkalatraḥ kliṣṭo 'yaṃ bata kārpaṭikaściram |
asiddhakāryaḥ pūrṇe 'smindvādaśe 'bde tyajedasūn || 60 ||
[Analyze grammar]
tadvilambo na kāryo 'sya mayetyālocya bhūpatiḥ |
ānāyayatkārpaṭikaṃ dāsīṃ preṣya tadaiva saḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
śāsanaṃ lekhayitvā ca tam evaṃ sa samādiśat |
oṃkārapīṭhamārgeṇa bhadra gacchottarāṃ diśam || 62 ||
[Analyze grammar]
tatrāmunā śāsanena grāmaṃ bhuṅkṣva madarpitam |
nāmnā taṃ khaṇḍavaṭakaṃ pṛcchan gacchann avāpsyasi || 63 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā śāsanaṃ tasmai pradadau tatsa bhūpatiḥ |
so 'py anāvedya bhṛtyebhyo yayau kārpaṭiko niśi || 64 ||
[Analyze grammar]
kā jigīṣā mamaikena grāmeṇa vrīḍadāyinā |
tathāpyājñā prabhoḥ kāryetyasaṃtuṣṭaḥ kramādvrajan || 65 ||
[Analyze grammar]
oṃkārapīṭhato gatvā dūre 'raṇye dadarśa saḥ |
krīḍantīḥ kanyakā bahvīḥ pṛcchati sma tataś ca tāḥ || 66 ||
[Analyze grammar]
api jānitha bhoḥ khaṇḍavaṭakaṃ kva bhavediha |
etac chrutvā tamūcustāstan na jānīmahe vayam || 67 ||
[Analyze grammar]
gacchāgre yojaneṣv atra daśamātreṣu naḥ pitā |
saumya tiṣṭhati taṃ pṛccha vidyādgrāmaṃ sa jātu tam || 68 ||
[Analyze grammar]
evam uktaḥ sa kanyābhistābhir gatvā dadarśa tam |
kārpaṭī pitaraṃ tāsāṃ rākṣasaṃ bhīṣaṇākṛtim || 69 ||
[Analyze grammar]
iha kva khaṇḍavaṭakaṃ brūhi bhadreti taṃ ca saḥ |
papraccha so 'pi taṃ dhair yamohito rākṣaso 'bravīt || 70 ||
[Analyze grammar]
kiṃ tatra te taddhi puraṃ ciraśūnyaṃ tathāpi cet |
yāsi tacchṛṇu mārgo 'yaṃ puratas te dvidhā gataḥ || 71 ||
[Analyze grammar]
tatra vāmena gacchestvaṃ pathā yāvadavāpsyasi |
pratolīṃ khaṇḍavaṭakasyoccaprākārahāriṇīm || 72 ||
[Analyze grammar]
ity ukto rakṣasā gatvā pratolīṃ tāmavāpya saḥ |
viveśa śūnyaṃ bhayadaṃ divyaṃ hṛdyaṃ ca tatpuram || 73 ||
[Analyze grammar]
saptakakṣāvṛtaṃ tatra rājaveśma praviśya ca |
āruroha sa harmyāgraṃ maṇikāñcananirmitam || 74 ||
[Analyze grammar]
tatra ratnāsanaṃ dṛṣṭvā tasminnupaviveśa ca |
tāvac ca rākṣaso 'bhetya vetrahastastam abhyadhāt || 75 ||
[Analyze grammar]
bho mānuṣa kimatra tvam upaviṣṭo nṛpāsane |
tac chrutvā kṛṣṇaśaktiḥ sa dhīraḥ kārpaṭiko 'bravīt || 76 ||
[Analyze grammar]
ahamatra prabhuryūyaṃ karadāś ca kuṭumbinaḥ |
vikramādityadevena vilabdhāḥ śāsanena me || 77 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā śāsanaṃ dṛṣṭvā rākṣasastaṃ praṇamya saḥ |
uvāca rājā tvamiha pratīhārastavāsmi ca || 78 ||
[Analyze grammar]
sarvatra vikramādityadevasyājñā hy akhaṇḍitā |
ity uktvā prakṛtīḥ sarvā ājuhāva sa rākṣasaḥ || 79 ||
[Analyze grammar]
āyayurmantriṇaścātra tathā rājaparicchadaḥ |
apūri caturaṅgeṇa balena nagaraṃ ca tat || 80 ||
[Analyze grammar]
sarvaiḥ praṇamyamāno 'tha hṛṣṭaḥ kārpaṭiko 'tra saḥ |
cakre rājopacāreṇa kṛtsnāḥ snānādikāḥ kriyāḥ || 81 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa rāja bhūtvātra savismayamacintayat |
aho prabhāvaḥ ko 'pyeṣa vikramādityabhūpateḥ || 82 ||
[Analyze grammar]
gāmbhīryagarimā citramapūrvas tasya ca prabhoḥ |
dadāti yadgrāmamiti bruvanrājyamapīdṛśam || 83 ||
[Analyze grammar]
iti citrīyamāṇo 'tra rājyaṃ kurvannuvāsa saḥ |
tatsakhīnvikramādityo 'pyujjayinyāṃ pupoṣa tān || 84 ||
[Analyze grammar]
dinaiś ca vikramādityaṃ praṇantuṃ sa upāyayau |
sotkaḥ kārpaṭiko rājā sainyakampitabhūtalaḥ || 85 ||
[Analyze grammar]
āgataṃ vikramādityaḥ pādānatam uvāca tam |
patnyāḥ prahitalekhāyā niḥśvāsān gaccha vāraya || 86 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā bhūmipatinā preṣitastena sādbhutaḥ |
sa kṛṣṇaśaktiḥ sakhibhiḥ sākaṃ deśamagānnijam || 87 ||
[Analyze grammar]
utsārya gotrajān bhāryāṃ nandayitvā cirotsukām |
siddhepsitādhikaḥ so 'tha bheje rājyaśriyaṃ parām || 88 ||
[Analyze grammar]
evaṃ sodbhutacāritro vikramādityabhūmipaḥ |
ekadātra dadarśaikamūrdhvaromakacaṃ dvijam || 89 ||
[Analyze grammar]
papraccha taṃ ca he brahmannīdṛkkasmādbhavāniti |
tataḥ so 'smai svavṛttāntam evaṃ rājñe dvijo 'bravīt || 90 ||
[Analyze grammar]
agnisvāmīti vipro 'bhūddeva pāṭaliputrake |
mahāgnihotriṇas tasya devasvāmītyahaṃ sutaḥ || 91 ||
[Analyze grammar]
mayā ca dūrato deśādviprakanyā vivāhitā |
bālatvātsā ca tatraiva sthāpitābhūtpitur gṛhe || 92 ||
[Analyze grammar]
kālena yauvanasthāṃ tāmānetuṃ śvāśuraṃ gṛhasm |
āruhyāśvaṃ sahaikena bhṛtyena gatavānaham || 93 ||
[Analyze grammar]
satkṛtaḥ śvaśureṇāhaṃ sahāyātaikaceṭikām |
ādāyāśvādhirūḍhāṃ tāṃ bhāryāṃ prāyāmahaṃ tataḥ || 94 ||
[Analyze grammar]
ardhamārge ca sāśvāyā avaruhyaiva me vadhūḥ |
ambupānāpadeśena nadīkacchamagātkila || 95 ||
[Analyze grammar]
ciraṃ nāyāti yāvat sā tāvac ca tadavekṣaṇe |
saha sthitaṃ taṃ tatraiva bhṛtyamasmi visṛṣṭavān || 96 ||
[Analyze grammar]
so 'pi nāyāti yāvac ca tāvadasmi gataḥ svayam |
tacceṭikāṃ sthāpayitvā turagīrakṣaṇāya tām || 97 ||
[Analyze grammar]
gatvā paśyāmi yāvat sa bhṛtyo madbhāryayā tayā |
bhakṣayitvāsthiśeṣo me kṛto raktāktavaktrayā || 98 ||
[Analyze grammar]
vitrastaś ca tato yāvadgacchāmi turagīṃ prati |
tāvat sāpi tayā tadvattacceṭyā bhakṣitā mama || 99 ||
[Analyze grammar]
tataḥ palāyya yāto 'haṃ tattrāsenādhunāpi me |
naivordhvaromakeśatvamantaḥsthena nivartate || 100 ||
[Analyze grammar]
tad atra me gatir deva iti taṃ vādinaṃ dvijam |
ājñayā vikramādityo gatatrāsaṃ vvyadhatta saḥ || 101 ||
[Analyze grammar]
aho dhiṅnāsti viśvāsaḥ strīṣu sāhasabhūmiṣu |
iti rājñi vadatyasminneko 'mātyo 'bravīdidam || 102 ||
[Analyze grammar]
tādṛśya eva durjātāḥ striyo deva tathā ca kim |
na śrutaṃ vṛttamiha yadbrāhmaṇasyāgniśarmaṇaḥ || 103 ||
[Analyze grammar]
ihaivāstyagniśarmākhyaḥ somaśarmasuto dvijaḥ |
pitroḥ prāṇasamo mūrkhaḥ sarvavidyāsvaśikṣitaḥ || 104 ||
[Analyze grammar]
vardhamānapurāttena pariṇītā dvijātmajā |
bāleti sā ca na tyaktā pitrā dhanavatā gṛhāt || 105 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ ca yauvanasthāyāmagniśarmāṇamūcatuḥ |
pitarau putra bhāryāṃ tāṃ nānayasyadhunāpi kim || 106 ||
[Analyze grammar]
śrutvevaitadanāpṛcchya pitarau sa jaḍāśayaḥ |
agniśarmā tataḥ prāyādekākī gṛhiṇīṃ prati || 107 ||
[Analyze grammar]
nirgatasya gṛhāttasya dakṣiṇo 'bhūtkapiñjalaḥ |
dakṣiṇā ca virauti sma śivā vāmaikaśaṃsinī || 108 ||
[Analyze grammar]
so 'pi mūrkho 'bhyanandattajjīva jīvetyudīrayan |
adṛśyā ca jahāsāsya śrutvā śakunadevatā || 109 ||
[Analyze grammar]
saṃprāpya śvāśuraṃ sthānaṃ tasya ca pravivikṣataḥ |
vāmaḥ kapiñjalo vāmā śivābhūtkathitāśivā || 110 ||
[Analyze grammar]
bhūyo 'pi cābhyanandatsa jīvajīvetyudīrya tat |
acintayac ca śakunādhiṣṭhātrī devatāpi sā || 111 ||
[Analyze grammar]
aho mūrkho 'yamaśubhaṃ śubhamityabhinandati |
tatkāryaṃ jīvayati yad rakṣyo jīvo 'sya tan mayā || 112 ||
[Analyze grammar]
ityasyāṃ cintayantyāṃ ca devatāyāṃ viveśa saḥ |
dattapraharṣaḥ śvaśurasyāgniśarmā niveśanam || 113 ||
[Analyze grammar]
āgato 'si kimekākīty ukto 'tra śvaśurādibhiḥ |
āyāto 'smi gṛhe 'nuktvā sarveṣāmiti so 'bravīt || 114 ||
[Analyze grammar]
tataḥ kṛtocitasnānabhojanasya niśāgame |
śayyāgṛhe 'ntikaṃ bhāryā tasyopāgātprasādhitā || 115 ||
[Analyze grammar]
pathiśramāc ca suptasya tasya nirgatya sā bahiḥ |
caurasyopapateḥ śūlaviddhasyāpyantikaṃ yayau || 116 ||
[Analyze grammar]
āliṅgantī ca taddehaṃ daśanaiśchinnanāsikā |
bhūtena tatpraviṣṭena palāyata tato bhayāt || 117 ||
[Analyze grammar]
gatvā ca patyuḥ suptasya tasya nyasyāsidhenukām |
pārśve vikoṣāmākrandad evaṃ śrāvitabāndhavā || 118 ||
[Analyze grammar]
hā hā mṛtā mṛtāsmyeṣā niṣkāraṇamanena me |
kim apy utthāya yadbhartrā kṛtaṃ nāsānikartanam || 119 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā svajanastasyā etya tāṃ chinnanāsikām |
dṛṣṭvā tamagniśarmāṇaṃ laguḍādyair atāḍayat || 120 ||
[Analyze grammar]
prātaś ca vijñapya nṛpaṃ tadādeśādbadhāya tam |
nirdoṣabhāryādrohīti vadhakebhyaḥ samarpayat || 121 ||
[Analyze grammar]
nīte vadhyabhuvaṃ tasminsā tacchakunadevatā |
tadbharyānaiśavṛttāntadarśinī samacintayat || 122 ||
[Analyze grammar]
animittaphalaṃ tāvat prāptametena yattvayam |
uktavāñjīva jīveti tena rakṣyāmyamuṃ vadhāt || 123 ||
[Analyze grammar]
ityālocyāntarikṣātsā nigūḍhā devatābhyadhāt |
nirdoṣa eṣa vadhakā na vadhyo vipraputrakaḥ || 124 ||
[Analyze grammar]
śūlasthacauradantāntargatvā paśyata nāsikām |
ity uktvā tadvadhūrātrivṛttāntaṃ taṃ jagāda sā || 125 ||
[Analyze grammar]
tatas tatpratyayātkṣattṛmukhena vadhakair nṛpaḥ |
vijñapto vīkṣya nāsāṃ tāṃ cauradantāntarasthitām || 126 ||
[Analyze grammar]
vadhāttamagniśarmāṇaṃ nirmocya vyasṛjadgṛham |
kustrīṃ tāṃ ca nijagrāha tadvadhūṃścāpy adaṇḍayat || 127 ||
[Analyze grammar]
evaṃvidhāḥ striyo rājannity ukte tena mantriṇā |
sa rājā vikramādityastat tathetyanvamodata || 128 ||
[Analyze grammar]
tato 'bravīn mūladevo dhūrto rājāntikasthitaḥ |
deva sādhvyo na santyeva kimasādhvīṣu kāsucit || 129 ||
[Analyze grammar]
kiṃ na cūtalatāḥ santi satīṣu viṣavalliṣu |
tathāca śrūyatāmetadanubhūtaṃ mayaiva yat || 130 ||
[Analyze grammar]
ahaṃ pāṭaliputraṃ prāgagacchaṃ śaśinā saha |
matvā nāgarikakṣetraṃ tadvaidagdhyadidṛkṣayā || 131 ||
[Analyze grammar]
tatra bāhye sarasyekāṃ dṛṣṭvā strīṃ vastradhāvinīm |
iha kvāvāsyate pānthair ityahaṃ paripṛṣṭavān || 132 ||
[Analyze grammar]
iha tīreṣu cakrāhvair matsyair vāriṇi ṣaṭpadaiḥ |
abjeṣv āvāsyate nātra pānthāvāso mayekṣitaḥ || 133 ||
[Analyze grammar]
etattayāhaṃ vakroktyā praty ukto vṛddhayoṣitā |
vilakṣaḥ śaśinā sākaṃ prāviśaṃ nagarāntaram || 134 ||
[Analyze grammar]
tatraikam uṣṇe pātrasthe paramānne puraḥ sthite |
bālaṃ dṛṣṭvā gṛhadvāri rudantamavadacchaśī || 135 ||
[Analyze grammar]
aho abuddhir bālo 'yaṃ yo 'gradattaṃ na khādati |
paramānnaṃ vṛthātmānaṃ kliśnāti ruditaiḥ punaḥ || 136 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā so 'bravīdbālaḥ pramṛjya nayane hasan |
mūrkhā yūyaṃ na jānītha rodane ye guṇā mama || 137 ||
[Analyze grammar]
paramānnaṃ śanair eti svādutāṃ śītalībhavat |
ghaṭate 'bhyadhikaṃ canyacchleṣmā gacchati ca kṣayam || 138 ||
[Analyze grammar]
ete guṇā me rudato nāhaṃ maurkhyeṇa rodimi |
yūyaṃ grāmyāḥ punarmūrkhā nābhiprāyaṃ vidanti yat || 139 ||
[Analyze grammar]
ity ukte tena bālena svāvaidagdhyavilajjitau |
śaśī cāhaṃ ca sāścaryāvapasṛtyānyato gatau || 140 ||
[Analyze grammar]
tatrāpyāmrataruskandhagatāsmāmrāvacāyinīm |
varakanyām apaśyāva mūlasthitiparicchadām || 141 ||
[Analyze grammar]
prayacchāsmabhyam apy āmraphalāni katicicchubhe |
iti cāsmābhir uktā sā kanyakaivam abhāṣata || 142 ||
[Analyze grammar]
aśnīyāmraphalāny uṣṇāny uta kiṃ śiśirāṇi vā |
tac chrutvāścaryajijñāsus tāṃ kanyām aham abravam || 143 ||
[Analyze grammar]
aśnīma tāvaduṣṇāni tato 'nyāny api sundari |
śrutvaitadakṣipadbhūmau pāṃsuṣvāmraphalāni sā || 144 ||
[Analyze grammar]
bhuktāni nirajīkṛtya tānyasmābhir mukhānilaiḥ |
tataḥ saparivārā sā kanyā prahasitābravīt || 145 ||
[Analyze grammar]
etāni pūrvam uṣṇāni dattāny āmraphalāni vaḥ |
tathā ca dattvā phūtkārān bhavanto yāny abhakṣayan || 146 ||
[Analyze grammar]
gṛhṇīta śītalānyetānyaphūtkārāṇi vāsasi |
evam uktvāñcaleṣv anyānyakṣipatsā phalāni naḥ || 147 ||
[Analyze grammar]
tānyādāya tataḥ sthānādvayaṃ yātā vilakṣitāḥ |
tataḥ sahacarān anyāñ śaśinaṃ cāham abravam || 148 ||
[Analyze grammar]
avaśyaṃ pariṇeyaiṣā vidagdhā kanyakā mayā |
avahāsapratīkāraḥ kāryaḥ kā dhūrtatānyathā || 149 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mayoktair anviṣṭaṃ taitasyāḥ sadanaṃ pituḥ |
vayaṃ veṣāntarālakṣmyā agacchāmāpare 'hani || 150 ||
[Analyze grammar]
tatrāsmān paṭhato vedaṃ yajñasvāmīty upetya saḥ |
tatkanyājanako 'pṛcchat kuto yūyam iti dvijaḥ || 151 ||
[Analyze grammar]
vayaṃ māyāpurīsthānādvidyāhetorihāgatāḥ |
ity uktaḥ sa tato 'smābhir āḍhyo 'vocaddvijottamaḥ || 152 ||
[Analyze grammar]
tarhīhaiva caturmāsīmetāṃ vasata madgṛhe |
kurutānugrahaṃ yūyaṃ dūradeśāgatā yataḥ || 153 ||
[Analyze grammar]
śrutvety avocāma vayaṃ brahman kūrmo bhavadvacaḥ |
caturmāsāvasāne ced arthitaṃ naḥ pradāsyasi || 154 ||
[Analyze grammar]
evamasmābhir uktaḥ sa yajñasvāmī dvijo 'bhyadhāt |
śakyaṃ yadarthaṃ mṛgyadhve taddāsyāmyeva niścitam || 155 ||
[Analyze grammar]
iti pratiśrute tena tadgṛhe vayamāsmahi |
athoktaḥ sa dvijo 'smābhiḥ pūrṇe māsacatuṣṭaye || 156 ||
[Analyze grammar]
yāmo vayaṃ tat pūrvoktaṃ dehi yatprārthayāmahe |
kiṃ tadity uktavantaṃ taṃ māṃ pradarśyābravīcchaśī || 157 ||
[Analyze grammar]
asmanmukhyāya kanyāsmai bhavatā dīyatāmiti |
tataḥ sa vipro vāgbaddho yajñasvāmī vyacintayast || 158 ||
[Analyze grammar]
chalito 'smyebhir astvetatko doṣo guṇavānayam |
ityālocya sa me vipro yathāvattāmadātsutām || 159 ||
[Analyze grammar]
naktam cāhaṃ hasan vāsagṛhe tām avadaṃ vadhūm |
kaccit smarasi tāny āmrāṇy uṣṇāni śiśirāṇi ca || 160 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā pratyabhijñāya sā māṃ sasmitam abhyadhāt |
evam eva viḍambyante grāmyā nāgarikair iti || 161 ||
[Analyze grammar]
tato 'ham apy avocaṃ tām āssva nāgarike sukham |
grāmyo yāsyāmy ahaṃ dūraṃ tvāṃ vihāya pratijñayā || 162 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvākarot sāpi pratijñāṃ niścitaṃ mayā |
vaṣṭabhyānāyitavyas tvaṃ tvatto jātena sūnunā || 163 ||
[Analyze grammar]
ityanyonyaṃ pratijñāte sā śete sma parāṅmukhī |
svāṅgulīyamahaṃ cāsyāḥ suptāyā aṅgulau nyadhām || 164 ||
[Analyze grammar]
nirgatya ca militvā tair ahaṃ sahacarais tataḥ |
tasyā didṛkṣur vaidagdhyam āgām ujjayinīṃ nijām || 165 ||
[Analyze grammar]
sāpi viprasutā prātarapaśyantī prabudhya mām |
aṅgulīyaṃ ca paśyantī mannāvāṅkamacintayat || 166 ||
[Analyze grammar]
gatastāvat sa māṃ tyaktvā pratijñā tena pālitā |
mayāpi svapratijñātaṃ pālyaṃ tyaktānutāpayā || 167 ||
[Analyze grammar]
mūladeveti nāmāsmindṛśyate cāṅgulīyake |
taddhruvaṃ mūladevo yaḥ khyāto dhūrtaḥ sa eva saḥ || 168 ||
[Analyze grammar]
sa cojjayinyāṃ vasatītyucyate satataṃ janaiḥ |
tattatra yuktito gatvā mayā sādhyaṃ samīhitam || 169 ||
[Analyze grammar]
iti saṃkalpya pitaraṃ saivaṃ kṛtamṛṣābravīt |
gatastāta parityajya bhartā māṃ sahasaiva saḥ || 170 ||
[Analyze grammar]
tadviyuktā kathaṃ cāhaṃ tiṣṭhāmīha yathāsukham |
tad yāmi tīrthayātrāyai kliśnāmyetāṃ hatāṃ tanum || 171 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā tamanicchantam apy anujñāpya yatnataḥ |
pitaraṃ sā tataḥ prāyātsadhanā saparicchadā || 172 ||
[Analyze grammar]
krameṇa gatvā kṛtvā sā mahārghaṃ gaṇikocitam |
veṣaṃ viveśojjayinīṃ purīṃ lokaikasundarī || 173 ||
[Analyze grammar]
kṛtvā ca parivāreṇa saha kartavyasaṃvidam |
sumaṅgaleti sākārṣīnnāma viprasutātmanaḥ || 174 ||
[Analyze grammar]
kāmarūpān mahātyāgabhogyā nāmnā sumaṅgalā |
āgatā gaṇikaiṣeti bhṛtyair ākhyāpyatātra sā || 175 ||
[Analyze grammar]
devadattābhidhānātha tatratyā gaṇikottamā |
dadāvabhyetya tasyai svaṃ rājārhaṃ mandiraṃ pṛthak || 176 ||
[Analyze grammar]
tatra sthitāṃ bhṛtyamukhenādau mittraṃ sa me śaśī |
tām abravītkhyātihṛto bhāṭirme gṛhyatāmiti || 177 ||
[Analyze grammar]
asmadvaco 'nutiṣṭhedyaḥ praviśetso 'tra kāmukaḥ |
na bhāṭyā kāryamasmākaṃ nānyaiḥ paśunibhair nṛbhiḥ || 178 ||
[Analyze grammar]
ity uktastanmukhenaiva sa sumaṅgalayā tayā |
tathety uktvā śaśī rātrimukhe tanmandiraṃ yayau || 179 ||
[Analyze grammar]
tatra sa prathamaṃ dvāraṃ saṃprāpyāveditātmakaḥ |
dvārapālena jagade kurvasmatsvāminīvacaḥ || 180 ||
[Analyze grammar]
snāto 'pīha punaḥ snāhi praveśo nāsti te 'nyathā |
tac chrutvā sa śaśī snānaṃ tathetyaṅgīcakāra tat || 181 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa yāvad dāsībhir abhyaṅgodvartanottaram |
visrabdhaṃ snapitastāvat prathamaḥ praharo gataḥ || 182 ||
[Analyze grammar]
snātvā prapto 'tha sa dvāraṃ dvitīyaṃ dvārarakṣiṇā |
ūce snāto 'si tattāvat prasādhanavidhiṃ kuru || 183 ||
[Analyze grammar]
tathety uktavatas tasya dāsyastāvat prasādhanam |
cakruryāvaddvitīyo 'pi praharaḥ paryahīyata || 184 ||
[Analyze grammar]
tṛtīyamatha saṃprāptaḥ kakṣyādvāraṃ sa rakṣibhiḥ |
jagade bhuṅkṣva tāvattvaṃ praviśābhyantaraṃ tataḥ || 185 ||
[Analyze grammar]
bāḍhamity uktavantaṃ taṃ dāsyastāvadvyalambayan |
āhārair vividhair yāvattṛtīyaḥ praharo gataḥ || 186 ||
[Analyze grammar]
atha vāsagṛhadvāraṃ caturthaṃ sa kathaṃcana |
saṃprāpto dvārapālena tatraivaṃ nirabhartsyata || 187 ||
[Analyze grammar]
grāmyakāmuka niryāhi mā khalīkāramāpsyasi |
kālaḥ kiṃ paścime yāme gaṇikānavasaṃgame || 188 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tiraskṛtastena sa kāleneva rūpiṇā |
śaśī vigalitacchāyo yathāgatamagāttataḥ || 189 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ sumaṅgaletyākhyāṃ dadhatyā vañcitāstayā |
gaṇikārūpayā viprasutayānye 'pi kāmukāḥ || 190 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā kautukādeva kṛtvā dūtagatāgatam |
ahaṃ naktaṃ gṛhaṃ tasyā agacchaṃ suprasādhitaḥ || 191 ||
[Analyze grammar]
tatra dvāḥsthān pratidvāram anurañjyārthadānataḥ |
tasyā vāsagṛhadvāraṃ prāpto 'hamavilambitaḥ || 192 ||
[Analyze grammar]
kālaprāpto vimuktaś ca dvārādvāḥsthaiḥ praviśya tām |
veśyāveśāparijñātām apaśyaṃ svapriyāmaham || 193 ||
[Analyze grammar]
sā punaḥ pratyabhijñāya kṛtapratyudgamādikā |
veśyeva dhūrtā paryaṅkaniṣaṇṇaṃ mām upācarat || 194 ||
[Analyze grammar]
tato lokaikasundaryā sākaṃ nītaniśastayā |
baddhānurāgo nirgantum nāśakaṃ tadgṛhād aham || 195 ||
[Analyze grammar]
sāpi baddharatiḥ pārśvānnāpayāti sma me tadā |
yāvaddinaiḥ sagarbhābhūnmecakāgrapayodharā || 196 ||
[Analyze grammar]
kṛtvātha kūṭalekhaṃ sā vidagdhā mahyamarpayat |
rājñā me prabhuṇā lekhaḥ prahito vācyatāmiti || 197 ||
[Analyze grammar]
tataś cāhaṃ tamunmucya lekhamevamavācayam |
śrīkāmarūpataḥ śrīmānmānasiṃho mahīpatiḥ || 198 ||
[Analyze grammar]
sumaṅgalāmādiśati sthitāsyatra ciraṃ katham |
śīghramāgamyatāṃ hitvā deśāntarakutūhalam || 199 ||
[Analyze grammar]
mayaivaṃ vācite lekhe sābravīdduḥkhiteva mām |
yāmy ahaṃ mayi mā manyuṃ kṛthāḥ paravatī hy aham || 200 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kṛtvā miṣaṃ prāyāstvaṃ sā pāṭaliputrakam |
ahaṃ tu tāṃ parāyattetyanurakto 'pi nānvagām || 201 ||
[Analyze grammar]
sā ca pāṭaliputrasthā kālena suṣuve sutam |
sa vardhamānaś ca kalāḥ sarvāḥ śiśuraśikṣata || 202 ||
[Analyze grammar]
dvādaśābdaś ca vayasā sa bālo bālacāpalāt |
dāserakaṃ savayasaṃ lattayā jātvatāḍayat || 203 ||
[Analyze grammar]
tāḍitas taṃ ca so 'vādīd rudandāserako ruṣā |
tvaṃ tāḍayasi māṃ yasya tava na jñāyate pitā || 204 ||
[Analyze grammar]
mātur videśabhrāntāyā jātas tvaṃ hi yatas tataḥ |
ity uktas tena vailakṣyād gatvāprākṣīt sa mātaram || 205 ||
[Analyze grammar]
amba ko me pitā kutra sa cāste kathyatāmiti |
sātha mātā dvijasutā vīkṣya kṣaṇam uvāca tam || 206 ||
[Analyze grammar]
pitā te mūladevākhyo māṃ tyaktvojjayinīṃ gataḥ |
ity uktvā mūlatastasmai svavṛttāntaṃ śaśaṃsa sā || 207 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa bālo 'vādīttāmamba tarhyānayāmy aham |
gatvā taṃ pitaraṃ baddhvā pratijñāṃ pūrayāmi te || 208 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā jananīm eva sa vālaḥ prasthitas tataḥ |
tayoktamadabhijñānaḥ prāpadujjayinīmimām || 209 ||
[Analyze grammar]
dīvyantamakṣair māṃ tatra dṛṣṭvābhijñānaniścitam |
ṭhiṇṭhāsthānetya sarvāṃś ca dyūtena jayati sma saḥ || 210 ||
[Analyze grammar]
bālatve 'pi mahādhūrtaḥ sarvasya kṛtavismayaḥ |
arthibhyaḥ sa dadāti sma taddyūtāvajitaṃ dhanam || 211 ||
[Analyze grammar]
rātrau svayuktyā cāgatya kārpāsanicayopari |
laghu vinyasya suptaṃ māṃ śayyākhaṭvāmapāharat || 212 ||
[Analyze grammar]
tataḥ prabuddho dṛṣṭāhamātmānaṃ tūlapṛṣṭhagam |
akhaṭvaṃ sahasābhūvaṃ salajjāhāsavismayaḥ || 213 ||
[Analyze grammar]
athāham āpaṇaṃ deva śanair gatvā paribhraman |
tam eva bālaṃ tāṃ khaṭvāṃ vikrīṇānaṃ vyalokayam || 214 ||
[Analyze grammar]
upagamyābravaṃ taṃ ca kiyatā dīyate tvayā |
eṣā mūlyena khaṭveti tato bālo 'bravītsa mām || 215 ||
[Analyze grammar]
na labhyate 'sau mūlyena khaṭvā dhūrtaśiromaṇe |
apūrvādbhutavṛttāntavarṇanena tu labhyate || 216 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvāhamavocaṃ taṃ tarhi vacmyadbhutaṃ tava |
tattvataḥ satyamiti tadbuddhvā cedanumanyase || 217 ||
[Analyze grammar]
yadi tvasatyamiti tadvakṣyasyapratyayena me |
tatastvaṃ jārajātaḥ syāḥ khaṭvāṃ ca prāpnuyāmaham || 218 ||
[Analyze grammar]
anena samayenāṅga vicitraṃ śṛṇu vacmi te |
pūrvaṃ durbhikṣadoṣo 'bhūdrāṣṭre kasyāpi bhūpateḥ || 219 ||
[Analyze grammar]
sa vāhanānāṃ nāgānām śīkarāmbumahābharaiḥ |
sūkarapreyasīpṛṣṭhe svayaṃ cakre kṛṣiṃ nṛpaḥ || 220 ||
[Analyze grammar]
tato dhānyaiḥ samutpannaiḥ samṛddhaḥ sa mahīpatiḥ |
durbhikṣaṃ śamayām āsa prajānāṃ janapūjitaḥ || 221 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mayokte vihasanso 'vādīdbālakastadā |
nāgānāṃ vāhanā meghāḥ sūkarapreyasī kṣitiḥ || 222 ||
[Analyze grammar]
viṣṇoḥ sūkararūpasya sā hi priyatamocyate |
tasyāṃ meghāmbubhir dhānyamutpannaṃ cetkimadbhutam || 223 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā bāladhūrto māṃ vismitaṃ so 'bravītpunaḥ |
idānīmahamākhyāmi tavāpūrvaṃ kim apy adaḥ || 224 ||
[Analyze grammar]
pratyeṣi yadi vijñāya tatsatyamiti tattvataḥ |
tatte khaṭvāṃ dadāmyetāṃ syātsvaṃ dāso mamānyathā || 225 ||
[Analyze grammar]
tathety ukte mayā so 'tha bāladhūrto 'bravīdidam |
udapādi purā dhūrtapate ko 'pīha bālakaḥ || 226 ||
[Analyze grammar]
akampayatpadabhareṇorvīmutpanna eva yaḥ |
tadaiva vṛddho bhūtvā ca cakre lokāntare padam || 227 ||
[Analyze grammar]
ity uktavantaṃ bālaṃ taṃ tadabuddhvāham abravam |
alīkam etan nāsty atra satyatā kāpy aho iti || 228 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa bālo 'vādīn māṃ jātasyaiva na kiṃ hareḥ |
cakampe caraṇakrāntā vasudhā vāmanākṛteḥ || 229 ||
[Analyze grammar]
tadaiva vṛddhiṃ gatvā ca cakre tena na kiṃ padam |
dyuloke tajjito 'syeva mayā dāsīkṛto 'si ca || 230 ||
[Analyze grammar]
atrāpaṇagatāścaite sarve nau sākṣiṇaḥ paṇe |
tadahaṃ yatra gacchāmi tatrāgaccha samaṃ mayā || 231 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā so 'grahīdbālo dhīro māṃ pāṇinā bhuje |
tatrasthāś ca tathaivāsya sākṣyaṃ sarve vyadhurjanāḥ || 232 ||
[Analyze grammar]
tataś ca māmavaṣṭabhya paṇabaddhaṃ sa sānugaḥ |
nayati smāntikaṃ mātuḥ puraṃ pāṭaliputrakam || 233 ||
[Analyze grammar]
tanmātā ca tadānīṃ taṃ dṛṣṭvā sā mām abhāṣata |
āryaputra mayāpy eṣā svapratijñādya pūritā || 234 ||
[Analyze grammar]
ānāyito 'syavaṣṭabhya tvajjātenaiva sūnunā |
ity uktvāvarṇayat sādhvī vṛttāntaṃ sarvasaṃnidhau || 235 ||
[Analyze grammar]
tatas tāṃ bāndhavāḥ sarve svaprajñāsādhitepsitām |
putrāpamṛṣṭakaulīnām abhyanandan kṛtotsavāḥ || 236 ||
[Analyze grammar]
kṛtārthaś ca tayā patnyā sākaṃ tena sutena ca |
uṣitvā ciramatrāhamāgāmujjayinīmimām || 237 ||
[Analyze grammar]
evaṃ santyeva deveha bhartṛbhaktāḥ kulāṅganāḥ |
na punaḥ sarvathā sarvā durvṛttā eva yoṣitaḥ || 238 ||
[Analyze grammar]
ityetāṃ mūladevasya niśamya vadanātkathām |
vikramādityanṛpatistutoṣa saha mantribhiḥ || 239 ||
[Analyze grammar]
ity āścaryāṇi śṛṇvan sa paśyan kurvaṃś ca bhūpatiḥ |
vijitya vikramādityaḥ sadvīpāṃ bubhuje mahīm || 240 ||
[Analyze grammar]
iti saṃyogaviyogair nicitāmākhyāya viṣamaśīlakathām |
kaṇvamuniḥ punaravadattasminmāṃ madanamañcukāvirahe || 241 ||
[Analyze grammar]
evaṃ bhavantyacintyā virahāś ca samāgamāś ca jantūnām |
tatsyāttavāpi nacirānnaravāhanadatta saṃgamaḥ priyayā || 242 ||
[Analyze grammar]
avalambasva dhṛtiṃ tatsuciraṃ bhoktāsi vatsarājasuta |
bhāryāsacivasameto vidyādharacārucakravartipadam || 243 ||
[Analyze grammar]
evaṃ kaṇvarṣigirā labdhadhṛtiḥ kṣapitavirahakālo 'tha |
bhāryā vidyāḥ khecarasāmrājyaṃ ca kramādahaṃ prāptaḥ || 244 ||
[Analyze grammar]
tac ca yathā saṃprāptaṃ varadasyānugrahānmayā śaṃbhoḥ |
ādāveva tadakhilaṃ varṇitavāneva vo mahāmunayaḥ || 245 ||
[Analyze grammar]
iti naravāhanadattaḥ svakathāmākhyāya munijanaṃ nikhilam |
go 'pālakaṃ ca mātulamaharṣayatkaśyapāśrame tasmin || 246 ||
[Analyze grammar]
nītvā ca tatra jaladāgamavāsarāṃs tān āmantrya mātulamṛṣīṃśca tapo 'vanasthān |
prāyāt sadārasacivaḥ sa tato vimānam āruhya khecaracamūpihitāntarikṣaḥ || 247 ||
[Analyze grammar]
prāpya kṣanādṛṣabhakaṃ svanivāsamardriṃ samrājyabhogasukhito dyucarendramadhye |
devyā samaṃ madanamañcukayā sthito 'tha ratnaprabhāprabhṛtibhiś ca sa kalpajīvī || 248 ||
[Analyze grammar]
ityeṣā śaśiśekhareṇa tuhinakṣmābhṛtsutābhyarthanāt sotsāhena bṛhatkathā nigaditā kailāsapṛṣṭhe purā |
utpannair atha śāpataḥ kṣititale kātyāyanādyākṛtīr bibhradbhir gamitā prasiddhimatulāṃ taiḥ puṣpadantādibhiḥ || 249 ||
[Analyze grammar]
etāṃ madvadanodgatāṃ paṭhati yo yo vā śṛṇoty ādarād yaś caitāṃ sukathāṃ bibharti nacirātsa dhvastapāpaḥ kṛtī |
sadvidyādharatāsmavāpya niyataṃ lokaṃ mama prāpnuyād ity asyāś ca tadā varaṃ girisutākāntaḥ kathāyā dadau || 250 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 5
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!