Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 1
avyādvo vighnavidhvaṃsakīrtistambhamivotkṣipan |
karaṃ gaṇapatiḥ krīḍālīnabhṛṅgākṣarāvalim || 1 ||
[Analyze grammar]
arāgam apirāgāḍhyaracanācaturaṃ param |
haraṃ navanavāścaryasargacitrakaraṃ numaḥ || 2 ||
[Analyze grammar]
jitaṃ smaraśarair yeṣu pauṣpeṣv api patatsviha |
vajrādīny api jāyante kuṇṭhitānyeva tadbhṛtām || 3 ||
[Analyze grammar]
evaṃ vatseśvarasutastāṃ tāṃ bhāryāmavāpya saḥ |
naravāhanadatto 'tra kauśāmbyāmatha tasthivān || 4 ||
[Analyze grammar]
bahubhāryo 'pi tāmādyāṃ daivīṃ madanamañcukām |
prāṇebhyo 'py adhikāṃ mene rukmiṇīm iva mādhavaḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
ekadā ca niśi svapne nabhasāgatya divyayā |
kayāpi kanyayātmānaṃ hriyamāṇaṃ dadarśa saḥ || 6 ||
[Analyze grammar]
prabuddhaś ca mahāśailasānau sacchāyapādape |
apaśyatsthitamātmānaṃ tārkṣyaratnaśilātale || 7 ||
[Analyze grammar]
tāṃ ca kanyāṃ svapārśvasthā niśi dyotitakānanām |
īkṣate sma smarasyeva viśvasaṃmohanauṣadhim || 8 ||
[Analyze grammar]
anayāhamihānīta iti matvā ca vīkṣya ca |
lajjāvilambitecchāṃ tāṃ kṛtvā cālīkasuptakam || 9 ||
[Analyze grammar]
pralapanniva jijñāsurevaṃ dhūrto 'tha so 'bravīt |
kva tvamāliṅga māmehi priye madanamañcuke || 10 ||
[Analyze grammar]
tac chrutveva taduddhātāsmṛtvā nirvrīḍayantraṇam |
rūpaṃ taddayitāyāḥ sā tasyāḥ kṛtvāliliṅga tam || 11 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa netre unmīlya dṛṣṭvā tāṃ svapriyākṛtim |
aho vijñānamity uktvā kaṇṭhe jagrāha sasmitaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
sātha hitvā trapāṃ rūpaṃ svaṃ pradarśya jagāda tam |
āryaputra gṛhāṇemāṃ māmidānīṃ svayaṃvarām || 13 ||
[Analyze grammar]
evam uktavatīṃ tāṃ ca pariṇinye sa kanyakām |
naravāhanadatto 'tra gāndharvavidhinā tadā || 14 ||
[Analyze grammar]
nītvātha tatra tāṃ rātriṃ yathāvatsa tayā saha |
prātastāṃ dayitāṃ yuktyā kulajijñāsayābhyadhāt || 15 ||
[Analyze grammar]
priye śṛṇu kathāmetāmapūrvāṃ kathayāmi te |
brahmasiddhiriti kvāpi munirāsīttapovane || 16 ||
[Analyze grammar]
tasyāśramasamīpe ca yogasiddhasya sanmuneḥ |
abhūcchṛgālī jaratī guhāyāṃ vihitāspadā || 17 ||
[Analyze grammar]
tāṃ durdine nirāhārāṃ bhakṣyārthaṃ jātu nirgatām |
vaśāviśleṣasonmādo hantumāgādvanadvipaḥ || 18 ||
[Analyze grammar]
taddṛṣṭvā sa munirjñāsnī kṛpālustāṃ śṛgālikām |
pareṇa kariṇīṃ cakre 'nugrahāyaitayor dvayoḥ || 19 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa hastī tāṃ dṛṣṭvā kareṇuṃ śāntavaikṛtaḥ |
anurakto 'bhavattasyāṃ sāpi mṛtyoramucyata || 20 ||
[Analyze grammar]
tato bhramaṃstayā sākaṃ sa gajo jātu tatkṛte |
prāviśatpadmamānetuṃ śaratpaṅkākulaṃ saraḥ || 21 ||
[Analyze grammar]
mamajja tatra paṅkāntarna śaśāka viceṣṭitum |
tasthau kuliśanirlūnapakṣo bhraṣṭa ivācalaḥ || 22 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā tathāvasannaṃ taṃ sā śṛgālīkareṇukā |
tadaivānyaṃ samāśritya vāraṇaṃ kvāpy agāttataḥ || 23 ||
[Analyze grammar]
tāvac ca pūrvaviśliṣṭā kariṇī tasya sā nijā |
anviṣyantī gajasyāgāttaṃ pradeśaṃ vidhervaśāt || 24 ||
[Analyze grammar]
sā bhadrajātir dṛṣṭvaiva grastaṃ paṅkena taṃ patim |
anusartuṃ saraḥpaṅkaṃ tam eva praviśattadā || 25 ||
[Analyze grammar]
tatkāle sa munirbrahmasiddhistenāgataḥ pathā |
śiṣyayuktastadālokya babhūva karuṇānvitaḥ || 26 ||
[Analyze grammar]
uddhārayām āsa ca tau vaśānāgau mahātapāḥ |
śiṣyair varodbhūtabalaiḥ saraḥ paṅkāntarāttataḥ || 27 ||
[Analyze grammar]
tatas tasminmunau yāte daṃpatī tau vaśāgajau |
mṛtyor viyogāc cottīrṇau yathākāmaṃ vijahratuḥ || 28 ||
[Analyze grammar]
evamuttamajanmānastiryañco 'pyāpadi priye |
prabhuṃ nojjhanti mittraṃ vā tārayanti tataḥ punaḥ || 29 ||
[Analyze grammar]
hīnajātyudbhavā ye tu teṣāṃ spṛśati nāśayam |
kadācidapi sattvaṃ vā sneho vā cañcalātmanām || 30 ||
[Analyze grammar]
etadvatseśvarasutāc chrutvā sā divyakanyakā |
tam uvācaivamevaitatsaṃśayo nātra vidyate || 31 ||
[Analyze grammar]
abhiprāyaś ca vijñāto mayaivaṃvādinastava |
tadimām apimattastvamāryaputra kathāṃ śṛṇu || 32 ||
[Analyze grammar]
śūradattābhidhāno 'bhūt kānyakubje dvijottamaḥ |
mahīpater bāhuśakter mānyo grāmaśateśvaraḥ || 33 ||
[Analyze grammar]
bhāryā vasumatī nāma tasyāsītpatidevatā |
tasyāṃ sa vāmadattākhyaṃ bhavyaṃ putramajījanat || 34 ||
[Analyze grammar]
sa vāmadatto nacirātsarvavidyāsu śikṣitaḥ |
bhāryāṃ śaśiprabhāṃ nāma pariṇinye pitṛpriyaḥ || 35 ||
[Analyze grammar]
kālena pitari svargaṃ bhāryayānugate gate |
prāvartata ca gārhasthye sa tayā bhāryayā saha || 36 ||
[Analyze grammar]
sā ca tasyābhavadbhāryā svecchācāriṇyajānataḥ |
daivāt kutaścit saṃprāptaśākinīsiddhisaṃvarā || 37 ||
[Analyze grammar]
ekadā rājasevārthaṃ sthitas tatkaṭake ca saḥ |
gṛhādetya pitṛvyena nijena jagade rahaḥ || 38 ||
[Analyze grammar]
naṣṭamasmatkulaṃ putra yato bhāryā mayā tava |
dṛṣṭā mahiṣapālena tvadīyenaiva saṃgatā || 39 ||
[Analyze grammar]
etat pitṛvyād ākarṇya kaṭake taṃ niveśya ca |
sa vāmadattaḥ khaḍgaikasakhaḥ svagṛhamāyayau || 40 ||
[Analyze grammar]
tatra guptaṃ sthito yāvat puṣpārāme praviśya saḥ |
naktamāgātsa tatraiva tāvanmahiṣapālakaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
kṣaṇāc ca tam upāgātsā tatropapatimutsukā |
tadbhāryā vividhāhārahastā mahiṣapālakam || 42 ||
[Analyze grammar]
tato bhuktavatā tena sākaṃ sā śasyanaṃ yayau |
taddṛṣṭvā vāmadatto 'sau so 'bhyadhāvadudāyudhaḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
āḥ pāpau gacchathaḥ kveti vadatas tasya gehinī |
sā dṛṣṭvotthāya dhigjālmety uktvā dhūliṃ mukhe nyadhāt || 44 ||
[Analyze grammar]
tadā sa mānuṣo 'pyāśu mahiṣaḥ samapadyata |
vāmadattaḥ smṛtistvasya tadbhāve na vyalupyata || 45 ||
[Analyze grammar]
tato mahiṣamadhye sā nikṣipya laguḍaiḥ śaṭhā |
bhāryā mahiṣapālena tāḍayām āsa tena tam || 46 ||
[Analyze grammar]
tadaiva taṃ ca kasyāpi vaṇijo mahiṣārthinaḥ |
vikrīṇīte sma sā krūrā tiryaktvavivaśīkṛtam || 47 ||
[Analyze grammar]
tenāropitabhāro 'tha mahiṣībhāvapīḍitaḥ |
sa vāmadatto nīto 'bhūdgrāmaṃ gaṅgāsamīpagam || 48 ||
[Analyze grammar]
viśvas tasya gṛhe bhāryā sudurvṛttāpyatarkitā |
kakṣāntarapraviṣṭeva bhujagī kasya śarmaṇe || 49 ||
[Analyze grammar]
iti taṃ cintayantaṃ ca tatrodvāṣpaṃ suduḥkhitam |
bhārakleśāsthiśeṣāṅgamapaśyatkāpi yoginī || 50 ||
[Analyze grammar]
sā buddhvā jñānataḥ sarvaṃ tadvṛttāntaṃ kṛpākulā |
mantratoyena siktvā taṃ mahiṣatvādamocayat || 51 ||
[Analyze grammar]
prāptamānuṣarūpāya saiva nītvā nijaṃ gṛham |
tasmai kāntimatīṃ nāma kanyāṃ duhitaraṃ dadau || 52 ||
[Analyze grammar]
ebhir āhatya durbhāryāmādyāṃ tāṃ vaḍavāṃ kuru |
ity uktvā pradadau cāsmai sarṣapānabhimantritān || 53 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa tāṃ kāntimatīṃ bhāryāmādāya nūtanām |
svagṛhaṃ vāmadattastadājagāma sasarṣapaḥ || 54 ||
[Analyze grammar]
hatvā mahiṣapālaṃ taṃ tatra kṛtvā ca sarṣapaiḥ |
vaḍavāmādyabhāryāṃ tāṃ śālābaddhāṃ vyadhatta saḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
dattvā ca pratyahaṃ tasyai laguḍāhatisaptakam |
sa cakre bhojanaṃ baddhapratijño vairaśuddhaye || 56 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tatra sthitasyāsya kāntimatyā samaṃ punaḥ |
bhāryayā vāmadattasya ko 'pyāgādatithirgṛhe || 57 ||
[Analyze grammar]
bhoktuṃ tasmin pravṛtte ca so 'bhuktvā niryayau drutam |
vāmadattaḥ smṛtādattakubhāryālaguḍāhatiḥ || 58 ||
[Analyze grammar]
dattvā ca tasyai vaḍavārūpāyai laguḍāhatīḥ |
niyatās tāḥ praviśyātra bubhuje jātanirvṛtiḥ || 59 ||
[Analyze grammar]
tato 'tithir vismitaḥ sa taṃ papraccha sakautukaḥ |
tyaktāhāraḥ kva yāto 'bhūtsaṃbhrameṇa bhavāniti || 60 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa vāmadatto 'tra tasmāyatithaye 'bravīt |
tamā mūlātsvavṛttāntamatha so 'pi tam abhyadhāt || 61 ||
[Analyze grammar]
durgraheṇa kim etena paśutvaṃ te hṛtaṃ yayā |
tām evārādhya svaśvaśrūṃ pakarṣaṃ kaṃcid āhara || 62 ||
[Analyze grammar]
ity ukto 'tithinā tena vāmadattas tatheti tat |
śraddhāya so 'tithiṃ prātaḥ satkṛtya visasarja tam || 63 ||
[Analyze grammar]
athākasmādgṛhāyātāṃ śvaśrūṃ tāṃ siddhayoginīm |
anugrahārthī so 'bhyarcya prārthayām āsa yatnataḥ || 64 ||
[Analyze grammar]
sātha yogeśvarī tasmai sabhāryāya yathāvidhi |
kālasaṃkarṣiṇīṃ vidyāṃ dīkṣāpūrvam upādiśat || 65 ||
[Analyze grammar]
tataḥ śrīparvataṃ gatvā sa vidyāṃ tāmasādhayat |
sā ca siddhā satī sākṣāttasmai khaḍgottamaṃ dadau || 66 ||
[Analyze grammar]
prāptakhaḍgaś ca saṃpannaḥ sa tayā bhāryayā saha |
kāntimatyā kṛtī vāmadatto vidyādharottamaḥ || 67 ||
[Analyze grammar]
tato rajatakūṭākhye śṛṅge malayabhūbhṛtaḥ |
kṛtaṃ puravaraṃ tena nijasiddhiprabhāvataḥ || 68 ||
[Analyze grammar]
tato vidyādharendrasya tatra kālena kanyakā |
tasyāṃ patnyāṃ samutpannā nāmnā lalitalocanā || 69 ||
[Analyze grammar]
jātamātraiva yā vidyādharasaccakravartinaḥ |
bhāryā bhavitrī nirdiṣṭā gaganodbhūtayā girā || 70 ||
[Analyze grammar]
tāmāryaputra māṃ viddhi viditārthāṃ svavidyayā |
anuraktāṃ tavānetrīmasminsve malayācale || 71 ||
[Analyze grammar]
ityākhyātakulāṃ tāṃ buddhvā vidyādharīṃ sa bahu mene |
naravāhanadatto 'tha prītamanā lalitalocanāṃ bhāryām || 72 ||
[Analyze grammar]
āsta ca tatra tayā saha saṃprati taṃ cāsya vatsarājādyāḥ |
ratnaprabhādividyāvibhavādvṛttāntam adhijagmuḥ || 73 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 1
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!