Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (Kathāsaritsāgara, कथासरित्सागर, Kathā-sarit-sāgara)
Chapter 2
evaṃ veśyāsvasadbhāve kathite marubhūtinā |
ācakhyau gomukho dhīmāṃstadvatkumudikākathām || 1 ||
[Analyze grammar]
āsīdvikramasiṃhākhyaḥ pratiṣṭhāne mahīpatiḥ |
vyadhāyi vidhinānvartho yaḥ siṃha iva vikrame || 2 ||
[Analyze grammar]
yasyeśvarasya subhagā nadīnaprabhavā priyā |
alaṃkāratanurdevī śaśilekheti cābhavat || 3 ||
[Analyze grammar]
tamekadā svanagare sthitaṃ saṃbhūya gotrajāḥ |
pañcaṣā gṛhamāgatya rājānaṃ paryaveṣṭayan || 4 ||
[Analyze grammar]
mahābhaṭo vīrabāhuḥ subāhuḥ subhaṭas tathā |
nṛpaḥ pratāpādityaś ca sarve 'py ete mahābalāḥ || 5 ||
[Analyze grammar]
teṣu sāmādi yuñjānaṃ nirākṛtya svamantriṇam |
rājā vikramasiṃho 'sau yuddhāyaiṣāṃ viniryayau || 6 ||
[Analyze grammar]
pravṛtte śastrasaṃpāte sa nṛpaḥ sainyayor dvayoḥ |
śauryadarpādgajārūḍhaḥ praviveśāhavaṃ svayam || 7 ||
[Analyze grammar]
dhanurdvitīyaṃ dṛṣṭvā taṃ dalayantaṃ dviṣaccamūm |
mahābhaṭādyāḥ pañcāpi rājāno 'bhyapatansamam || 8 ||
[Analyze grammar]
tadbale ca samaṃ bhūyasyakhile 'py abhidhāvati |
balaṃ vikramasiṃhasya tadatulyam abhajyata || 9 ||
[Analyze grammar]
tato 'nantaguṇākhyas taṃ mantrī pārśvasthito 'bravīt |
bhagnamasmadbalaṃ tāvajjayo nāstīha sāṃpratam || 10 ||
[Analyze grammar]
vidhūyāsmān kṛtaś cāyaṃ balavadvigrahas tvayā |
tacchivāyādhunāpīdaṃ madīyaṃ vacanaṃ kuru || 11 ||
[Analyze grammar]
avaruhya dvipād asmād āruhya ca turaṅgamam |
ehy anyaviṣayaṃ yāvo jīvañ jetāsyarīn punaḥ || 12 ||
[Analyze grammar]
iti mantrigirā svair amavatīrya sa vāraṇāt |
hayārūḍhaḥ samaṃ tena svabālānniryayau punaḥ || 13 ||
[Analyze grammar]
yayau ca veṣacchannaḥ san sahitas tena mantriṇā |
rājā vikramasiṃho 'sau kramād ujjayinīṃ purīm || 14 ||
[Analyze grammar]
tasyāṃ kumudikākhyāyāḥ prakhyātavasusaṃpadaḥ |
mantridvitīyo vasatiṃ vilāsinyā viveśa saḥ || 15 ||
[Analyze grammar]
akasmāttaṃ gṛhāyātaṃ dṛṣṭvā sāpi vyacintayat |
puruṣātiśayaḥ ko'pi mamāyaṃ gṛhamāgataḥ || 16 ||
[Analyze grammar]
tejasā lakṣaṇaiś caiṣa mahān rājeti sūcyate |
tan me yathepsitaṃ sidhyed īdṛk cet svīkṛto bhavet || 17 ||
[Analyze grammar]
ityālocya tamutthāya svāgatenābhinandya ca |
cakāra mahadātithyaṃ rājñaḥ kumudikāsya sā || 18 ||
[Analyze grammar]
viśrāntaṃ ca jagādainaṃ rājānaṃ sā kṣaṇāntare |
dhanyāhamadya sukṛtaṃ prāktanaṃ phalitaṃ mama || 19 ||
[Analyze grammar]
devena svayamāgatya yadgṛhaṃ me pavitritam |
tadanena prasādena krītā dāsīyamasmi te || 20 ||
[Analyze grammar]
yadasti me hastiśataṃ hayānāṃ dve tathāyute |
mandiraṃ pūrṇaratnaṃ ca tadāyattamidaṃ tava || 21 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā sā kumudikā rājānaṃ tam upācarat |
snānādinopacāreṇa mahārheṇa samantrikam || 22 ||
[Analyze grammar]
tatas tanmandire sākaṃ tayā tatrārpitasvayā |
rājā vikramasiṃho 'sau khinnastasthau yathāsukham || 23 ||
[Analyze grammar]
bubhuje draviṇaṃ tasyā yācakebhyo dadau ca saḥ |
na ca sādarśayat tasya vikāraṃ tuṣyati sma tu || 24 ||
[Analyze grammar]
aho mayyanurakteyamiti tuṣṭaṃ tato nṛpam |
taṃ so 'nantaguṇo mantrī raho 'vādītsahasthitaḥ || 25 ||
[Analyze grammar]
veśyānāṃ deva sadbhāvo nāstyeva kurute punaḥ |
yatte kumudikā bhaktiṃ na jāne tatra kāraṇam || 26 ||
[Analyze grammar]
etattasya vacaḥ śrutvā sa rājā nijagāda tam |
maivaṃ kumudikā prāṇānapi muñcati matkṛte || 27 ||
[Analyze grammar]
na cetpratyeṣi tadahaṃ pratyayaṃ darśayāmi te |
ity uktvā taṃ svasacivaṃ rājā vyājamimaṃ vyadhāt || 28 ||
[Analyze grammar]
śanaiḥ kṛśīkṛtya tanuṃ mitapāno 'lpabhojanaḥ |
cakāra mṛtamātmānaṃ niśceṣṭaṃ luṭhitāṅgakam || 29 ||
[Analyze grammar]
tato 'dhiropya śibikāṃ ninye parijanena saḥ |
śmaśānaṃ śocatānantaguṇe kṛtakaduḥkhite || 30 ||
[Analyze grammar]
sā ca śokākumudikā vāryamāṇāpi bāndhavaiḥ |
āgatya tenaiva samaṃ samārohaccitopari || 31 ||
[Analyze grammar]
yāvanna dīpyate vahnistāvadanvāgatāṃ sa tām |
buddhvā kumudikāṃ rāja samuttasthau sajṛmbhikam || 32 ||
[Analyze grammar]
pratyujjīvita eṣo 'tra diṣṭyā diṣṭyeti vādinaḥ |
sarve kumudikāyuktaṃ ninyustaṃ svagṛhaṃ mudā || 33 ||
[Analyze grammar]
athotsave kṛte prāptaḥ sa rājā prakṛtiṃ rahaḥ |
kacciddṛṣṭo 'nurāgo 'syā iti taṃ smāha mantriṇam || 34 ||
[Analyze grammar]
tatas taṃ so 'bravīnmantrī na pratyemyevam apy aham |
astyatra kāraṇaṃ nūnaṃ tatpaśyāmo 'tra niścayam || 35 ||
[Analyze grammar]
prakāśayām astv ātmānam asyai yenaitad arpitam |
balaṃ mittrabalaṃ cānyat prāpya hanmo ripūn raṇe || 36 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tasminvadatyeva mantriṇyatrāyayau punaḥ |
sa guptaprahitaścāraḥ sa ca pṛṣṭo 'bravīdidam || 37 ||
[Analyze grammar]
vair ibhir viṣayo vyāptaḥ śaśilekhā tu lokataḥ |
devī rājño mṛṣā śrutvā vipattiṃ vahnimāviśat || 38 ||
[Analyze grammar]
etaccāravacaḥ śrutvā śokāśanihatastadā |
hā devi hā satītyādi vilalāpa sa bhūpatiḥ || 39 ||
[Analyze grammar]
tataḥ krameṇa vijñātatattvā kumudikātra sā |
etya vikramasiṃhaṃ tamāśvāsyovāca bhūpatim || 40 ||
[Analyze grammar]
prāgeva mama nādiṣṭaṃ kiṃ devenādhunāpi yat |
dhanair madīyaiḥ sabalaiḥ kriyatāmarinigrahaḥ || 41 ||
[Analyze grammar]
ity uktaḥ sa tayā kṛtvā taddhanair adhikaṃ balam |
yayau rājā svamittrasya rājño balavato 'ntikam || 42 ||
[Analyze grammar]
tadbalaiḥ svabalaistaiś ca saha gatvā nihatya tān |
pañcāpy arinṛpānyuddhe tadrājyānyapyavāpa saḥ || 43 ||
[Analyze grammar]
tatastuṣṭaḥ kumudikāṃ so 'bravīttāṃ saha sthitām |
prīto 'smi te tavābhīṣṭaṃ kiṃ karomyucyatāmiti || 44 ||
[Analyze grammar]
athāvocatkumudikā satyaṃ tuṣṭo 'si cetprabho |
taduddharedaṃ hṛcchalyamekaṃ mama cirasthitam || 45 ||
[Analyze grammar]
ujjayinyāṃ dvijasutaṃ śrīdharaṃ nāma me priyam |
rājñālpenāparādhena baddhaṃ tasmādvimocaya || 46 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvā tvāṃ bhāvikalyāṇamuttamai rājalakṣaṇaiḥ |
etatkāryakṣamaṃ deva bhaktyā sevitavaty aham || 47 ||
[Analyze grammar]
abhīṣṭasiddhinair āśyādārohaṃ tvaccitāmapi |
viphalaṃ jīvitaṃ matvā vinā taṃ vipraputrakam || 48 ||
[Analyze grammar]
evam uktavatīṃ tāṃ sa rājāvocadvilāsinīm |
sādhayiṣyāmyahaṃ tatte dhīrā suvadane bhava || 49 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā mantrivacanaṃ saṃsmṛtyācintayac ca saḥ |
satyaṃ veśyāsvasadbhāvaḥ prokto 'nantaguṇena me || 50 ||
[Analyze grammar]
atastu pūraṇīyaiṣā varākhyāḥ kāmanā mayā |
iti saṃkalpya sabalaḥ sa tāmujjayinīmagāt || 51 ||
[Analyze grammar]
śrīdharaṃ mocayitvā taṃ dattvā ca draviṇaṃ bahu |
vyādhātkumudikāṃ tatra priyasaṃgamasusthitām || 52 ||
[Analyze grammar]
āgatya ca svanagaraṃ mantrimantram alaṅghayan |
kramād vikramasimho 'sau bubhuje sakalāṃ mahīm || 53 ||
[Analyze grammar]
evaṃ hṛdayamajñeyamagādhaṃ veśayoṣitām || 54 ||
[Analyze grammar]
ityākhyāya kathāṃ tasminvirate tatra gomukhe |
naravāhanadattāgre jagādātha tapantakaḥ || 55 ||
[Analyze grammar]
deva na pratyayaḥ strīṣu capalāsvakhilāsvapi |
ciraṇṭīṣvapi na grāhyo veśastrīṣv iva sarvadā || 56 ||
[Analyze grammar]
ihaiva yanmayā dṛṣṭamāśvaryaṃ vacmi tacchṛṇu |
balavarmābhidhāno 'bhūdasyām eva vaṇikpuri || 57 ||
[Analyze grammar]
candraśrīs tasya bhāryābhūt sā ca vātāyanāgrataḥ |
bhavyaṃ śīlaharaṃ nāma dadarśaikaṃ vaṇiksutam || 58 ||
[Analyze grammar]
sakhīgṛhaṃ tamānīya tanmukhenaiva tatkṣaṇam |
araṃsta madanākrāntā tena sākamalakṣitā || 59 ||
[Analyze grammar]
pratyahaṃ ca samaṃ tena yāvat sā ramate tathā |
tāvattatsaṅginī jñātā samagrair bhṛtyabāndhavaiḥ || 60 ||
[Analyze grammar]
ekas tu balavarmā tāṃ nājñāsīd asatīṃ patiḥ |
prāyeṇa bhāryādauḥśīlyaṃ snehāndho nekṣate janaḥ || 61 ||
[Analyze grammar]
atha dāhajvaras tasya samabhūdvalavarmaṇaḥ |
tena cāntyāmavasthāṃ sa kramātsaṃprāptavānvaṇik || 62 ||
[Analyze grammar]
tadavasthe 'pi tasmiṃś ca tadbhāryā sā dine dine |
agādupapates tasya nikaṭaṃ svasakhīgṛhe || 63 ||
[Analyze grammar]
tatraiva cāsyāṃ tiṣṭhantyāmanyedyustatpatirmṛtaḥ |
agacchatsā ca tadbuddhvā tamāpṛcchyāśu kāmukam || 64 ||
[Analyze grammar]
ārohaca samaṃ tena patyā sā tacchucā citām |
svajanair vāryamāṇāpi śīlajñaiḥ kṛtaniścayā || 65 ||
[Analyze grammar]
itthaṃ duravadhāryaiva strīcittasya gatiḥ kila |
anyāsaṅgaṃ ca kurvanti mriyante ca patiṃ vinā || 66 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tapantakenokte kramāddhariśikho 'bhyadhāt |
atrāpi devadāsasya yadvṛttaṃ tan na kiṃ śrutam || 67 ||
[Analyze grammar]
kuṭumbī devadāsākhyo grāme sa hy abhavatpurā |
duḥśīleti ca tasyāsīnnāmnānvarthena gehinī || 68 ||
[Analyze grammar]
tāṃ cānyapuruṣāsaktāṃ vividuḥ prātiveśikāḥ |
ekadā devadāso 'sau kāryādrājakulaṃ yayau || 69 ||
[Analyze grammar]
ānīya sā ca tatkālaṃ tadbhāryā tadvadhaiṣiṇī |
gṛhasyoparibhūmau taṃ nidadhe parapūruṣam || 70 ||
[Analyze grammar]
āgataṃ ca tatas taṃ sā devadāsaṃ nijaṃ patim |
niśīthe tena jāreṇa bhuktasuptamaghātayat || 71 ||
[Analyze grammar]
visṛjyopapatiṃ taṃ ca sthitvā tūṣṇīṃ niśātyaye |
nirgatya cakranda hato bhartā me taskarair iti || 72 ||
[Analyze grammar]
tato 'tra bandhavo 'bhyetya dṛṣṭvāvocannayaṃ yadā |
caurair hataḥ kathaṃ nītaṃ na kiṃcidapi tair itaḥ || 73 ||
[Analyze grammar]
ity uktvātra sthitaṃ bālaṃ papracchuste tadātmajam |
tāto hatas te keneti tataḥ sa spaṣṭam abravīt || 74 ||
[Analyze grammar]
pṛṣṭhabhūmāv ihāruhya ko 'pyāsīddivase yuvā |
rātrau tenāvatīryaiva tāto me paśyato hataḥ || 75 ||
[Analyze grammar]
ambā tu māṃ gṛhītvādau tātapārśvāttadotthitā |
ity ukte śiśunā buddhvā bhāryājāreṇa taṃ hatam || 76 ||
[Analyze grammar]
jaghnustadbandhavo 'nviṣya tajjāraṃ taṃ tadaiva te |
svīkṛtya taṃ śiśuṃ tāṃ ca duḥśīlāṃ niravāsayan || 77 ||
[Analyze grammar]
ity anyaraktacittā strībhujaṃgī hanty asaṃśayam |
evaṃ hariśikhenokte babhāṣe gomukhaḥ punaḥ || 78 ||
[Analyze grammar]
kimanyeneha yadvṛttaṃ vajrasārasya saṃprati |
vatseśa sevakasyeha hāsyaṃ tacchrūyatām idam || 79 ||
[Analyze grammar]
tasya śūrasya kāntasya surūpā mālavodbhavā |
vajrasārasya bhāryābhūtsvaśarīrādhikapriyā || 80 ||
[Analyze grammar]
ekadā tasya bhāryāyāstasyāḥ putrānvitaḥ pitā |
nimantraṇāya mālavyaḥ sotkaṇṭho 'bhyāyayau svayam || 81 ||
[Analyze grammar]
vajrasāro 'tha satkṛtya taṃ sa rājñe nivedya ca |
nimantritas tena samam sabhāryo mālavaṃ yayau || 82 ||
[Analyze grammar]
māsamātraṃ ca viśramya so 'tra śvaśuraveśmani |
ihāgādrājasevārthaṃ tadbhāryā tvāsta tatra sā || 83 ||
[Analyze grammar]
tato dineṣu yāteṣu vajrasāram upetya tam |
akasmātkrodhano nāma suhṛdevam abhāṣata || 84 ||
[Analyze grammar]
bhāryāṃ pitṛgṛhe tyaktvā kiṃ gṛhaṃ nāśitaṃ tvayā |
tatrānyapuruṣāsaṅgaḥ pāpayā hi kṛtastayā || 85 ||
[Analyze grammar]
āgatena tato 'dyaitadāptena kathitaṃ mama |
mā maṃsthā vitathaṃ tasmānnigṛhyaitāṃ vahāparām || 86 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā krodhane yāte sthitvā mūḍha iva kṣaṇam |
acintayad vajrasāraḥ śaṅke satyaṃ bhaved idam || 87 ||
[Analyze grammar]
āhvāyake visṛṣṭe 'pi sānyathā nāgatā katham |
tadetāṃ svayamānetuṃ yāmi paśyāmi kiṃ bhavet || 88 ||
[Analyze grammar]
iti saṃkalpya gatvaiva mālavaṃ śvaśurau sa tau |
anujñāpya gṛhītvaitāṃ bhāryāṃ prasthitavāṃs tataḥ || 89 ||
[Analyze grammar]
gatvā ca dūramadhvānaṃ sa yuktyā vañcitānugaḥ |
utpathenāviśadbhāryāmādāya gahanaṃ vanam || 90 ||
[Analyze grammar]
tatropaveśya madhye tāṃ vijane vadati sma saḥ |
tvamanyapuruṣāsaktetyāptānittrānmayā śrutam || 91 ||
[Analyze grammar]
mayā cātra sthitenaiva yadāhūtāsi nāgatā |
tatsatyaṃ brūhi no cedvā kariṣye nigrahaṃ tava || 92 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvā tamavādītsā tavaiṣa yadi niścayaḥ |
tatkiṃ pṛcchasi māṃ yatte rocate tatkuruṣva me || 93 ||
[Analyze grammar]
iti sāvajñamākarṇya vacastasyāḥ sa kopataḥ |
vajrasārastarau baddhvā latābhistāmatāḍayat || 94 ||
[Analyze grammar]
vastraṃ harati yāvac ca tasyāstāvadvilokya tām |
nagnāṃ riraṃsā mūḍhasya tasyājāyata rāgiṇaḥ || 95 ||
[Analyze grammar]
tato niveśya baddhvā tāṃ rantum āśliṣyati sma saḥ |
necchati sma ca sā tena prārthyamānā jagāda ca || 96 ||
[Analyze grammar]
latābhistāḍitā baddhvā yathāhaṃ bhavatā tathā |
yadyahaṃ tāḍayeyaṃ tvāṃ tata icchāmi nānyathā || 97 ||
[Analyze grammar]
tatheti pratipede tatsa ca vyasanamohitaḥ |
tṛṇasārīkṛtaścitraṃ vajrasāro manobhuvā || 98 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sahastapādaṃ taṃ sā babandha dṛḍhaṃ tarau |
tacchastreṇaiva baddhasya karṇanāsaṃ cakarta sā || 99 ||
[Analyze grammar]
gṛhītvā tasya śastraṃ ca vāsāṃsi ca vidhāya ca |
pāpā puruṣaveṣaṃ sā yathākāmamagāttataḥ || 100 ||
[Analyze grammar]
vajrasārastu tatrāsīcchinnaśravaṇanāsikaḥ |
galatā śoṇitaughena mānena ca natānanaḥ || 101 ||
[Analyze grammar]
atha tatrāgataḥ kaścid oṣadhyarthaṃ vane bhiṣak |
dṛṣṭvā taṃ kṛpayonmucya sādhuḥ svaṃ nītavān gṛham || 102 ||
[Analyze grammar]
tatra cāśvāsitas tena śanaiḥ svagṛham āgamat |
sa vajrasāro na ca tāṃ cinvan prāpa kugehinīm || 103 ||
[Analyze grammar]
avarṇayac ca taṃ tasmai vṛttāntaṃ krodhanāya saḥ |
tenāpi vatsarājāgre kathitaṃ sarvam eva tat || 104 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ niṣpauruṣāmarṣaḥ strībhūta iti bhāryayā |
puṃveṣo 'sya hṛto nūnaṃ nigrahaścocitaḥ kṛtaḥ || 105 ||
[Analyze grammar]
iti rājakule sarvajanopahasito 'pi saḥ |
vajrasāra ihaivāste vajrasāreṇa cetasā || 106 ||
[Analyze grammar]
tadevaṃ kasya viśvāsaḥ strīṣu deveti gomukhe |
uktavatyatha bhūyo 'pi jagāda marubhūtikaḥ || 107 ||
[Analyze grammar]
apratiṣṭhaṃ manaḥ strīṇāmatrāpi śrūyatāṃ kathā |
pūrvaṃ siṃhabalo nāma rājābhūddakṣiṇāpathe || 108 ||
[Analyze grammar]
tasya kalyāṇavatyākhyā sarvāntaḥpurayoṣitām |
priyā mālavasāmantasutā bhāryā babhūva ca || 109 ||
[Analyze grammar]
tayā saha sa rājyaṃ svaṃ śāsannṛpatirekadā |
niṣkāsito 'bhūdbalibhir deśātsaṃbhūya gotrajaiḥ || 110 ||
[Analyze grammar]
devīdvitīyaḥ pracchannaṃ sāyudho 'lpaparicchadaḥ |
sa pratasthe tato rājā mālavaṃ śvaśurāspadam || 111 ||
[Analyze grammar]
gacchan pathi ca so 'ṭavyāṃ siṃham ādhāvitaṃ puraḥ |
śaraḥ khaḍgaprahāreṇa dvidhā cakre 'vahelayā || 112 ||
[Analyze grammar]
vanadvipaṃ ca garjantamāyāntaṃ maṇḍalair bhraman |
khaḍgacchinnakarāṅghrīkaṃ muktāraṭimapātayat || 113 ||
[Analyze grammar]
ekākī taskaracamūrvidalannavapaṅkajāḥ |
mamāthāraṇyavikrāntaḥ karī kamalinīriva || 114 ||
[Analyze grammar]
evaṃ mārgamatikramya dṛṣṭātyadbhutavikramām |
mālavaṃ prāpya devīṃ svāṃ so 'bravītsatvasāgaraḥ || 115 ||
[Analyze grammar]
na mārgavṛttametanme vācyaṃ pitṛgṛhe tvayā |
lajjaiṣā devi kā ślāghā kṣatriyasya hi vikrame || 116 ||
[Analyze grammar]
ity uktvā ca tayā sākaṃ prāviśattatpiturhṛham |
saṃbhramāttena pṛṣṭaś ca nijaṃ vṛttāntamuktavān || 117 ||
[Analyze grammar]
saṃmānya dattahastyaśvas tenaiva śvaśureṇa saḥ |
gajānīkābhidhasyāgādrājño 'tibalino 'ntikam || 118 ||
[Analyze grammar]
devīṃ tu kalyāṇavatīṃ bhāryāṃ tāṃ pitṛveśmani |
tatraiva sthāpayām āsa vipakṣavijayodyataḥ || 119 ||
[Analyze grammar]
tasmin prayāte yāteṣu divaseṣv ekad atra sā |
devī vātāyanāgrasthā kaṃcit puruṣam aikṣata || 120 ||
[Analyze grammar]
sa dṛṣṭa eva rūpeṇa tasyāścittamapāharat |
smareṇākṛṣyamāṇā ca tatkṣaṇaṃ sā vyacintayat || 121 ||
[Analyze grammar]
jāne 'haṃ nāryaputrādyatsurūpo 'nyo na śauryavān |
dhāvatyeva tathāpyasmipuruṣe bata me manaḥ || 122 ||
[Analyze grammar]
tadadyaiva bhajāmyenamiti saṃcintya sā tadā |
sakhyai rahasyadhāriṇyai svābhiprāyaṃ śaśaṃsa tam || 123 ||
[Analyze grammar]
tayaivānāyya naktaṃ ca vātāyanapathena sā |
antaḥpuraṃ taṃ paruṣaṃ rajjūtkṣiptaṃ nyaveśayet || 124 ||
[Analyze grammar]
sa praviṣṭo 'tra puruṣo naivādhyāsitumojasā |
śaśāka tasyāḥ paryaṅkaṃ nyaṣīdatpṛthagāsane || 125 ||
[Analyze grammar]
taddṛṣṭvā bata nīco 'yamiti yāvadviṣīdati |
rājñī sā tāvadatrāgādupariṣṭādbhramannahiḥ || 126 ||
[Analyze grammar]
taṃ vilokya bhiyotthāya sahasā puruṣo 'tra saḥ |
dhanurādāya bhujagaṃ jaghāna viśikhena tam || 127 ||
[Analyze grammar]
vipannapatitaṃ taṃ ca gavākṣeṇākṣipadbahiḥ |
harṣeṇa tadbhayottīrṇo nanarta sa ca kātaraḥ || 128 ||
[Analyze grammar]
nṛtyantaṃ vīkṣya taṃ vignā sā kalyāṇavatī bhṛśam |
dadhyau dhigdhikkimetena niḥsattvenādhamena me || 129 ||
[Analyze grammar]
dṛṣṭvaiva tadviraktāṃ tāṃ cittajñā sā ca tatsakhī |
nirgatyāśu praviśyātra jagāda kṛtasaṃbhramā || 130 ||
[Analyze grammar]
āgatas te pitā devi tad ayam yātu saṃprati |
yathāgatenaiva pathā svagṛhaṃ tvaritaṃ yuvā || 131 ||
[Analyze grammar]
evaṃ tayokte niryāto rajjvā vātāyanādbahiḥ |
bhayākulaḥ sa patito na daivātpañcatāṃ gataḥ || 132 ||
[Analyze grammar]
gate tasminnavocattāṃ sā kalyāṇavatī sakhīm |
sakhi suṣṭhu kṛtaṃ nīco yattvayaiṣa bahiḥkṛtaḥ || 133 ||
[Analyze grammar]
jñātaṃ tvayā me hṛdayaṃ ceto hi mama dūyate |
bhartā me vyāghrasiṃhādīnnipātyāpahnute hriyā || 134 ||
[Analyze grammar]
ayaṃ tu bhujagaṃ hatvā hīnasattvaḥ panṛtyati |
tattādṛśaṃ taṃ hitvā kimasminme prākṛte ratiḥ || 135 ||
[Analyze grammar]
tadapratiṣṭhitamatiṃ dhiṅ māṃ dhigathavā striyaḥ |
yā dhāvantyaśuciṃ hitvā karpūraṃ makṣikā iva || 136 ||
[Analyze grammar]
iti jātānutāpā sā rājñī nītvā niśāṃ tataḥ |
pratīkṣamāṇā bhartāramāsīttatra pitur gṛhe || 137 ||
[Analyze grammar]
tāvat sa dattānyabalo gajānīkena bhūbhujā |
gatvā tān gotrajān pañca pāpān siṃhabalo 'vadhīt || 138 ||
[Analyze grammar]
tataḥ sa saṃprāpya punaḥ svarājyam ānīya bhāryāṃ ca pitur gṛhāttām |
prapūrya taṃ ca śvaśuraṃ dhanaughair niṣkaṇṭakāṃ kṣmāṃ suciraṃ śaśāsa || 139 ||
[Analyze grammar]
iti pravīre subhage ca satpatau vivekinīnām api deva yoṣitām |
calaṃ mano dhāvati yatra kutracid viśuddhasattvā viralāḥ punaḥ striyaḥ || 140 ||
[Analyze grammar]
iti marubhūtinigaditāmākarṇya kathāṃ sa vatsarājasutaḥ |
naravāhanadattas tāṃ sukhasupto nītavānrajanīm || 141 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 2
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Buy now!
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Buy now!
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Buy now!
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ். வி. கணபதி) (2014)
[கதா சரித் சாகரம்] Published by Alliance Publications.
Buy now!
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গল্প শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.
Buy now!